پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
.قرائن وشواهد نشان یک رویارویی ژئو پلیتیک را در این منطقه مینمایاند وهرچه زمان میگذرد برابعاد تازه این مناقشه افزوده می شودفرا تر رفتن شعله های جنگ از دواستان شیعه نشین “صعده وعمرا” در داخل یمن وتشکیل ائتلافهای سیاسی بین کشورها ودولت های عربی ونیز همراهی برخی قدرتهای غربی شواهدی بر این مدعاست تاریخچه : با چیرگی ایران بر جنوب عربستان در سال ۵۹۸-۵۹۷ میلادی یمن نیز به‌وسیله شاهنشاهان ساسانی به تصرف ایران در آمد و تا ظهور اسلام تابع حکومت ایران بود.
با ظهور دین اسلام ،اسلام در این منطقه نیز نفوذ یافت در سال ۱۷۵۰ میلادی یمن جزو قلمرو دولت عثمانی در آمد و با سقوط امپراتوری عثمانی ، در سال ۱۹۳۴ میلادی با انعقاد قراردادی با انگلستان به استقلال رسید. این کشور به دست امیری اداره می شد که آن را امام یمن می نامیدند ولی از سال ۱۹۶۲ میلادی برابر ۱۳۴۱ شمسی به جمهوری تبدیل شد. امروزه یمن کشوری عربی است که در جنوب غربی آسیا و در جنوب شبه‌جزیره عربستان و در خاورمیانه واقع شده‌است، پایتخت آن شهر صنعا است .
یمن دارای دو ساحل مهم است، ساحلى غربی در کرانهٔ دریای سرخ و ساحلى جنوبی در کرانهٔ دریای عرب، همچنین دارای چند جزیره‌است که مهم‌ترین آنها: جزیره سکوترا در دریای عرب و جزیره حنیش در دریای سرخ است. یمن تا قبل از سال ۱۹۹۰ میلادی دو کشور متجاور بوده به نام‌های: جمهوری عربی یمن (یمن شمالی) و جمهوری دمکراتیک یمن (یمن جنوبی).
در سال ۱۹۹۰ طی پیمانی این دو کشور با هم متحد شدند و جمهوری یمن بوجود آمد. در سال ۱۹۹۴ جنگ خونینی بین دو طرف رخ داد، که سرانجام شمالیها بر جنوبیها چیره شدند و اتحاد پابرجا ماند. حوثی ها کیستند؟ حدود ۵۰ درصد مردم یمن اهل سنت شافعی مذهب و بیش از ۴۰ درصد زیدی مذهب هستند(زیدی ها اگر چه شیعه هستند ولی در اعتقادات خود تفاوت هایی با شیعیان اثنی عشری دارند آنان به امامانی اعتقاد دارند که قیام به سیف کرده اند.). مذاهبی همچون اسماعیلیه و صوفیه در این کشور پیروانی دارند. سلفی گری از ۲۰۰ سال پیش وارد این کشور شد. در سی سال اخیر سلفی ها سرمایه گذاری هنگفتی در این کشور نموده اند.
یمن به عنوان حیات خلوت سعودی ها همیشه مورد توجه آن کشور بوده است. مذهب شیعه اثنی عشری نیز پس از انقلاب اسلامی وارد این کشور شده است و حدود یک درصد جمعیت که عمدتا جوانان هستند پیرو این مذهب می باشند. در اواخر قرن دوم هجری قمری یحیی بن الحسین بن قاسم بن ابراهیم طباطبا از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) به همراه تعدادی از یاران خود از طبرستان(مازندران و گیلان فعلی) به صعده رفت و اولین حکومت زیدی را در آن منطقه تاسیس کرد.امامان زیدی حدود ۱۱ قرن در سرزمین یمن حکومت داشتند جمع زیادی از قبایل شیعه و زیدی یمن از سادات هستند. حدود ۹۰ درصد از ۲۰۰ خانواده معروف سادات یمنی از ذریه امام حسن مجتبی علیه السلام هستند که از شیعیان زیدی می باشند.
ده درصد بقیه سادات از ذریه امام حسین علیه السلام هستند که عمدتا شافعی مذهب می باشند و نسل آنها به احمد بن عیسی المهاجر (مدفون در شهر تریم حضرموت) می رسد. از خانواده های مهم سادات در یمن خاندان الحوثی است. فردی به نام علامه بدرالدین الحوثی بزرگ این خاندان است و او از علمای زیدی مذهب است.او صاحب تالیفات فقهی در مذهب خود است. جنبش حوثی، نخستین بار در سال ۱۹۹۰ به عنوان جنبش یا سازمانی فکری سیاسی و مسلح ابراز وجود کرد. تا پیش از این، فعالیت اولیه این جنبش، محدود به ارائه آموزش های دینی به جوانان و تربیت و کادرسازی می شد، طبعاً فعالیت های این جنبش مطابق مذهب زیدی بود . جنبش حوثی ها موسوم به سازمان جوانان مؤمن (الشباب المؤمن) دو مرحله را پشت سر نهاد. مرحله تاسیس و شکل گیری که از سال ۱۹۹۰ و کمی پس از اعلام وحدت دو یمن در برخی از مناطق استان صعده – در شمال پایتخت (صنعا) – آغاز شد.
مراکز حوثی ها کعبه آمال بسیاری از جوانان شد که از نقاط مختلف و استان های مشهور به گرایش زیدی هادوی به صعده می رفتند. رفته رفته دامنه فعالیت حوثی ها از استان صعده به استان ها و شهرستان های دیگری کشید که صبغه زیدی اشان قوی بود. تا این که شمار دانشجویان این مرکز در استان صعده به پانزده هزار تن و بنا به اعلام بیانیه ای به نام شیعیان اثنی عشری یمنی به هجده هزار تن رسید. مرحله دوم را حوثی ها با تشکیل گروه های مسلحانه در سال ۲۰۰۴آغاز کردند که تا سال ۲۰۰۸ چندین درگیری را با دولت یمن نیز انجام دادند عملیات جنگ پنجم که طی ماه گذشته آغاز شد در مناطق صعده محدود نماند و به مناطقی کشیده شد که به طور سنتی، گرایش زیدی هادوی دارند.
یکی از این مناطق، شهرستان بنی حشیش یکی از نزدیک ترین شهرها به صنعاء است. این جنگ به شدت ارتش یمن را به خود مشغول نموده وبا دخالت سعودی ها وقدرتهای پشت پرده نیز همراه شداگر چه ارتش یمن اعلام کرده که وضعیت را در کنترل خود دارد، اما بعید به نظر می رسد که این درگیری ها در آینده تکرار نشود، چنان که در درگیری های پیشین نیز هر بار بیانیه های ارتش حکایت از خواباندن نزاع را داشت. ریشه این درگیری ها را باید به ریشه های ایدئولوژیک این جماعت و در هم تنیدگی عوامل ایدئولوژیک و مذهبی با عوامل سیاسی و اجتماعی و اقتصادی پیوند داد.
رویاهای آمریکا یی ،وهابی بعد از واقعه سپتامبر که آمریکایی ها با توسعه ایده تروریسم واسلام هراسی در جهان به دنبال تحقق طرح خود در تسلط بر نقاط وگلوگاههای استراتژیک جهان ،خصوصا خاورمیانه شدند توجه ویزه ای نیز به موقعیت کشور کوچک یمن داشته اند کشوری که باب المندب وجزیره ای مهم همانند سکوترا بر اهمیت آن می افزاید. دولت فعلی یمن نیز در طی دهه اخیر با جنبش های متعدد وپی درپی مواجه بوده که ویژگی همه آنها مخالفت وضدیت با اشغالگری در خارج و بی عدالتی وتبعیض در داخل است .
.بی شک گسترش روزافزون این جنبش ها که برخی خاستگاههای ایدوئولوژیکی داشته وبا تاثیر پذیری از تحولات دهه های اخیر خصوصا در منطقه می تواند مخاطرات جدی را در برهم زدن توازن قدرتهای استکباری داشته باشد تبدیل به یک نگرانی اصلی برای آمریکا وحامیان عربی خود از جمله عربستان نموده است البته این یکی مصرانه تر از ان دیگری با هدف وهابیزه کردن یمن بر کشتار واز بین بردن این جنبشها تاکید دارد چرا که برای عربستان حضور یک قدرت شیعی اگرچه زیدی اما تحت تاثیر فرهنگ انقلاب اسلامی در همسایگی اش هم از لحاظ ژئوپلتیکی و هم ایدئولوژیکی بسیار خطرناک خواهد بود این نزاع به حوزه علمای وهابی رسیده است و آل شیخ مفتی بزرگ سعودی جنگ یمن را نه نزاع مسلمانان با مسلمانان بلکه نبرد حق (وهابیت و عربستان)علیه باطل(تشیع وایران) دانسته است.از نگاه او این جهاد بوده و انجام آن واجب است.
از سویی دیگر توسعه قدرت این جنبش در سرزمینی که یک سوی آن به خلیج عدن وسوی دیگر آن به دریای سرخ وباب المندب منتهی میشوداز عناصر اصلی نگرانی های مشترک امریکا وعربستان می باشد علاوه بر آن آمریکا وعربستان در این سلسله حضور خود در یمن اهداف مشترک دیگری را دنبال می کنند سعودی ها در پیمان نانوشته خود با غرب بویژه آمریکا از حیث جغرافیایی واهمیت استراتژیکی به منطقه جبل دخان نیز چشم دوخته است این منطقه با دو هزار متر ارتفاع از سطح دریا مناطق مرزی عربستان با یمن را جدا کرده وبر مساحت بسیاری از مناطق نفت خیز عربستان تسلط کامل دارد از سویی سعودها هیچ علاقه ای ندارند که امنیت تاسیسات نفتی آنها که درمجاورت مرز طولانی خود با یمن کشیده شده است به خطر بیافتد اگرچه دغدغه دیگر انها حضور یک میلیون یمنی که اکثرا تابعیت عربستان را پذیرفته اند می باشد که خطر امنیت داخلی را تهدید می کنند عربستان سعودی با این رویکرد ها عملیات گسترده ای علیه زیدیان صعده آغاز کرده است و همزمان با جنگنده ها،موشک،نیروهای زمینی مناطق زیدی نشین شمال یمن را هدف قرار داد که به کشته شدن بسیاری از غیر نظامیان که اکثرا از سادات حسنی هستند منجر شد از سویی یکی ازخواستهای مهم و عمده‌ی زیدیان در حال حاضر، توقف تبلیغات وعاظ وهابی وابسته به عربستان سعودی در شمال یمن است. نفوذ و تبلیغات این مبلغان با اتکا به کمک‌های مالی سعودی، در سراسر یمن، و حتی در پایتخت آن نیز روز به روز دامنه‌ی گسترده‌تری می‌یابد. دولت یمن که نیازمند حمایت‌های مالی عربستان است، مانع چندانی در مقابل مبلغان مذهبی وابسته به این کشور ایجاد نمی‌کند. همکاری عربستان با دولت مرکزی یمن در سرکوب شیعیان، به لحاظ مشروعیت‌بخشی ایدئولوژیک با یادآوری کینه‌های تاریخی گذشته علیه شیعیان چه زیدی و چه اثنی عشری همراه است. با این اوصاف در هم تنیدگی مباحث ژئوپلتیک و مباحث هویتی و ایدئولوژیک در نبرد یمن به خوبی آشکار است.حال به نظر می رسد با این درهم تنیدگی به دنبال راه حل کوتاه مدت نباید بود .
به قلم :سید جلال سیدمحمدی-کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی
