پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
نقد و بررسی فیلم Gett: The Trial Of Viviane Amsalem (گت: محاکمه ویوین امسالم )
رونیت و شلومی الکابتز سهگانه درخشانشان درباره مردسالاری در یک خانواده اسرائیلی را با ساخت
«گت: محاکمه ویوین امسالم /Gett: The Trial of Viviane Amsalem» به پایانی رضایت بخش هدایت میکنند. در این اثرِ مجهز به فیلمنامه حرفهای و با بازیهای درخشان، ویوین با شوهری که مبتلا به پرخاشگری منفعل است و قضات خاخامی که باید به ازدواجش رسماً خاتمه دهند درگیر است (گت، همان قباله طلاق است که در اسرائیل تنها از طریق دادگاههای مذهبی صادر میشود) اما به دلیل تعصبی که در اسرائیل دست و پای زنان را در برابر شوهرانشان میبندد این فرایند چندین سال طول می کشد. گت، که سراسر در [لوکیشن] دادگاه رخ میدهد و هوشمندانه بین درامی سوزناک و کمدی تلخ در نوسان است، به خوبی مورد توجه پخش کنندگان فیلمهای خاص قرار گرفته است.
شخصیتهای ویوین (با بازی رونیت الکابتز) و الیشا (با بازی سیمون آبکاریان) نخستین بار در فیلم «زن گرفتن /To Take A Wife» دیده شدند، در آن فیلم ویوین میخواست به رابطه زناشویی سرد و بیروح بیست سالهاش پایان دهد؛ در فیلم «در هفت روز/ In the Seven Days»، این دو از هم جدا میشوند، اما سایه سنگین مرد هرگز دست از سر ویوین برنمیدارد. هر فیلم سبک خاص خود را دارد: فیلم اول از کلوزآپهای زیاد و دوربین ثابت برای انتقال جو محدود کننده و خفه کننده درون خانه غمگین امسالم استفاده میکند، در حالی که شاهد ساختار فارغ البالتری در «در هفت روز» هستیم که به کارگردانها اجازه میدهد تا طیف وسیعتری از نقشهای جانبی را پوشش دهند. در «گت» آنها دوباره به فوکوس بستهتر برگشتهاند و هر شات را طوری فیلمبرداری کردهاند که گویی از نگاه شخصیت دیگر فیلم گرفته شده است. گرچه فیلم نمیتواند خود را از حس ناشی از پیِسهای تئاترهای هات هاوس (Hothouse) خلاص کند، استفاده از تکنیک POV باعث ایجاد بُعد بصری لازم برای نمایش مراحل دادگاه شده است.
آشنایی با فیلمهای قبلی برای فهمیدن این که چه اتفاقی دارد رخ میدهد یا چرا اصلاً رخ میدهد؟ لازم نیست. مهمترین چیزی که برای درک بهتر این فیلم باید بدانید این است که اسرائیل چیزی به نام ازدواج یا طلاق مدنی ندارد: ازدواج توسط خاخامهای سنتی، که تصیم میگیرند چه کسی میتواند ازدواج کند یا طلاق بگیرد، کنترل میشود. این سنت غیرقابل توضیح و نخنمای قدیمی مانند هر رسم بنیادگرایانه دیگری عذاب آور است به خصوص برای زنانی که عملاً هرگز نمیتوانند به صورت غیرتوافقی از همسر خود جدا شوند.
چند دقیقهای طول میکشد تا دوربین ویوین را ببیند، نبود او در قاب دوربین استعارهای از نامرئی بودن وی برای شوهرش و سه قاضی خاخام دادگاه (با بازی الی گورستین، رامی دانون، روبرتو پولاک) است. ابتدا الیشا حتی برای طی مراحل قانونی به دادگاه نمیآید، اما بالاخره مجبور به شرکت در دادگاه میشود، سکوت نسبی او نمود دیگری از رفتار پرخاشگرانه منفعل معمول او است. او به همراه برادر بزرگترش، شیمون (با بازی ساسون گابای)، در دادگاه حاضر می شود، در حالی که ویوین را وکیلی به نام کارمل تاوین (با بازی مناشه نوی) همراهی میکند.
از نخستین روز حضورش در دادگاه تا آخرین روز آن، که پنج سال طول میکشد: نیم دهه ناامیدی، سردوانی و تحقیر، ویون در اغلب اوقات سعی میکند باوقار و مصمم بماند. شهود احضار میشوند، هر کدام تیپی قابل شناسایی را نمایندگی میکنند که رفتارهای اغراق آمیزشان کمی به بار طنز فیلم میافزایند ولی هرگز جدی بودن هدف را از بین نمیبرند. همگی شهادت میدهند که الیشا در ظاهر شوهر نمونهای است، ولی به هر حال خشونت عاطفی او را نمی توان کتمان کرد- ظاهر آرام و اغلب ساکت او نقابی است بر اراده راسخ او برای تنبیه ویوین به خاطر جسارتش در طلب کردن زندگی خودش و زیر سئوال بردن بی عیب و نقص بودن شوهرش.
کارمل سعی میکند تاعلت طلاق را ثابت کند، گرچه ناسازگاری دلیل قابل قبولی برای دادگاه نیست، ولی با این حال حرفهایش با گوشهایی که چندان دوستانه نیستند شنیده میشوند. قضات، مردان مذهبی که در سفسطه کردن استادند و به قانون ضدزنی پایبندند که زن را انسان کاملی نمی داند، مرتب پرونده را عقب میاندازند و طاقت ویوین با تأخیرهایی که در زیر صفحه نمایش (دو هفته بعد، سه ماه بعد، ….) نوشته می شوند) کمتر میشود.
فیلمنامه زیبای این اثر، توأم با لحظات شیرین شوخ طبعی، بالاخره به اوجی خشمگین میرسد و به الکباتز اجازه میدهد تا چندین بار آتشفشان خشم خود را خالی کند اما این حالت ها به هیچ وجه جالبتر از سکوت این بازیگر نیستند. چهره خسته و رنگ پریده او، چه در نمای تمام رخ و چه در نیمرخ، در تباین کامل با موهای مشکی و لباسهای مشکیاش در تباین با دیوارهای برهنه سفید دادگاه هستند. به هر حال الکباتز همان حضور شمایلوار زمینی آنا ماگنانی را به ذهن متبادر میسازد. ویوینِ او دیگر قادر به تحمل این فریب نیست و در نهایت به نقطهای میرسد که با لباسی نامناسب به رنگ قرمز در دادگاه حاضر میشود و بعد بی محابا گیسوان پرپشتش را روی شانه هایش رها میکند. این رفتار توهینی آشکار برای قضات است، که افسار گسیختگی زن را نمایش میدهد.
نقش آبکاریان از جلوه کمتری برخوردار است، اما بازی زیرپوستی او
در سراسر فیلم از طریق نگاههای تنبیهی و اظهارات تند وتیزش به
زبان فرانسوی (به عنوان یکی از اعضای نسل اول مراکشی-اسرائیلیها،
صحبت به زبانهای فرانسوی و عربی برایش از عبری راحتتر است) احساس
میشود. [بازی] نوی نیز به عنوان وکیل ویوین، که کششی غیرقابل
درک را به موکلش نشان میدهد، ستودنی است. نقشهای کوچکتر
اغلب نمایشی هستند، اما کلیشههایی که آنها نمایندگانشان
هستند اصلاً غیرواقعی نیستند و می‌توان مصادیقی چون خواهر
شوهر از خودراضی و مضحک ویون به نام ریچل (با بازی روبی پورات
شووال) یا همسایه فضول امسالم، سیمون (با بازی هنرپیشه افسانهای
زِاِو رواچ) را در جامعه اسرائیلی سراغ گرفت.
تاریخ سینما پر است از درامهای جالب دادگاهی، از «مادام ایکس/
Madam X» گرفته تا «تشریح یک قتل/ Anatomy of a Murder»،.
هر یک از این فیلمها روش حفظ جریان فیلم علیرغم وجود گفتگوهای
فراوان و لوکیشن واحد را پیدا کردهاند. فیلمنامه و بازیها بسیار مهم
هستند، اما انتخاب لنزهای الکباتزها نیز به بیننده اجازه میدهد تا
ماهیت بیطرفی نگاهها را زیر سئوال ببرد. از نظر برخی، ماهیت تئاتر
گونه «گت» ممکن است نقص باشد، اما فیلم به دلیل سادگی صحنه
آراییاش از دقت بسیار بالایی برخوردار است.