پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
نقد و بررسی فیلم The Martian (مریخی)
«مریخی»( The Martian) آخرین کار از مجموعه فیلمهای علمی تخیلی واقع گرایانه است- این دسته فیلمها از المانهای عامه
پسند فضایی این ژانر اجتناب میکنند و در عوض روی جنبههای باورپذیر تمرکز میکنند. بعد از نمایش «در میان ستارگان»(Interstellar) کریستوفر نولان (و هنرنمایی دو بازیگر مشترک)، «مریخی» به گمانه زنی درباره نحوه رفتن انسان به مریخ در آینده نزدیک میپردازد. به استثنای یک پایان تقریباً بالاتر از حد انتظار، فیلم اغلب از ایسمهای هالیوودی، که گاهاً ژانر علمی تخیلی را به فانتزی آینده گرایانه تنزل میدهند، اجتناب می کند. این فیلم نه اثری اکشن محور و نه مبالغه‌ای از جلوههای ویژه است. «مریخی» میتواند داستانی درون نگرانه درباره این که اوضاع چطور می تواند باشد اگر ما تنها ساکن دنیایی دوردست باشیم و بدانیم که برقراری ارتباط سریع با دیگران مقدور نیست و سریعترین اقدام برای نجات ما در کمتر از یک سال آینده محقق نخواهد شد. این فیلم همچنین به آزمایش این میپردازد که چگونه ضرورت میتواند مادر خلاقیت شود- نه تنها برای کسی که در فضا زنده مانده است بلکه برای انسانهایی که روی زمین به دنبال یافتن راهی برای نجات او هستند.
رویدادهای «مریخی» در آینده نزدیکی رخ میدهند، اگرچه هرگز در فیلم تاریخ دقیقی ذکر نمیشود. با شروع فیلم، خدمه شش نفره ماموریت آرس ۳ را میبینیم که در سطح مریخ مشغول انجام آزمایشات و جمع آوری نمونه هستند. علاوه بر مارک واتنی فضانورد (با بازی مت دیمون) و کاپیتانِ ماموریت، ملیسا لوییس (جسیکا چستین)، این افراد عبارتند از خلبان، ریک مارتینز (مایکل پنا)، الکس وگل، شیمی دان (اکسل هنی)، و دو متخصص به نامهای بث یوهانسن (کیت مارا) و کریس بک (سباستین استن). نزدیک شدن طوفانی بزرگ- طوفانی که میتواند خانههای مصنوعی شکننده را در هم بشکند- لوییس را وادار به صدور دستور تخلیه فوری میکند. در تلاش برای رسیدن به سفینه واتنی با یک قطعه نخاله در حال پرواز برخورد میکند و گم میشود و همه فکر میکنند که او مرده است. دوستانش با ناامیدی او را ترک میکنند و به زمین بر می گردند. وقتی که ناسا اخبار را دریافت میکند، تدی ساندرز، مدیر (جف دانیلز)، و کنترلگر ماموریت مریخ، وینسنت کاپور (چیوتل اجیوفور)، اخبار مرگ واتنی را علنی میکنند.
اما واتنی نمرده است. گرچه به سختی آسیب دیده، اما میتواند از یک کیت پزشکی اورژانسی برای بستن زخمش استفاده کند و بعد از کنار آمدن با وخامت شرایطش به ارزیابی آنچه باید برای زنده ماندن انجام دهد میپردازد. ظرف مدت یک ماه ناسا از زنده ماندن وی باخبر میشود و دیری نمیپاید که امکان ارسال پیامهای ابتدایی میسر میشود. بعد فیلم به جدال با زمان برای زنده ماندن واتنی قبل از تمام شدن آذوقه اش تبدیل میشود.
اکثر فیلمهای ساخته شده درباره مریخ (که تعدادشان هم زیاد است) در واقع ترکیبی از ژانرهای علمی تخیلی و وحشت یا علمی تخیلی و هیجان انگیز هستند که تاکید کمی بر بخش «علمی تخیلی» این معادله دارند. با توجه به این که «مریخی» علاقهای به جنبه بهره برداری ندارد، به استثنایی در قاعده این قبیل فیلمها تبدیل شده است. در عوض خویشاوند نزدیک داستانهای علمی تخیلی معروفی مانند «ماه»(Moon) ،«جاذبه»(Gravity) و «در میان ستارگان» است و به برخی درونمایههای مشابه فیلمهایی مانند «دورافتاده»(Cast Away) و «لمس خلا»(Touching the Void) میپردازد. درام «مریخی» از دل تلاش برای نمایش این که چگونه این کاراکتر سعی میکند تا بر انزوا غلبه کند متولد میشود. قطعاً در فیلم چالشهای فیزیکی دیده میشوند اما دشواری های روانی متقاعد کننده ترین المانهای فیلم هستند.
اگرچه مفهوم یک رابینسون کروزوئه مدرون رها شده در مریخ ممکن است چیزی شبیه یک پیشنهاد نا امید کننده باشد، لحن فیلم هرگز به قلمرو تاریکی و افسردگی نزدیک نمیشود. بدون منحرف شدن از جدی بودن شرایط، ریدلی اسکات این فیلم را با لحظاتی کم اهمیت و کمدی مناسب پیوند میزند. ویدئوژورنال‌های درون نگرانه واتنی نه تنها کارایی و نوآوری وی را نشان میدهند بلکه نشان از شوخ طبعی وی دارند. همچنین، برخی از صحنههای زمینی فیلم، در حالی که ظاهراً کمدی نیستند، اما با حسی نشاط آور ساخته شدهاند.
این فیلم فرصت نادری برای مت دیمون بود تا دامنه استعداد خود را نشان دهد. در این فیلم او نه یک قهرمان اکشن، نه یک نقش مکمل و نه در سایه جرج کلونی است، او در این فیلم بازی در حد و اندازههای بازیاش در «جدامانده»( The Departed) به عنوان بهترین بازی زندگیاش ارائه میدهد. اما یک تفاوت کلیدی وجود دارد: در این فیلم او با افرادی مانند لئوناردو دی کاپریو، جک نیکلسون و مارتین شین احاطه نشده است. این فیلم دیمون است و به سختی میتوان در تلاش او به برگرداندن واتنی به زندگی ایرادی گرفت.
ترس، دلتنگی، تنهایی، ناامیدی و شادی…. همه اینها را می توان اینجا دید. فقط یک بار واتنی تسلیم ناامیدی می شود و آن یک بار هم زیاد طول نمیکشد. بازیهای دیگر نیز تاثیرگذار هستند، بازیگرانی مانند جسیکا چستین، کریستین ویگ، چیوتل اجیوفور و شون بین در فیلم حضور دارند اما نقششان چندان پررنگ نیست. آنها حمایت میکنند و هرگز تهدیدی برای دور شدن نورافکن از روی دیمون محسوب نمیشوند. (با توجه به این که او نقش یک فضانورد تنها افتاده را در «در میان ستارگان» بازی کرده است، چه کسی میتوانست تصور کند که او نامزد هالیوود برای ایفای این نوع نقش باشد).
ریدلی اسکات در مقام کارگردان گزینهای است که نمیتوان از او به سادگی گذشت.
گرچه به سختی می توان در کارنامه وی کار ضعیف پیدا کرد، اما فیلمهای او به خصوص
در سالهای اخیر ترکیبی از کارهای ضعیف و قوی بودهاند. بااین حال، وقتی که پای
ژانر علمی تخیلی به میان می‌آید کارنامه اسکات حرف ندارد: بیگانه، بلید رانر، پروموتئوس
– دو کلاسیک خوب و یک ادیسه ضعیف اما متقاعد کننده. «مریخی» با موارد فوق فرق میکند
اما کمتر اثرگذار نیست. اسکات از جلوههای ویژه به عنوان ابزاری برای بالا بردن تجربه
استفاده میکند و نه به عنوان روشی برای تعریف آن. بسیاری از جلوههای «مریخی»
از تنوع عملی برخوردار هستند به طوری که از CGI در وهله اول برای ایجاد حس دگردنیایی
در چشم انداز مریخی به کار رفته است. سکانسهای فضایی تقریباً به اندازه این سکانسها
در «جاذبه» خوب هستند. نسخه سه بعدی گرچه به اندازه فیلم آلفونسو کوآرون در سال
۲۰۱۳ تاثیر گذار نیست، اما به نظر غیرضروری و سطحی نمیآید. کارگردانی با ویژگیهای
اسکات می تواند دست به کارهای جالبی بزند، البته وقتی که شرایطش پیش بیاید و
اینجا این شرایط رخ داده است.
«مریخی» بر اساس داستانی از اندی ویر با همین نام ساخته شده است و از یک رویکرد
علمی مشابه در بسیاری از صحنههایش استفاده کرده است. ناسا هم در مرحله فیلمنامه
و هم در طول فیلمبرداری همکاری کرده است، گرچه در فیلم مواردی وجود دارند که در
آنها «مریخی» از قوانین فیزیک دور میشود اما در مجموع یکی از دقیقترین فیلمهایی است
که سفر به فضا را تاکنون به تصویر کشیدهاند. این دقت یکی از فاکتورهایی است که دیمون
و اسکات را به این پروژه جلب کرده است و ادامه مشارکت ویر باعث شد که ناسا نیز وارد شود.
در اکران «مریخی»، کمپانی فاکس قرن بیستم نمای اول را در رقابت اسکار ۲۰۱۵
پخش کرد. اگرچه فیلمهای ژانر علمی تخیلی اغلب در گرماگرم فصل تابستان
پخش میشود تا در بحبوحه فیلمهای جدی فصل پاییز، اما «مریخی» یک استثنا
است. افرادی که مشتاق تماشای اکشنهای نفسگیر و تدوین های پشت
سرهم هستند شاید ممکن است ضرباهنگ این فیلم را بیش از حد سنجیده
تصور کنند. شاید نتوانند به ارزش شخصیت پردازی آن و ایجاد تنش آهسته اما
انکارناپذیر آن پی ببرند. این یک فیلم علمی تخیلی برای مخاطبان ریزبین است
و از این روی تجربهای رضایتبخش محسوب میشود.