پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
در این زمان جریان های مختلف فکری و مذهبی در سطح جامعه بسیار فعال بودند و شبهه های متعددی را در موضوع های مختلف و مهم دینی مطرح می کردند؛ شبهه هایی از قبیل تناقض در قرآن، شبهه ثنویه، شبهه مفوضه، اعتزالی و اشعری از سوی فرقه های مختلف التقاطی و حتی نیروهای فکری غیردینی در میان مردم متداول شده بود. امام عسکری علیه السلام می بایست به این پرسش ها و شبهات درون دینی و بیرون دینی پاسخ های قانع کننده می داد و با جریان های سیاسی فرقه ساز به مبارزه برمی خاست، از این رو فرقه سوزی به معنای درهم شکستن اصول دعوتی آن جریانات از راهکارهای اساسی سیاست های امام بود.
امام با این روش می کوشید تا دست کم اتحاد را در بخش عمده ای از مسلمانان حفظ کند و نگذارد جریان های فرقه ساز با تشکیک در اصول اساسی دین اسلام آن را منحرف کنند. این مشکل زمانی دوچندان می شود که در درون مذهب نیز برخی از افراد به جهت تمایلات سیاسی و یا قدرت طلبی به برخی از شبهات دامن می زنند تا شیعیان را دچار تشتت و تفرقه کنند و افرادی را دور محور خود گرد آورند. امام حسن عسکری علیه السلام از یک طرف می بایست در اندیشه اتحاد ملی در درون مسلمانان می بود و از سوی دیگر با شبهات بیرون دینی که از سوی مخالفان اسلام از یهود و مسیحی وارد می شد نیز پاسخ می داد تا با این روش انسجام امت اسلام را حفظ کند.(۱)
اصول راهبردی امام
مبارزه با فرقه های باطل و انحرافی چون مفوضه، غلات، واقفی، تصوف و صوفی گری و دیگر فرقه های التقاطی که اصول دین و مذهب را با خطر مواجه می ساختند از اصول راهبردی در سیاست های امام عسگری علیه السلام بوده است. حضرت با زدودن تردید، ذهن مسلمانان را به سوی حقیقت رهنمون می ساخت و می کوشید با جلوگیری از فرقه سازی و یا گسترش آن، وحدت را در میان مسلمانان حفظ و تقویت کند. امام علیه السلام برای مهار اوضاع سیاسی، روش تقیه را به عنوان اصلی راهبردی درپیش گرفت؛ زیرا چنان که امام صادق علیه السلام بیان فرموده است: «التقیه دینی و دین آبائی و لادین لمن لاتقیه له؛ تقیه روش من و دین و روش پدران من است و کسی که تقیه را پیشه خود نکند بر دین و روش پدران من نیست». از این رو آن حضرت با درپیش گرفتن تقیه بر حفظ وحدت اسلامی تأکید ورزید. تقیه در این جا به این معناست که نمی بایست برای مسائل جزئی و کوچک، اصول دین را درخطر قرار دهیم و با تأکید بر برخی از مسائل خلافی، وحدت جمعی امت اسلام را بشکنیم و زمینه را برای نفوذ و بهره برداری دشمنان فراهم آوریم. تقیه روشی است که انسان با حفظ اصول وحدت کلمه یعنی اصول اساسی دین (توحید، نبوت، معاد و قرآن و کعبه) مطالب و مسائل اختلافی و جزیی را مطرح نکند و در جامعه با روش و رفتار متضاد با عموم امت، تفرقه و اختلاف را دامن نزند. تقیه از این رو با نفاق کاملا متفاوت است؛ زیرا نفاق همراهی با مردم برای سوءاستفاده و ضربه زدن به مردم و جلب منفعت و دفع مضرت شخصی و یا گروهی است؛ در حالی که تقیه یعنی عدم اعلام و بروز مطالب وحقایق جزیی برای حفظ امت از افتادن به دام اختلاف است.
این گونه است که امام امیرمومنان علیه السلام با بهره گیری از تقیه در زمان حکومت خلفای نخستین اسلام، در نمازهای ایشان حاضر می شود و برای حمایت از دین با آنان همراهی می کند و به جنگ دشمنان دین می رود. این روش تقیه در زمان های متأخر نیز کارکرد خوب خود را نشان داد. اکنون امام حسن عسکری علیه السلام نیز با بهره گیری از این روش، می کوشد تا وحدت اسلامی را درمیان امت تقویت کند. بنابراین نیازی نمی بیند تا با هجوم اختلافات و فرقه سازی های جریانات سیاسی مشکوک، همراهی کند و خود به مسائل جزئی دامن بزند.(۲)
این گونه است که امام حسن عسگری علیه السلام با درایت خود توانست امت را به ویژه شیعیان را به صورت جمعی حفظ کند و روز به روز برقدرت و شمار آنان بیفزاید.
پی نوشت:
۱) ر ک: احتجاج، طبرسی، ج۲ ، ص۲۶۶.
۲) ر ک: بحارالانوار، ج۵۰ صص ۳۰۹ و ۱۷۵ و ۱۷۷.
بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان
منبع: روزنامه کیهان، شماره ۱۸۷۸۵.