مجسمه فردوسی ؛ از کمال المک تا ابوالحسن خان صدیقی
کمالالملک نقاش بزرگ ایران آرزو داشت تصویری از فردوسی ترسیم کند، اما هر زمان دست به قلم میبرد از
تصویر کشیده شده راضی نبود و آن را در خور فردوسی نمیدانست. شبی کمالالملک به خواب بود، در عالم خواب فردوسی را دید که از کنار پنجرهی اتاق به او مینگرد، چون بیدار شد همان منظره را ترسیم کرد. ارباب هنر اعتقاد دارند این تصویر رویایی، نزدیکترین صورت به فردوسی است، چه به قول اسماعیل آشتیانی :
چشم کمالالملک همچون عدسی دوربین عکاسی، هرچه را میدید در ذهن استاد تصویر میکرد، همین تصویر سرمایهی اصلی ساخت مجسمههای فردوسی شد.
کمال الملک
فردوسی
استاد باستانی پاریزی این نقاشی را در کتاب “شاهنامه آخرش خوش است” چاپ کرده است. تندیسهای میدان فردوسی و میدان فردوسی رم از روی همان نقاشی ساخته شده است و تفاوت چندانی با آن ندارد.
مجسمه فردوسی و ابوالحسن خان صدیقی
مجسمهی فردوسی شاعر بلندآوازهی ایران که در میدان فردوسی قرار دارد بر خلاف تصور همگان که کار غربیهاست، بهدست توانمند شادروان ابوالحسن صدیقی ساخته شده است.
او از شاگردان کمالالمک بود که در انداختن رنگ به جان بوم و خلق تصاویر بدیع ذوق بیشمار داشت. ذوق و ذکاوت ابوالحسن خان و تبحرش در کار رنگ و بوم به اندازهای بود که کمالالملک گاهبهگاه وی را البته از روی مزاح “ابوالحسن خان رقیب” مینامید.
چیرهگی و گرایش درونی او به مجسمهسازی به گونهای بود که پس از ساخت مجسمه سنگی “ونوس میلو” هنگامی که به همراه استاد خود به کاخ پادشاه قجر میرود، احمدشاه نمیتواند «زبان به تحسین باز نکند و دستگشاده از آستین بیرون نیاورد و او را به ۵۰ تومان آن روزگار و مقرری به قرار ماهی ۲۰ تومان میهمان نکند!»
ابوالحسن خان صدیقی
ابوالحسن خان صدیقی
استاد صدیقی از سال ۱۳۳۹ برای کسب مهارت در مجسمهسازی به ایتالیا سفر کرد. او یکی از بنیانگذاران دانشکدهی هنرهای زیبا بود. در سال ۱۲۷۳ در تهران متولد و در سن ۱۰۱ سالگی نیز در زادگاهش درگذشت.
در سال ۱۳۴۷ انجمن آثار ملی تصمیم به ساخت نماد فردوسی برای همین میدان گرفت. صدیقی طرح اولیهای با ملحقات فراوانی ارائه داد که بنا به هزینهها و مشکلات مالی رد شد و طرح فعلی تایید شد. سنگ مرمری که مجسمه از آن تراشیده شده از نایابترین سنگها است. این سنگ به نام “کاراکار” و از معدنی در کوههای شمال ایتالیا استخراج شده است. تراش پیکره تا سال ۱۳۵۱ طول کشید و پس از آن از بندر جنوا تا خرمشهر حمل و در نهایت این مجسمهی ۵/۶ تنی در پاییز همان سال در میدان فردوسی نصب شد. در این پیکره فردوسی در بالای صخرهای قرار گرفته است که نماد قله قاف است و در پایین پای او “زال” به شکل یک کودک دیده میشود و در کنارش حجم تراشنخوردهای از عقاب قرار دارد که نماد سیمرغ است.
ابوالحسن صدیقی شش پیکره از فردوسی ساخت که دو اثر در خارج از ایران قرار دارد، دو اثر در مشهد و تهران (میدان فردوسی) و دو اثر دیگر که در وزارت پیشه و هنر در جابهجایی و به دست کارکنان خرد شد و اثر دیگر در سال ۱۳۱۴ گم شد و پیگیریها برای یافتن آن نتیجه نداد.
مجسمهی سعدی (در شیراز)؛ ابن سینا (در دانشگاه همدان)؛ خیام (شمال پارک لاله)؛ امیرکبیر (در مدرسه دارالفنون)؛ یعقوب لیث؛ نادر شاه و مجسمهی فردوسی در مشهد و رم از آثار این هنرمند بزرگ است.
ابن سینا
این مجسمه که ۱۸۵ سانتیمتر ارتفاع دارد و از مرمر سفید ساخته شده است، کار استاد صدیقی است که در ۲۰ ماه مه ۱۹۵۸ به رم برده شد و طی مراسمی در یکی از میدانهای رم نصب شد.
یعقوب لیث صفاری
نادر شاه
ابوالحسن صدیقی
گوستینوس آمبروزی مجسمهساز ایتالیایی با دیدن این مجسمه چنان تحت تأثیر قرار گرفت که در دفتر یادبود نوشت:
دنیا بداند، من خالق مجسمهی فردوسی را
میکلآنژ ثانی شرق شناختم. میکل آنژ بار
دیگر در مشرق زمین متولد شده است،
این مجسمه در پارک ویلابورگزه (Villa borghese)
در شهر رم ایتالیا قرار دارد. ویلابورگزه (Villa borghese)
پارک طبیعی بزرگی در شهر رم است که شامل
ساختمانها، موزهها و از جمله موزهی گالریا بورگزه
galleria borghese است.
زنده یاد علی اصغر حکمت شیرازی،
در خاطرات روز سهشنبه ۱۳۲۹/۳/۳۰ مىنویسد:
بعد از ساعتى به منزل مراجعت کردیم،
در سر راه در یکى از میدانهاى کوچک
ویلابورگز، محلّ زیبایى که به نام «فردوسى»
موسوم است به «پیاتزا فردوسى» قدرى
گردش کرده، تصمیم گرفتم که انشاءاللّه
اعتبارى براى سفارت ایران بفرستم تا
مجسمه فردوسى را در آنجا نصب کنند.
اگر تمایل دارید به مشهد سفر کنید و
مجسمه فردوسی را از نردیک ببینید،
برای یک سفر خوب و برنامهریزی شده،
تور مشهد را در کجارو جستجو کرده و
به راحتی تور مورد نظر خود را به راحتی
از فروشندههای معتبر خریداری کنید.