پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
مشترکات اهل سنّت و شیعه در «مهدویّت»Reviewed by مدیریت پرچم های سیاه شرق on Oct 17Rating:
آخرین خبرها
- رهبر انقلاب با عفو گسترده محکومان اغتشاشات اخیر موافقت کردند
- ما که از نژاد برتر آریایی هستیم چرا باید زیر سلطه ی اعراب باشیم؟
- شبهه اگر سپاه پاسداران ایران خوبه! پس چرا اروپا اون رو تحریم کرد؟
- دانلود کتاب یک ون شبهه
- اگر حجاب و نماز خوبه! پس چرا برخی از آدم های مشهور کشورمون مثل بازیگران و ورزشکاران نماز نمی خوانند و خودشون و اعضای خانواده شون حجاب لازم رو ندارند ؟
- مگر زمان حضرت محمد صلی الله علیه و اله و سلم، «چادر» می پوشیدند که زنان و دختران ما باید چادر بپوشند؟
- چرا هی میگید خلیج فارس ؟ اصلا از کجا معلوم فارس باشه چیز دیگه ای نباشه؟
- شبهه من حق دارم تو جامعه مطابق میلم رفتار کنم‼️
- ایران که دومین تولید کننده گاز جهان هست، چرا مشکل کمبود گاز دارد؟!
- معرفی برگزیدگان سیزدهمین جشنواره عمار
به نام خدا
نویسنده:خدامراد سلیمیان
منبع: درسنامه مهدویت۱-ص۸۷ تا ص۹۷
همان گونه که در بخش های روایی اهل تسنن گفته شد، اهل سنّت در روایات فراوانی به حقیقت «اندیشه مهدویّت» اشاره کرده اند. اگر چه در پاره‌ای موارد تفاوت‌هایی با اعتقاد شیعه به چشم می‌خورد؛ اما موارد مشترک فراوانی نیز وجود دارد.
۱٫ حتمی بودن ظهور و قیام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
اولین مسأله‌ای که بین شیعه و اهل سنّت مورد اتفاق است، حتمی بودن ظهور و قیام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. این موضوع یکی از مسلمات اعتقادی این دو گروه است؛ به گونه‌ای که ده¬ها و بلکه صدها روایت در این زمینه، در منابع روایی آنها وجود دارد.
۲٫ نسب حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
یکی از مواردی که بین شیعه و سنّی تا حدودی اتفاق نظر وجود دارد، تبار حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. شیعه این نسب را تا پدر بزرگوار حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) به روشنی تمام، مشخص و معرفی کرده است، امّا اهل سنّت در موارد معیّنی، بدان اشاره کرده۲ که از این قرار است:
۲ـ۱٫ حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از اهل بیت و فرزندان رسول خدا
ابن ماجه در سنن خود نقل کرده که پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «الْمَهْدِی مِنَّا أَهْلَ الْبَیتِ یصْلِحُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی لَیلَهٍ »؛۳ «مهدی از ما اهل بیت است وخداوند یک شبه امر او را به¬سامان می¬آورد».
رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «یخرج رجل من أهل بیتی عِنْدَ انْقِطَاعٍ مِنَ الزَّمَانِ وَ ظُهُورٍ مِنَ الْفِتَن یکُونُ عَطَاؤُهُ حثیاً»؛۴ « هنگام پایان زمان وآشکار شدن فتنهها، مردی از اهل بیت من خروج خواهد کرد که بخشش او بسیاراست».
صنعانی در المصنف از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) آورده است: «… فَیبْعَثُ اللَّهُ رَجُلًا مِنْ عِتْرَتِی من أَهْلِ بَیتِی …»؛۵ «…پس خداوند مردی از عترت و اهل بیت مرا بر انگیزد …».۶
۲ـ۲٫ حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از نسل حضرت علی(علیه السلام)
از دیگر موارد اتفاق روایات بین شیعه و سنّی، این است که آن حضرت از نسل امام علی(علیه السلام) است. سیوطی در عَرف الوردی نقل کرده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم)، دست علی(علیه السلام) را گرفت و فرمود: «سیخرج من صلب هذا فتی یمْلأ الأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً»؛۷ «از نسل این شخص، به زودی جوانی خروج خواهد کرد که زمین را پر از عدل و داد میکند…».
جوینی شافعی در فرائد السمطین از ابن عباس نقل کرده که رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «إِنَّ عَلِی بْنَ أَبِی طَالِبٍ(علیه السلام) إِمَامُ أُمَّتِی وَ خَلِیفَتِی عَلَیهَا بَعْدِی وَ مِنْ وُلْدِهِ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ الَّذِی یملا الله به الارض عدلا و قسطا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً…»؛۸ «همانا علی بن ابیطالب امام امت من و جانشین من بر آنان بعد از من است. از فرزندان او، قائم منتظر است که خداوند به وسیله او زمین را پر از عدل و داد میکند؛ آن گونه که پر از ستم و بیداد شده باشد…».
شیخ صدوق(ره) از حضرت باقر(علیه السلام) چنین آورده است: «امیرمؤمنان علی(علیه السلام) هنگام بازگشت از نهروان در کوفه خطبه میخواند، در این میان خبر رسید که معاویه از او بدگویی میکند و بر او نفرین میفرستد و یارانش را میکشد، حضرت بلند شد و خطبهای خواند تا بدان جا که فرمود: از فرزندان من است مهدی این امت».۹
۲ـ۳٫ حضرت مهدی از نسل فاطمه(علیها السلام)
در روایات فراوانی از اهل سنّت، به این مطلب تصریح شده که حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از فرزندان فاطمه(علیها السلام) است: ابن ماجه از ام سلمه نقل کرده که وی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) چنین شنید: «الْمَهْدِی مِنْ وُلْدِ فَاطِمَهَ»؛۱۰ «مهدی از فرزندان فاطمه است».۱۱
شیخ طوسی نیز از امام باقر(علیه السلام) نقل کرده است: «مهدی مردی از فرزندان فاطمه(علیها السلام) است».۱۲
۳٫ ویژگی‌های جسمانی حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
در باره ویژگی‌های جسمانی حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) هنگام ظهور، روایات فراوانی در کتاب¬های شیعه و اهل سنّت آمده است. بعضی از این ویژگی¬ها بدین قرار است:
۳ـ۱٫ قدرتمند بودن آن حضرت هنگام ظهور
در روایاتی تأکید شده که حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) هنگام ظهور دارای بدنی بسیار قدرتمند است.۱۳
۳ـ۲٫ چهره نورانی
جوینی از رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) روایت کرده است: «الْمَهْدِی مِنْ وُلْدِی … کَأَنَّ وَجْهَهُ کَوْکَبٌ دُرِّی…»؛۱۴ «مهدی از فرزندان من است … چهرهاش همانند ستارهای درخشان است».
۳ـ۳٫ پیشانی بلند و بینی کشیده
حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با پیشانی بلند و بینی کشیده، توصیف شده و این تعبیر فراوان در احادیث اسلامی آمده است. صنعانی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) نقل کرده است: «ان المهدی اقنی اجلی»؛۱۵ «مهدی بینی کشیده (با انحنای وسط) و بلند پیشانی است».
این مضمون در کتابهای اهل سنّت، مورد اشاره قرار گرفته است. از حضرت علی(علیه السلام) نقل شده که به امام حسین(علیه السلام) نگاه کرد و فرمود: «خداوند از نسل این، کسی را به وجود خواهد آورد که هم نام پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم) باشد… او مردی است پیشانی بلند و کشیده بینی…».۱۶
۳ـ۴٫ خال بر گونه
شیخ صدوق(ره) نقل کرده است: «بر گونه راست آن حضرت خالی است…».۱۷ در منابع اهل سنّت نیز بدان اشاره شده است. رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «… بر گونه راست مهدی، خالی مشکی وجود دارد…».۱۸
۳ـ۵٫ ظهور در سن چهل سالگی۱۹
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «… مهدی از فرزندان من است، در سن چهل سالگی بر انگیخته خواهد شد…».۲۰
قطب راوندی نیز نقل کرده است: «نشانه قائم ما هنگام خروج این است که از لحاظ سن، کهنسال؛ ولی از نظر چهره، جوان است. تماشاگر وی گمان میبرد که او چهل ساله یا نزدیک به آن است… ».۲۱ در برخی از روایات نیز بدون اشاره به سن حضرت هنگام ظهور، تنها به جوان بودن ایشان اشاره شده است.۲۲
۴٫ هم نام بودن حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)
اهل سنّت و شیعه اتفاق نظر دارند که حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم نام رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) است.۲۳ حتی در روایاتی تصریح به نام آن حضرت شده؛ چنان که ابن مسعود از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) نقل کرده است: «اسم المهدی محمد».۲۴
۵٫ زمینههای ظهور
بعضی از تحولات اجتماعی پیش از ظهور، هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنّت مورد اشاره قرار گرفته است:
۵ـ۱٫ نا امیدی کامل مردم
داود ابن¬کثیر الرقی می‌گوید: به حضرت صادق(علیه السلام) عرض کردم: این موضوع (ظهور) برای ما طولانی شد تا بدان جا که سینههای ما تنگ شده است… حضرت(علیه السلام) فرمود: «هنگامی که ناامیدی از فرج ما بیش از همه چیز شد… منادی از آسمان به اسم قائم ندا خواهد داد…»۲۵
پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) به حضرت علی(علیه السلام) فرمود: «ای علی! ظهور مهدی هنگامی خواهد بود که شهرها دگرگون شده، بندگان خدا ضعیف و از فرج و ظهور مهدی مأیوس گردند؛ در این هنگام مهدی قائم از فرزندان من ظاهر گردد».۲۶
۵ـ۲٫ فراگیر شدن ستم
رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) در این باره فرموده است: «لَوْ لَمْ یبْقَ مِنَ الدُّنْیا إِلَّا یوْمٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِکَ الْیوْمَ حَتَّی یبْعَثَ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیتِی یمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً…»؛۲۷ «اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد تا اینکه مردی از اهل بیتم بر انگیخته شود و زمین را آکنده از عدل و قسط کند؛ آن گونه که پر از ظلم و جور شده باشد».
۶٫ نشانه‌های ظهور
در منابع روایی شیعه از پاره‌ای از حوادث آینده با عنوان نشانه‌های ظهور یاد شده است. این نشانه¬ها به دو دسته حتمی و غیرحتمی تقسیم شده و بعضی از آنها در منابع اهل سنّت مورد اشاره قرار گرفته است:
۶ـ۱٫ ندای آسمانی
رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «در ماه محرم بانگی از آسمان برآید، بدین مضمون که: برگزیده خداوند فلان (مهدی) است؛ پس سخنش را بشنوید و از او پیروی کنید».۲۸
امام علیبن ابیطالب(علیه السلام) نیز فرمود: «هنگامی که بانگ برآورنده از آسمان، بانگی برآورد که حق در آل محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) است؛ در این هنگام مهدی ظهور خواهد کرد… ».۲۹
امام صادق(علیه السلام) فرمود: « النِّدَاءُ مِنَ الْمَحْتُوم…»؛۳۰ «ندا ]ی آسمانی[ از نشانه‌های حتمی است».
۶ـ۲٫ سفیانی
یکی دیگر از نشانه‌های ظهور مهدی موعود، قیام شخصی با عنوان سفیانی است. در احادیث شیعه در روایات فراوانی بر حتمی بودن آن تاکید شده است.۳۱ در برخی از احادیث اهل سنّت نیز با صراحت از آن به عنوان یکی از نشانه‌های خروج مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) یاد شده است.۳۲
گفتنی است روایات شیعه دراین¬باره، به حدی است که برخی برای آن ادعای تواتر کردهاند.۳۳
۶ـ۳٫ خسف در بیداء
واژه «خَسف»، به معنای فرو رفتن و پنهان شدن است و «بیداء» نام سرزمینی بین مکه و مدینه است.
منظور از این نشانه این است که سفیانی با لشکری عظیم، به قصد جنگ با حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) عازم مکه میشود. آنان در بین مکه و مدینه و در محلی معروف به «بیداء»، به گونه‌ای معجزهآسا در زمین فرو میروند.
رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) در این باره فرمود: «… فَیبْعَثُ إِلَیهِ جَیشٌ من الشام حَتَّی إِذَا کَانُوا بِالْبَیدَاءِ خُسِفَ بِهِمْ…»؛۳۴ «گروهی از شام به سوی او برانگیخته میشوند؛ چون به منطقه بیداء می‌رسند، به زمین فرو برده می¬شوند».۳۵
۶ـ۴٫ قتل نفس زکیه
یکی از نشانه¬هایی که از آن به عنوان نشانه حتمی یاد شده و در برخی از منابع اهل سنّت نیز بدان اشاره گشته است؛ کشته شدن انسانی پاک و بی گناه در آستانه قیام حضرت مهدی(علیه السلام) بین رکن و مقام است.۳۶
۷٫ امور مربوط به ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
۷ـ۱٫ اصلاح امر ظهور مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) در یک شب
از روایاتی استفاده می¬شود که امر ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، در یک شب اصلاح و مهیّا
می¬گردد. این مطلب نیز از اموری است که هم شیعه و هم اهل سنّت بدان اشاره کرده¬اند.۳۷
۷ـ۲٫ محل ظهور
درباره نقطه آغاز ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و پیوستن یاران خاص به او، احادیث فراوانی ذکر شده است. وجه اشتراک این روایات، این است که ظهور آن حضرت از مکه۳۸ و ـ بر اساس روایات فراوانی ـ از کنار کعبه آغاز خواهد شد.
رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «دستههایی از عراق و بزرگانی از شام، به سوی مهدی میآیند و با او میان رکن و مقام بیعت میکنند…»۳۹ و نیز فرمود: «… با مهدی بین رکن و مقام بیعت میشود».۴۰
البته روایات فراوانی به بیعت آن حضرت با یارانش در میان رکن و مقام اشاره کرده است.۴۱
۷ـ۳٫ بیعت با حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
یکی از موضوعاتی که در منابع شیعی و سنّی مورد توجه قرار گرفته، بیعت یاران حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با ایشان در طلیعه ظهور است.۴۲ همچنین در باره محل بیعت با حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) روایات مشترکی نقل شده است.۴۳
۷ـ۴٫ نزول فرشتگان برای یاری حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
از جمله موضوعات مشترک، بین شیعه و سنی، نزول فرشتگان برای یاری حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) هنگام ظهور است.۴۴
۷ـ۵٫ نزول عیسی(علیه السلام) و اقتدا به حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
یکی از حوادث بسیار مهم در عصر ظهور بازگشت حضرت عیسی(علیه السلام) است. این رخداد در روایات بسیاری مورد اشاره قرار گرفته است.
رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «یلتفت المهدی و قد نزل عیسی بن مریم کانما یقطر من شعره الماء، فیقول المهدی: تقدم، وَصلِّ بالناس فیقول عیسی بن مریم: انما اقیمت الصَّلاه لک فیصلی عیسی خلف رجل من ولدی…»؛۴۵ «مهدی می‌بیند که عیسی فرود آمده و گویا آب از موهایش میچکد. پس به او می‌گوید: جلو برو و به نماز بایست؛ عیسی پاسخ میدهد: نماز برای تو، به پا شده و آن گاه پشت سر مهدی به نماز میایستد…».
همچنین فرموده است: «… جبرئیل نزد من آمد و گفت:ای محمد! خداوند متعال از بنیهاشم هفت چیز را برگزید… و از شما است قائمی که عیسی بن مریم پشت سر وی به نماز میایستد…»۴۶٫
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «… وَ ینْزِلُ رُوحُ اللَّهِ عِیسَی ابْنُ مَرْیمَ فَیصَلِّی خَلْفَهُ …»؛۴۷
«… و روح الله عیسی بن مریم فرود آمده، پشت سر او به نماز خواهد ایستاد…».
۸٫ ویژگی‌های حکومت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
۸ـ۱٫ عدالت گستری
بر اساس روایات فراوانی عدل و قسط از مهم‌ترین اهداف قیام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. این مهم علاوه بر روایات شیعه، در انبوه روایات اهل سنّت نیز مورد اشاره قرار گرفته است.۴۸
۸ـ۲٫ رفاه و آسایش عمومی
از دیگر ویژگی‌های حکومت حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) رفاه عمومی است. این ویژگی نیز در روایات شیعه و سنّی ذکر شده است۴۹٫ رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «یکون فی امتی المهدی… تعیش امتی فی زمانه عیشاً لم تعشه قبل ذلک»۵۰؛ «مهدی در امت من خواهد بود… مردم در زمان او چنان زندگی خواهند کرد که هرگز قبل از آن نکرده بودند».
و نیز فرمود: «یکُونُ فِی أُمَّتِی الْمَهْدِی … یتَنَعَّمُ فِیهِ أُمَّتِی نِعْمَهً لَمْ یتَنَعَّمُوا مِثْلَهَا قَطُّ»؛۵۱ «مهدی در امت من خواهد بود … مردم در آن دوره به چنان نعمتی دست یابند که در هیچ دورهای چنین متنعم نشده باشند».
۸ـ۳٫ رضایت همگانی از حکومت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
تمامی مردم پس از ظهور و در دوران حکومت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از حاکمیت آن حضرت رضایت کامل خواهند داشت. این مهم هم در روایات شیعه و هم در روایات اهل سنّت ذکر شده است.۵۲
۸ـ۴٫ امنیت همه جانبه و عمومی
از ویژگی‌های مهم جامعه عصر ظهور، امنیت فرا گیر و همگانی در کل کره زمین است.۵۳ امام باقر(علیه السلام) در این باره می¬فرماید: «به خدا سوگند! ]یاران مهدی[ آن اندازه میجنگند، تا خدا به یگانگی پرستیده شود و به او شرک نورزند تا آنجا که پیرزنی سالخورده و ناتوان، از این سوی جهان به آن سوی جهان رهسپار میشود و کسی متعرض او نمی گردد».۵۴
۸ـ۵٫ احساس بینیازی در مردم
یکی از خصلت¬های مردم در عصر ظهور احساس بی نیازی است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فرموده است: «أُبَشِّرُکُمْ بِالْمَهْدِی … وَ یمْللاً اللَّهُ قُلُوبَ أُمَّهِ مُحَمَّدٍ غِنًی …»۵۵ ؛ «شما را به مهدی بشارت میدهم… ] به هنگام ظهور او[ خداوند دل‌های امت محمد(صلی الله علیه و آله وسلم) را سرشار از بینیازی میکند…».۵۶
۸ـ۶٫ غلبه اسلام بر سایر ادیان
از دیگر موضوعات مشترک بین شیعه و اهل سنّت، غلبه اسلام بر دیگر ادیان، در عصر ظهور است.۵۷
۸ـ۷٫ جهانی بودن حکومت حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
شمار زیادی از احادیث اسلامی بر فراگیری حکومت حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) تأکید کرده است. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: «… یبایع له الناس بین الرکن و المقام، یردالله به الدین و یفتح له فتوحاً، فلایبقی علی وجه الارض الا من یقول: لااله الا الله»؛۵۸ «…مردم در میانه رکن و مقام [با مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ] بیعت میکنند؛ خداوند به واسطه او، دین را برمیگرداند و پیروزیهایی برای او به وجود میآورد تا بدان جا که هیچ کس بر زمین باقی نمی ماند، مگر آنکه «لا اله الا الله» را می‌گوید.
امام صادق(علیه السلام) فرمود: «إِذَا قَامَ الْقَائِمُ لا تَبْقَی أَرْضٌ إِلا نُودِی فِیهَا شَهَادَهُ أَنْ لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ»؛۵۹ «هنگامی قائم قیام نماید هیچ زمینی نخواهد ماند، مگر آنکه در آن ندای شهادتین (اشهد أَنْ لا إِلَهَ إلا اللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّه) سر داده خواهد شد».
پی نوشت ها:
۱ . از آنجایی که دسترسی به روایات شیعه برای مهدی پژوهان آسان تر است، تلاش شده تا در این درس به روایات اهل سنّت بیشتر اشاره شود.
۲٫ اگر چه در درس «نسب حضرت مهدی(علیه السلام)» ، به موارد فراوانی اشاره خواهد شد، اما به تناسب در این درس نیز به پاره¬ای از موارد اشاره می شود.
۳٫ ابن ماجه، سنن، ج۲، ح۴۰۸۵؛ کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۷؛ دلائل الامامه، ص۲۴۷٫
۴٫ ابن ابی شیبه، الکتاب المصنف، ح ۳۷۶۳۹؛ کشف الغمه، ج۲، ص۴۸۳٫
۵٫ صنعانی، المصنف، ج۱۱، ح۲۰۷۷۰؛ طبرانی، معجم الکبیر، ج۱۰، ح۱۰۲۱۳٫
۶٫ و نیز: ر. ک: مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص۳۶٫
۷٫ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، کتاب: العَرف الوردی، ص ۷۴ و ص۸۸ .
۸٫ جوینی شافعی، فرائد السمطین، ج ۲، ۳۲۷، ح ۵۸۹؛ شیخ صدوق (ره) ، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۸۷، باب ۲۵، ح۷٫
۹٫ شیخ صدوق(ره)، معانی الاخبار، ص ۶۱٫
۱۰٫ سنن ابن ماجه، ح ۴۰۸۶ ؛ ابی داود، سنن ابی داود، ج۴، ح۴۲۸۴؛ نعیم بن حماد، الفتن، ص۳۷۵؛ حاکم، المستدرک، ج۴، ص۵۵۷٫
۱۱٫ و نیز: ر. ک: کنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص۳۰؛ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص۳۵؛ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص۶۹٫
۱۲٫ محمد بن حسن طوسی(ره) ، کتاب الغیبه، ص ۱۸۷٫
۱۳٫ البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص۷۸؛ الحاوی للفتاوی، ص۷۹٫
۱۴٫ جوینی، فرائد السمطین، ج ۲، ح ۵۶۵؛ کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۰٫
۱۵٫ صنعانی، المصنف، ح ۲۰۷۷۳؛ سنن ابی داود، ج۴، ح۲۴۸۵٫
۱۶٫ نعمانی، الغیبه، ۲۱۴، ح ۲؛ کشف الغمه، ج ۳، ۲۵۹ و محمدبن جریر طبری، دلائل الامامه، ص ۲۵۸٫
۱۷٫ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ج ۲، ۴۴۵، ح ۱۹٫
۱۸٫ گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، باب ۸، ح ۵۱٫
۱۹٫ البته تفاوت شیعه با اهل سنّت در این است که شیعه ظهور حضرت مهدی را در سنّ پیری و هیئت چهل سالگی می داند، ولی اهل سنّت در سنّ چهل سالگی.
۲۰٫ جوینی، فرائد السمطین، ج ۲، ح ۵۶۵، ح۵۶۵؛ نیز ر. ک: الحاوی للفتاوی، ص۷۸، عقد الدرر، ص۶۱٫
۲۱٫ راوندی، الخرائج و الجرائح، ج ۳، ۱۱۷۰؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه ، ج ۱، ۳۱۵، ح ۲٫
۲۲٫ البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص۸۴، ح۵۳؛ الحاوی للفتاوی، ص۸۸؛ عقد الدرر، ص۶۵٫
۲۳٫ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص۴۵، ص۵۵٫
۲۴٫ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص۸۸٫
۲۵٫ نعمانی، الغیبه، ص ۱۸۶، ح ۲۹٫
۲۶٫ قندوزی، ینابیع الموده، ص ۵۲۸؛ و نیز ر. ک: البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص۴۲، ح۲۱؛ الحاوی للفتاوی، ص۹۲٫
۲۷٫ ابیداود، سنن ابی داود، ح ۴۲۸۲٫
۲۸٫ نعیم بن حماد، الفتن، ص ۹۳؛ مقدسی شافعی، عقدالدرر فی اخبار المنتظر، ص۷۹، ص۸۳، ص۹۹؛ ر. ک: فرائد السمطین، ج۲، ص۳۱۶؛ الحاوی للفتاوی، ص۷۳٫
۲۹٫ جعفربن محمد ابن المنادی، الملاحم، ص ۱۹۶، ح ۱۴۳٫
۳۰٫ نعمانی، الغیبه، ح ۱۱٫
۳۱٫ ر. ک: نعمانی، الغیبه، ص ۲۵۷، ح ۱۵ و ص ۲۶۴، ح ۲۶؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۵۰، ح ۵؛ محمد بن حسن طوسی، کتاب الغیبه، ص ۴۳۵٫
۳۲٫ الحاوی للفتاوی، ص۸۰؛ عقد الدرر، ص۷۶؛ و نیز ر. ک: متقی هندی، کنز العمال، ج۱۱، ص۲۷۳٫
۳۳٫ لطف الله صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، فصل ۶، باب ۶، ص ۵۶۸٫
۳۴٫ صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۷۱٫
۳۵٫ و نیز ر. ک: طبرانی، المعجم الاوسط، ج۲، ص۳۵؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۱، ص۲۷۷، ح ۳۱۵۱۳؛ البیان، ص۴۴، ح۲۳؛ عقد الدرر، ص۸۰؛ الحاوی للفتاوی، ص۷۱ .
۳۶٫ ابن ابی شیبه، المصنف ج۸، ص۶۷۹؛ متقی هندی، کنز العمال، ج ۱۱، ص ۲۷۷؛ جلال الدین سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص۷۸٫
۳۷٫ البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص۳۱، ح۱۱؛ الحاوی للفتاوی، ص۶۹؛ عقد الدرر، ص۲۱۰٫
۳۸٫ نعمانی، الغیبه، ص ۳۱۳، ح ۴ و ۳۱۵، ح ۹؛ مقدسی شافعی، عقدالدرر، باب ۲، ص ۵۶٫
۳۹٫ نعیم بن حماد، الفتن، بخش چهارم، ص ۲۴۲، ح ۹۵۰٫
۴۰٫ مقدسی شافعی، عقدالدرر، باب ۲، ص ۵۶٫
۴۱٫ ر. ک: صنعانی، المصنف، ج۱۱، ص۳۷۱؛ ابن حبان، صحیح ابن حبان، ج۱۵، ص۱۵۹؛ طبرانی، معجم الکبیر، ج۲۳، ص۲۹۶؛ متقی هندی، کنز العمال، ج۱۴، ص۲۶۵٫
۴۲٫ گنجی شافعی، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص۳۵، ح۱۵؛ الحاوی للفتاوی، ص۸۳؛ عقد الدرر، ص ۸۸ ؛ فرائد السمطین، ج۲، ص۳۱۵، ح۵۶۹٫
۴۳٫ البیان، ص۴۴، ح۲۳، عقد الدرر، ص۵۶٫
۴۴٫ عقد الدرر، ص۴۶، صص۱۱۷، ص۱۸۵؛ الحاوی للفتاوی، ص۸۸؛ البیان، ص۸۴، ح۵۳٫
۴۵٫ مقدسی شافعی، عقدالدرر، ص ۲۹۲؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج ۳، ص ۲۷۸٫
۴۶٫ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج ۸، ص ۵۰، ح ۱۰٫
۴۷٫ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۳۰، ح ۱۶٫
۴۸٫ مصنف ابن ابی شیبه، ح۱۹۴۸۴؛سنن ابی داود، ح۴۲۸۲؛ معجم الکبیر طبرانی، ح ۱۰۲۱۹ و ح۱۰۲۲۰٫
۴۹٫ البیان، ص۴۳، ح۲۲؛ الحاوی للفتاوی، ص۷۱، عقد الدرر، ص۱۹۵٫
۵۰٫ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۷، ح ۱۹۴۸۴٫
۵۱٫ ابن ماجه قزوینی، سنن، ح ۴۰۸۳؛ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج ۳، ص ۲۵۷٫
۵۲٫ صنعانی، المصنف، ح۲۰۷۷۰، البیان، ص۴۲، ح۲۱؛ الحاوی للفتاوی، ص۶۹؛ عقد الدرر، ص۷۳؛ فرائد السمطین، ج۲، ص۳۱۰، ح۵۶۱٫
۵۳٫ مقدسی شافعی، عقد الدرر، ص۲۰۷٫
۵۴٫ طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۸، ص ۱۷۹٫
۵۵٫ احمدبن حنبل، مسند، ج ۳، ص ۳۷؛ مقدسی شافعی، عقدالدرر فی اخبار المنتظر، باب ۸، ص ۲۱۹٫
۵۶٫ و نیز: ر. ک: البیان، ص۶۱، ح۳۸؛ الحاوی للفتاوی، ۷۶٫
۵۷٫ عقد الدرر، ص۹۵٫
۵۸٫ مقدسی شافعی، عقدالدرر، باب دوم، یک حدیث به آخر.
۵۹٫ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۲۰۷، ح ۸۱٫
برگرفته از سایت :راسخون
Check Also
راه‌های افزایش محبت به امام زمان
راه‌های افزایش محبت به امام زمانReviewed by مدیریت پایگاه خبری تحلیلی شرق on Aug 6Rating: …