«کودکی که اسباب بازی ندارد، زندگی ندارد.» تأمل و توجه به این نکته بیانگر اهمیت اسباببازی در زندگی و فرآیند رشد و پرورش خلاقیت و استعدادهای کودک میباشد. اسباببازی حتی میتواند رشد عاطفی، اجتماعی و جسمانی کودکان را تسریع بخشد
اما بارها مشاهده شده که کودکان به جای بازی با اسباببازی، به شکستن و خراب کردن آن میپردازند که این عمل میتواند یک مشکل رفتاری و یادگیری برای آنان محسوب شود. در این نوشته به عواملی که موجب پیدایش این معضل در کودکان میشود. اشاره شده، امید که با دقت در آنها، تا حدی به کاهش این معضل کمک شود.
مهمترین عامل شکستن اسباببازی توسط کودکان، «کنجکاوی» آنان میباشد. کودکانی که از هوش طبیعی و بالاتری برخوردارند، به دلیل کنجکاوی، به بررسی چگونگی کار اسباب بازیها – به خصوص اسباببازیهای صوتی، تصویری و حرکتی- میپردازند و در پی آن، شروع به باز کردن یا شکستن و خراب نمودن آنها مینمایند.
«پرخاشگری» عامل دیگر تخریب و شکستن اسباب بازیهاست. کودکان پرخاشگر، اسباب بازیهایشان را میشکنند تا شاید آرامش به سراغشان بیاید. اینگونه کودکان، مجسه و عروسکهای به شکل انسان و حیوانات را به طور کلی نابود میکنند، هم چنین اسباببازیهای قرمز رنگ را بیش از سایر رنگها مورد حمله و صدمههای خود قرار میدهند.
«پیشفعالی» کودکان نیز بهانهای برای از بین بردن اسباببازیهاست. اینگونه کودکان، از بازی با اسباببازیها زود خسته شده و پس از خستگی، به شکستن آنها میپردازند زیرا با این کار، احساس لذت بیشتری میکنند.
عدهای از کودکان به دلیل کمبود محبت و عدم توجه کافی به آنان، شکستن اسباببازیها را راهی برای جلب توجه دانسته و از این روش میخواهند خلا عاطفی خویش را پر نمایند. اینگونه کودکان، بیشتر در خانوادههای «طلاق» و «بگو،مگو» و «سالار بودن یکی از والدین» و… مشاهده میشوند.
گاهی یادگیری و تقلید رفتارهای نامناسب والدین و مربیان – به خصوص همسالان – میتواند عامل شکستن اسباببازیهای کودکان باشد. والدین یا آموزگارانی که در جروبحثهای خویش به جای دفاع، به شکستن وسایل منزل یا مدرسه میپردازند (مکانسیم دفاعی جابه جایی)، فرزندان و شاگردان شان نیز این عمل را یاد گرفته و در بازی خود، اسباب بازیهایشان را میشکنند.
«تبعیض» میان کودکان و دانشآموزان توسط والدین و مربیان موجب میشود کودکان به سراغ اسباب بازی رفته و در این حالت، وسایل بازیشان را نابود میکنند تا از این طریق، تشنگی محبت و خستگی تبعیض را جبران نمایند.
بیتوجهی و سهلانگاری والدین نسبت به نگه داری اسباببازیها توسط کودکان، میتواند عامل تقویت و تحریک کودکان به شکستن اسباببازیها باشد. آزمون مهارت نگهداریِ وسایل شخصی به کودکان و تذکر به آنان، موجب کاهش این رفتار میشود.
«ترسناک» بودن برخی اسباب بازیها نیز میتواند موجب شکستن آنها توسط کودکان شود.
برخی اسباب بازیها از ظرافت خاصی برخوردار بوده و با اندک فشار یا بازی زیادی، خراب میشوند یا میشکنند، بنابراین بهتر است اسباببازیهای ظریف و فانتزی را برای فرزندان سنین پایین انتخاب نکنید.
چنانچه یک وسیلهی بازی برای دو یا چند فرزند تهیه شود، چیزی جز جروبحث و در نهایت، شکستن و خراب شدن اسباببازی، نصیب والدین نمیگردد. شایسته است در حد امکان برای هر یک از کودکان، اسباببازیهای جداگانه خریداری یا تهیه شود.
رشید محمدیلیتوکوهی
کارشناس علوم تربیتی