کمرویی متضمن اضطراب و بازدارندگی رفتاری در موقعیتهای اجتماعی است. کودکان کمرو اغلب برای دیدن دیگران ظاهراً اشتیاق نشان میدهند امّا برای صحبت کردن یا پیوستن به دیگران اکراه دارند. برای مثال، کودکان کمرو ممکن است در جمع افراد ناآشنا، ساکت و بی صدا باقی بمانند، حتی هنگامی که مورد خطاب قرار گیرند. آنها ممکن است از وارد شدن و حضور در یک مکان جدید، مثل کلاس درس، بدون همراهی پدر و مادرشان سرباز زنند. کودکان کمرو ممکن است در فعالیتهای ورزشی یا تفریحی مشارکت نکنند و هنگامی که در جمع افراد ناآشنا قرار گیرند فقط نگاهشان را به زمین بدوزند و از هر حرکتی که باعث جلب توجه دیگران به آنها شود اجتناب نمایند. بنابراین درک نوع کمرویی فرزندتان به شما در برنامهریزی برای توجه به نیازهای خاص او کمک خواهد کرد. توصیههای زیر میتواند برای شروع به شما کمک کند:
۱) هنگامی که کودکان از تعامل با دیگران واهمه دارند با آنها همدلی نشان دهید: یک روش برای کمک به کودکان در زمینه کنترل ترسشان از برخی موقعیتهای اجتماعی، نشان دادن همدلی با آنها هنگامی که از تعامل با دیگران واهمه دارند است. بنابراین، اگر مثلاً کودکی به دلیل کمرویی از رفتن به زمین ورزش و بازی کردن با دیگران سرباز زد، پدر و مادر میتوانند به او بگویند «من احساس تو را به خوبی درک میکنم. من هم خودم گاهی چنین احساسی داشتم هنگامی که مطمئن نبودم چکار باید بکنم و دیگران مرا تماشا میکردند.» با نشان دادن همدلی، پدر و مادر به کودک کمک میکنند که حس کند او را درک کرده و پذیرفتهاند و نیز به او کمک میکنند که هیجاناتش را بشناسد و درباره آنها صحبت کند و شروع به جستجوی راهی برای کنترل آنها نماید.
۲) فرزندتان را کمرو ننامید: مطالعات نشان دادهاند که اغلب یک کودک همانطور رشد خواهد کرد که به او برچسب میزنند. فشارهای والدین بر بچههای کمرو، میتواند باعث اضطراب و عدم امنیت وی گردد که خود مشکلی بدتر از خجالتی بودن است. فرزندتان را مجبور نکنید که بیشتر از سطح شخصیاش پیشرفت کند. اگر شما مجبورید که از واژه کمرو برای توصیف فرزندتان استفاده کنید همیشه آن را با نکتهای مثبت جبران کنید. مثلاً «پسرم در حضور دیگران اندکی خجالتی است ولی او یک ورزشکار فوقالعاده است.»
۳) در خانه با او تمرین کنید: بازیهای مختلفی خارج از فعالیتهای روزمره فرزندتان انجام دهید؛ مانند ملاقات با یک شاگرد جدید در مدرسه، کارها و بازیهائی ترتیب دهید تا او بتواند به طور یکسان همه موقعیتهای اجتماعی را تجربه کند. به فرزندتان کمک کنید که آنچه را انجام میدهد، تجربه کند. به عقیده روانشناسان تکرار بعضی از بازیها و نقشها کمک میکند تا فرزندانتان کمتر احساس ترس و نگرانی کرده و راحتتر دوستی صمیمانهای با دیگران داشته باشند.
۴) موقعیتهایی را که باعث خجالت فرزندتان میشود را شناسایی کنید: برخی از بچهها فقط در جاهای خاصی خجالتی هستند. مثلاً بعضی از آنها ممکن است هنگامی که در گروه قرار میگیرند خجالتیاند. برخی دیگر وقتی خجالت میکشند که از آنها خواسته شود چیزی را در جلو کلاس برای همکلاسیها ارائه دهند. سعی کنید مهارتهای خاصی را که فرزندتان نیاز دارد تا در موقعیتهای اجتماعی احساس راحتی نماید شناسایی کنید.
۵) برای رفتارهای اجتماعی کودک هدف گذاری کنید و پیشرفت او را بسنجید: پژوهشهای زیادی بر ارزش هدفگذاری در بهبود عملکرد صحّه گذاشتهاند. برای بسیاری از کودکان کمرو، یک هدف واقعی و چالشانگیز، گفتن حداقل یک جمله به یک آدم جدید در هر روز است. هدفهای مناسب دیگر میتواند صحبت کردن در مقابل کلاس، شرکت کردن در بازی با دیگر کودکان (حتی بدون حرف زدن)، یا سوال کردن از معلم باشد. پدر و مادر میتوانند پیشرفت کودک را با قرار دادن جدول یا نموداری در خانه و مثلاً گذاشتن یک ستاره در جلوی هر روزی که کودک به هدف مورد نظر دست یافته است، پیگیری کنند. کودکان معمولاً دوست دارند خودشان ستارهها را در جدول قرار دهند.
۶) رفتارهای مثبت کودک خود را پاداش بدهید: به کارهایی که کودکان به صورت مثبت آنها را انجام میدهند پاداش بدهید به عنوان مثال وقتی کودکان تکالیفشان را خوب انجام میدهند در حضور دیگران آنها را تشویق کنید. یا به آنها یاد بدهید که وقتی به مجلسی وارد میشوند، سلام کنند و وقتی این کار را انجام دادند کودک خود را با گفتن تشکر یا آفرین تشویق کنید. در واقع گفتن جنبههای مثبت کودک به دیگران میتواند مفید باشد.
۷) رفتار اجتماعی دیگران را در جلوی فرزند خود تحسین کنید: پدر و مادر با اظهار نظر مثبت درباره رفتار اجتماعی دیگران میتوانند به کودک کمرو در ارزشگذاری بررفتارهای اجتماعی کمک کنند. برای مثال، پدر و مادر میتوانند به فرزندشان بگویند «من از شیوهای که آن پسر بچه نزد ما آمد و اسم ما را پرسید خوشم آمد» و یا این که مستقیماً به تعریف از آن بچه در مقابل فرزند خود بپردازید. البته مواظب باشید که از اظهار نظرهایی از قبیل این که «چرا تو نمیتوانی مثل او عمل کنی؟» پرهیز نمایید.
۸) برای هر کودک کمرو در هر موقعیت مهم، یک جفت پیدا کنید: یک کودک کمرو که بتواند در یک موقعیت جدید حتی یک دوست هم پیدا کند، احساس آسایش بیشتری خواهد یافت و نهایتاً با کودکان بیشتری به تعامل خواهد پرداخت. پدر و مادر یا معلم میتوانند با درخواست از دو بچه برای بازی کردن با یکدیگر و سپس صحبت کردن با هر دوی آنها در مورد فعالیتها و علایق مشترک، این فرایند را تسهیل کنند. پدر و مادر یا معلم همچنین میتوانند به آن دو کودک کاری را تخصیص دهند، مثل سر هم کردن یک پازل و از آنها بخواهند با هم آنها را انجام دهند.
۹) جلوی تمسخر کودکان را بگیرید: طرد اجتماعی و مسخره کردن میتواند به شکلگیری کمرویی کمک کند. بنابراین، کودکتان را مسخره نکنید و به دیگران نیز اجازه ندهید که چنین کنند. در صورت لزوم، کودکتان را از جمع کودکانی که او را مسخره میکنند خارج نمائید. با کودکانتان صحبت کنید و به آنها بگوئید که حرف دیگران اهمیتی در زندگی آنها ندارد. برای آنها از مواردی که در گذشته خودتان مورد تمسخر دیگران قرار گرفته بودید صحبت کنید. خود افشاگری شما به فرزندتان کمک میکند که احساس ناراحتی کمتری از مسخره شدن توسط دیگران پیدا کند.
۱۰) بدبینی کودک خود را از بین ببرید: خجالتی بودن معمولاً از الگوها و تفکرهای منفی که باعث بدبینی میشود نشأت میگیرد بچهها مرا دوست ندارند. از آنجا که کودکان خجالتی آمادگی زیادی برای گوشهگیری دارند، پس بهتر است بزرگسالان مواظب رفتار خود باشند و به کودکشان اجازه دهند تا نظارهگر کارهای اجتماعی آنها به عنوان بخشی از زندگی روزمرهشان باشید. با تقویت و جایگزین کردن افکار مثبت به فرزندتان در از بین بردن بدبینی و تفکرهای منفی ذهن او کمک کنید. به او بگویید تو خیلی خوب با او بازی کردی و او را تشویق کنید که خود را باور کند و بداند که او هم میتواند مثل دیگران خوب بازی کند و کاری را انجام دهد.
جعفر بهادری ایلخچی- دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی
منبع : ماهنامه کودک