پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق ویژگی های بهار بشری در دوران غیبت (بخش پایانی)؛ محمدصالح کاوهReviewed by مدیریت پرچم های سیاه شرق on May 10Rating:
۷ ـ یاد حضرت ولی عصر علیهالسلام
از جمله وظایف مهم شیعیان و علاقمندان آن حضرت، فراموش نکردن او، و همیشه به یاد و ذکر او بودن است.
امام علی علیهالسلام فرمود: «مَنْ اَحَبَّ شَیْئا لَهِجَ بِذِکْرِهِ(۱)؛
هر کس چیزی را دوست بدارد، همواره نام آن را بر زبان دارد.»
و امام کاظم علیهالسلام درباره غیبت امام زمان علیهالسلام فرمود: «یَغیبُ عَنْ اَبْصارِ النّاسِ شَخْصُهُ وَلا یَغیِبُ عَنْ قُلُوبِ الْمُؤْمِنینَ ذِکْرُهُ(۲)؛
خودش از دیدگان مردم پنهان میشود ولی یاد او از دلهای مؤمنان مخفی نمیشود.»
دعای ندبه زمزمهای است عاشقانه که در آن هر صبح جمعه با معشوق خود ارتباط برقرار میکنیم و به یاد او سرشک از دیدگانمان جاری میگردد.چه زیباست نغمههای عاشقان مهدی آنجا که میگویند: «عَزیزٌ عَلَیَّ اَنْ اَرَی الْخَلْقَ وَ لا تُری وَ لا اَسْمَعَ لَکَ حَسیسا وَ لا نَجوی؛ بسیار بر من سخت است که خلق را ببینم و تو را نبینم و از تو صدایی نشنوم.»
«هَلْ مِنْ مُعینٍ فَأُطیلَ مَعَهُ الْعَویلَ وَ الْبُکاءَ؟ هَلْ مِنْ جَزُوعٍ فَأُساعِدَ جَزَعَهُ اِذا خَلا؟ هَلْ قُذِیَتْ عَیْنٌ فَساعَدَتْها عَیْنی عَلَی الْقَذی؟ هَلْ اِلَیْکَ یَا ابْنَ اَحْمَدَ سَبیلٌ فَتُلْقی؟ هَلْ یَتَّصِلُ یَوْمُنا مِنْکَ بِعِدَهٍ فَنَحْظی؟
آیا کسی هست که مرا یاری کند تا به همراهی او ناله و گریه را طولانی کنم؟ آیا ناله کننده و بیتابی هست که من با زاری او را در هنگام تنهائیش یاری و همراهی کنم؟ آیا در چشمی خار رفته است که چشم من در ناراحتی و اشک با او هم دردی نماید؟ ای زاده احمد! آیا راهی به سوی تو هست که به ملاقات تو منتهی گردد؟ آیا روز ججداییج ما به فردای جوصالج میرسد که از آن حظّ بریم؟»
امام زمان علیهالسلام نیز از یاد شیعیان خود غافل نیست و اگر ارتباط ما با امام زمان علیهالسلام برقرار شود و در همه امور زندگی به یاد و ذکر آن حضرت باشیم، یقینا مورد عنایت و لطف ایشان قرار میگیریم، چنانکه در نامه امام زمان علیهالسلام به شیخ مفید قدسسره به این موضوع اشاره شده است. آن حضرت میفرماید:
«اِنّا غَیْرُ مُهْمِلینَ لِمُراعاتِکُمْ وَ لا ناسینَ لِذِکْرِکُمْ(۳)؛
ما از رسیدگی به حال شما کوتاهی نمیکنیم و یاد شما را از خاطر نمیبریم.»
یارب آن مونس جان محرم اسرار کجاست و آن طبیب دل بیطاقت بیمار کجاست
یک جهانند گرفتار فراقش یا رب آن رهاننده این جمع گرفتار کجاست(۴)
۸ ـ محبت به حضرت مهدی علیهالسلام
انسان وقتی به کسی علاقه داشته باشد، یاد و خاطره محبوب همیشه در فکر و ذهنش حضور دارد و این موجب میشود که زندگیش رنگ و بوی معشوق بگیرد. اگر محبوب انسان موجودی متعالی و ملکوتی باشد، این الگو پذیری زمینه رشد و تعالی او را فراهم میسازد و اگر محبوب و معشوق او موجودی پست و فرومایه باشد، این الگو پذیری موجب سقوط و هلاکت وی خواهد شد. به خاطر اهمیت محبت به اهل بیت علیهمالسلام خداوند در قرآن کریم، مزد رسالت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله را مودت و دوستی خاندان او قرار داده است و میفرماید: «قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ اَجْرا اِلاَّ الْمَوَدَّهَ فیِ الْقُرْبی»(۵)؛
«بگو من از شما در برابر رسالتم مزدی طلب نمیکنم، به جز دوستی و مودت نسبت به اهل بیتم.»
همچنین پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله فرمود: «لا یُؤْمِنُ عَبْدٌ حَتّی اَکوُنَ اَحَبَّ اِلَیْهِ مِنْ نَفْسِهِ وَ اَهْلی اَحَبَّ اِلَیْهِ مِنْ اَهْلِهِ وَ عِتْرَتی اَحَبَّ اِلَیْهِ مِنْ عِتْرَتِهِ وَ ذاتی اَحَبَّ اِلَیْهِ مِنْ ذاتِهِ(۶)؛
هیچ بندهای ایمان [واقعی [نمیآورد مگر اینکه در نزد او من از خودش محبوبتر و اهل بیت من و خاندان من از اهل بیت و خاندان او محبوبتر باشند و ذات من از ذات خودش محبوبتر باشد.»
امام حسن عسکری علیهالسلام خطاب به حضرت مهدی علیهالسلام فرمودند:
«وَاعْلَمْ اَنَّ قُلُوبَ اَهْل الطّاعَهِ وَ الاِْخْلاصِ نُزِّعَ اِلَیْکَ مِثْلُ الطَّیْرِ اِلی اَوْ کارِها(۷)؛
بدان که دلهای اهل بندگی و اخلاص به سوی تو پر میکشند؛ همچنان که پرنده به سوی آشیانهاش پر میکشد.»
البته این طور نیست که محبت یک طرفه باشد، بلکه امامان معصوم علیهمالسلام نیز نسبت به شیعیان واقعی ابراز علاقه و محبت کرده و میکنند، و در غم و شادی آنان شریکند.
امام رضا علیهالسلام فرمود: «اَلاِْمامُ اَلاَْمینُ الرَّفیقُ، وَ الاَْخُ الشَّفیقُ، وَ کَالاُْمِّ البَرَّهِ بِالْوَلَدِ الصَّغیرِ(۸)؛
امام، امین و دوست است، و برادر دلسوز است، و مانند مادری است که نسبت به فرزند خردسال خود مهربان است.»
همچنین امام علی علیهالسلام فرمود: «اِنّا لَنَفْرَحُ لِفَرَحِکُمْ وَ نَحْزَنُ لِحُزْنِکُمْ(۹)؛
ما در شادمانی شما شاد و برای اندوه شما اندوهگین میشویم.»
امام رضا علیهالسلام فرمود: «ما مِنْ اَحَدٍ مِنْ شیعَتِنا… لا یَغْتَمُّ اِلاّاِغْتَمَمْنا لِغَمِّهِ، وَ لا یَفْرَحُ اِلاّفَرَحْنا لِفَرَحِهِ، وَ لا یَغیبُ عَنّا اَحَدٌ مِنْ شیعَتِنا اَیْنَ [ما] کانَ فِی شَرْقِ الاَْرْضِ وَغَرْبِها(۱۰)؛
هیچ کس از شیعیان ما… غم دیده نمیشود مگر آن که ما نیز در غم او غمگین میشویم و شاد نمیشود مگر اینکه از شادی او شاد میشویم، و هیچ یک از شیعیان ما در مشرق و مغرب زمین از نظر ما دور نیستند.»
امام مهدی علیهالسلام فرمود: «اِنَّهُ اُنْهِیَ اِلَیَّ اِرْتیابُ جَماعَهٍ مِنْکُمْ فِی الدّینِ وَما دَخَلَهُمْ مِنَ الشَّکِ وَالْحَیْرَهِ فِی وُلاهِ اَمْرِهِمْ، فَغَمُّنا ذلِکَ لَکُمْ لا لَنا، وَساءَنا فیکُمْ لا فینا(۱۱)؛
از تردید گروهی از شما (شیعیان) در دین، و شک و سرگردانی در مسأله والیان امرشان آگاه شدم، پس این غم ما به خاطر شما است نه به خاطر خود ما، و برای شما متأثر شدیم نه برای خودمان.»
در این روایت و امثال آنها حضرت مهدی علیهالسلام نسبت به شیعیان ابراز محبت و علاقه نموده و اعلام کرده است که از گمراه شدن آنها شدیدا ناراحت و متأثر میشود.
۹ ـ اندوهگین بودن در فراق حضرت
یکی از نشانههای دوستی، محزون بودن در فراق و دوری از دوست و محبوب است. بدیهی است که علاقمندان به امام زمان علیهالسلام در دوران غیبت در فراق او اندوهگین هستند و این حزن و اندوه را به گونههای مختلفی بروز میدهند.
امامان معصوم نیز به خاطر غیبت امام زمان علیهالسلام میگریستند. به عنوان نمونه، سُدیر صیرفی میگوید: به خدمت مولایمان امام صادق علیهالسلام رفتیم و امام را در حال گریه و ناله دیدیم. او آنگاه حالت امام را اینگونه تشریح میکند: «هُوَ یَبْکی بُکاءَ الْوالِدِ الثَّکْلی ذاتَ الْکَبِدِ الحَرسی قَدْ نالَ الْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَیْهِ وَشاعَ التَّغْییرُ فِی عارِضَیْهِ وَاَمْلاَءَ الدُّمُوعُ مَحْجَرَیهِ وَهُوَ یَقُولُ سَیِّدی غَیْبَتُکَ نَفَتْ رِقادی وَضَیَّقَتْ عَلَیَّ مِهادی وَابْتَزَّتْ مِنّی راحَهَ فُؤادی، سَیّدی غَیْبَتُکَ اَوْصَلَتْ مُصابی بِفَجائِعِ الاَْبَدِ(۱۲)؛
او همچون مادر فرزند از دست داده، میگریست، اندوه از گونههای مبارکش پیدا بود و رنگ چهرهاش تغییر کرده بود. اشکهای او لباسش را خیس کرده بود و در این حالت میگفت: مولای من! غیبت تو، خواب را از چشمانم ربوده و زمین را بر من تنگ نموده و آسایش دلم را از من گرفته است. مولای من! غیبت تو، بلا و مصیبت مرا به فاجعههای ابدی پیوند داده است.»
شاعر عرب حزن و اندوه قلبی خود را در غم دوری از حضرت مهدی علیهالسلام چنین بیان کرده است:
قَلْبی اِلَیْکَ مِنَ الاَْشْواقِ مُحْتَرِقٌ وَدَمْعُ عَیْنی مِنَ الاْآماقِ مُنْدَفِقٌ
اَلشَّوْقُ یُحْرِقُنی وَالدَّمْعُ یُغْرِقُنی فَهَلْ رَأَیْتَ غَریقا وَهُوَ مُحْتَرِقٌ(۱۳)
و شاعری پارسی گوی، ابیات فوق را چنین به فارسی در آورده است:
دل زشوق دیدنت سوزد چو عود از فراقت دیده بارد همچو رود
غرقه در سیلاب اشک و دل کباب کس غریق شعله ور کی دیده بود
۱۰ ـ شناخت عظمت و مقام حضرت مهدی علیهالسلام و نگه داشتن حرمت او
از جمله وظایف مهم شیعیان، شناخت جایگاه رفیع حضرت مهدی علیهالسلام و رعایت احترام آن حضرت است. امامان معصوم علیهمالسلام بعد از مقام ربوبی و نبوی صلیاللهعلیهوآله ، مقام و رتبه سوم را در عالمِ وجود دارند، و انسانهای عادی با آنان مقایسه نمیشوند.
امام علی علیهالسلام فرمود:
«لا یُقاسُ بِآلِ مُحَمَّدٍ اَحَدٌ مِنْ هذِهِ الاُْمَّهِ وَلا یُسَوّی بِهِمْ مَنْ جَرَتْ نِعْمَتُهُمْ عَلَیْهِ اَبَدا. هُمْ اَساسُ الدّینِ وَعِمادُ الْیَقینِ(۱۴)؛
نباید احدی از این امت را با آل محمد صلیاللهعلیهوآله مقایسه نمود و نباید کسی را که نعمت آل محمد صلیاللهعلیهوآله همواره بر او جریان داشته، با آنان برابر دانست، آنان اساس دین و ستون یقین هستند.»
پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله در توصیف جایگاه حضرت مهدی علیهالسلام در بهشت فرمود:
«أَلْمَهْدِیُّ طاوُوسُ اَهْلِ الْجَنَّهِ، عَلَیْهِ جَلابیبُ النُّورِ(۱۵)؛
حضرت مهدی علیهالسلام طاووس اهل بهشت است که هالهای از نور او را احاطه کرده است.»
«نَحْنُ سَبْعَهٌ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ سادَهُ الْجَنَّهِ، اَنَا وَحَمْزَهُ وَعَلِیٌّ وَجَعْفَرُ وَالْحَسَنُ وَالْحُسَیْنُ وَالْمَهْدیُّ(۱۶)؛
ما هفت نفر از اولاد عبد المطلب هستیم که سروران اهل بهشتیم: من و حمزه و علی و جعفر و حسن و حسین و مهدی علیهمالسلام .»
امام علی علیهالسلام فرمود:
«هُوَ فِی الذِّرْوَهِ مِنْ قُرَیْشٍ وَالشَّرَفِ مِنْ هاشِمٍ وَالْبَقِیَّهُ مِنْ اِبْراهیمَ(۱۷)؛
او (حضرت مهدی علیهالسلام ) والاترین قریش و گرامیترین بنی هاشم و تنها بازمانده ابراهیم خلیل است.»
و امام رضا علیهالسلام فرمود:
«یَکُونُ اَعْلَمَ النّاسِ وَاَحْکَمَ النّاسِ وَاَتَّقَی النّاسِ وَاَحْلَمَ النّاسِ وَاَسْخَی النّاسِ وَاَعْبَدَ النّاسِ(۱۸)؛
او (حضرت مهدی علیهالسلام ) داناترین مردم، حکیمترین مردم، پرهیزگارترین مردم، بردبارترین مردم و بخشندهترین مردم و عابدترین مردم است.»
۱۱ ـ دعا برای فرج امام زمان علیهالسلام
در روایات معصومین علیهمالسلام دعا برای فرج امام زمان علیهالسلام به عنوان یکی از عوامل نجات انسانها در دوران هلاکت بخش غیبت کبری مطرح شده است.
امام حسن عسکری علیهالسلام فرمود:
«وَاللّهِ لَیَغیبَنَّ غَیْبَهً لا یَنْجُوا فیها مِنَ الْهَلَکَهِ اِلاّ مَنْ ثَبَّتَهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَی الْقَولِ بِإِمامَتِهِ وَوَفَّقَهُ فیها لِلدُّعاءِ بِتَعْجیلِ فَرَجِهِ(۱۹)؛ به خدا سوگند که او غیبتی [سخت [میکند. در آن غیبت، از هلاکت نجات نمییابد مگر کسی که خدای عزوجل او را بر قول به امامت آن حضرت ثابت بدارد و او را در عصر غیبت بر دعای به تعجیل فرج او موفق بدارد.»
از سوی دیگر امام زمان علیهالسلام در موارد زیادی شیعیان را به دعای برای فرج خویش توصیه کرده است. به عنوان مثال، آن حضرت در پایان توقیع به جناب اسحاق بن یعقوب میفرماید:
«وَاَکْثِرُوا الدُّعاءَ بَتَعْجیلِ الْفَرَجِ فَاِنَّ ذلِکَ فَرَجُکُمْ(۲۰)؛ برای تعجیل در فرج، زیاد دعا کنید که همانا آن فرج شماست.»
درباره زمان و نحوه دعا برای فرج امام زمان علیهالسلام توصیههای زیادی از سوی اولیای دین بیان شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره میشود:
الف) در منهاج العارفین آمده است: «مستحب است انسان پس از نماز صبح صد مرتبه بگوید: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ.(۲۱)
ب) مرحوم شیخ بهائی نقل میکند: «پس از نماز صبح و در حالی که با دست راست محاسن خود را گرفته و کف دست چپ را به سوی آسمان میگیری، هفت مرتبه میگویی: یا رَبَّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجِّلْ فَرَجَ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ.(۲۲)
ج) علامه مجلسی در کتاب «المقباس» نقل کرده است که: «در تعقیب نماز صبح قبل از آنکه با کسی صحبت کند صد بار بگوید: یا رَبِّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَعَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاَعْتِقْ رَقَبَتی مِنَ النّارِ.(۲۳)
د) کتاب «جمال الصالحین» از امام صادق علیهالسلام نقل کرده است که حضرت فرمودند: «از حقوق ما بر شیعیان این است که پس از هر نماز واجب دست خود را به چانه گرفته و سه بار بگویند:
یا رَبَّ مُحَمَّدٍ عَجِّلْ فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ یا رَبَّ مُحَمَّدٍ اِحْفَظْ غَیْبَهَ مُحَمَّدٍ، یارَبَّ مُحَمَّدٍ اِنْتَقِمْ لاِِبْنَهِ مُحَمَّدٍ صلیاللهعلیهوآله .(۲۴)
ه) مرحوم شیخ طوسی در کتاب «مختصر المصباح» در جایی که وظیفههای شب جمعه را ذکر میکند، صد بار این دعا را سفارش میکند:
«اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَعَجِّلْ فَرَجَهُمْ، وَاَهْلِکْ عَدُوَّهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ مِنَ الاَْوَّلینَ وَالاْآخِرینَ.(۲۵)
۱۲ ـ دعا و زمزمه عاشقانه
دعا بهترین وسیله ارتباطِ انسان با خدای خویش، ناشی از شناخت انسان از عجز خویش و اظهار کُرنش در برابر آفریدگار است.
انسان مؤمن امید خود را از غیر خدا قطع کرده و دست نیاز به سوی خدای بینیاز دراز میکند و رفع مشکلات خویش را تنها از او میخواهد. در رابطه با موضوع امامزمان علیهالسلام دعاها و زیارتهای مخصوصی وارده شده است که به برخی از آنها اشاره میشود:
الف) دعای ندبه
مرحوم علامه مجلسی در «بحار الانوار» دعای شریف ندبه را از سید بن طاووس از بعضی از اصحاب نقل میکند و میگوید: محمد بن علی بن ابو قرّه میگوید: دعای ندبه از کتاب محمد بن حسین بن سفیان بزوفری برای من نقل شد، و گفته شده که آن دعا برای صاحب الزمان علیهالسلام است و مستحب است در اعیاد چهارگانه (جمعه، عید فطر، قربان، غدیر) خوانده شود(۲۶).
ب) دعای عهد
امام صادق علیهالسلام فرمود: کسی که چهل بامداد خدای را با دعای عهد بخواند، از یاوران قائم ما خواهد بود. و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خداوند او را از قبر بیرون میآورد(۲۷).
پی نوشت ها
۱. غرر و درر، ج۱، ص۲۳۱.
۲. کمال الدین، ج۲، ص۲۲۱، ح۶.
۳. احتجاج، ج۲، ص۵۹۸.
۴. یار غائب از نظر، محمد حجتی، ص۳۵.
۵. شوری/۲۳.
۶. بحارالانوار، ج۲۷، ص۷۵؛ امالی، ص۸۶، ح۳.
۷. کمال الدین، ج۲، ص۳۴۸، ح۱۹.
۸. تحف العقول، ص۳۲۴.
۹. مکیال المکارم، ج۱، ص۹۴.
۱۰. همان، ج۱، ص۴۵۴.
۱۱. بحار الانوار، ج۵۳، ص۱۷۸.
۱۲. کمال الدین، ج۲، باب ۳۴، ص۲۱.
۱۳. مکیال المکارم، ج۲، ص۲۵۰.
۱۴. نهج البلاغه فیض، خطبه دوم.
۱۵. منتخب الاثر، ص۱۴۷؛ ینابیع الموده، ج۳، ص۱۶۴ و نور الابصار، ص۱۷۰.
۱۶. غیبت شیخ طوسی، ص۱۱۳؛ بحار الانوار، ج۵۱، ص۶۵؛ ینابیع الموده، ج۱، ص۹۱.
۱۷. الزام الناصب، ص۱۱.
۱۸. همان، ص۹.
۱۹. کمال الدین، ج۲، ص۲۶۰.
۲۰. همان، ص۳۶۱.
۲۱. منهاج العارفین، ص۱۰۸.
۲۲. مفتاح الفلاح، ص۲۰۶؛ مصباح المتهجد، ص۵۳.
۲۳. مکیال المکارم، ج۲، ص۱۳.
۲۴. همان، ص۷.
۲۵. همان، ص۳۱.
۲۶. صَحیفه مَهدیّه، ص۲۱۷، به نقل از بحار الانوار.
۲۷. بحار الانوار، ج۹۴، ص۴۱.
