پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
چرا روزه زنان حائض قضا دارد؟
یک مسئله: اگر کسی نداند یا فراموش کند که ماه رمضان است و پیش از ظهر متوجه شود، چنانچه کارى که
روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد، باید نیت کند و روزه او صحیح است و اگر کارى که روزه را باطل می‌کند
انجام داده باشد، یا بعدازظهر متوجه شود که ماه رمضان است، روزه او باطل میباشد ولى باید تا مغرب کارى که
روزه را باطل می‌کند انجام ندهد و بعد از ماه رمضان هم روزه آن روز را قضا نماید.
در این مقاله به دو سوال احکام پاسخ خواهیم گفت:
سوال: چرا زنان باید بعد از عادت ماهانه قضای روزه را بجا آورند، ولی نماز آنان قضا ندارد؟
برخی از موضوعات در دین وجود دارند که تعبّدی بوده و قیاس و استدلال عقلی در آنها، جایگاه چندانی ندارند. مسئله مورد پرسش نیز از جمله آنها است.
این مسئله در روایتی نیز بیان شده است. ابو حنیفه خدمت امام صادق (علیه السلام) رسید حضرت به وی فرمود: شنیدهام که تو در دین قیاس مىکنى گفت: بلى. فرمود: واى بر تو ای نعمان، اولین کسى که قیاس کرد ابلیس بود، هنگام امر به سجده براى آدم (علیه السلام)، گفت مرا از آتش و او را از گل آفریدى، حالا به نظر تو کدامیک از این دو گناه بزرگتری است؟ قتل یا زنا؟! ابو حنیفه گفت: قتل! حضرت فرمود: پس چرا براى قتل دو شاهد لازم است، ولى در زنا چهار شاهد. آیا مىتوان مقایسه کرد؟ گفت: نه. فرمود: از این دو کدام یک آلوده تر است؟ ادرار یا منى؟! گفت: ادرار! فرمود: چرا خداوند در ادرار وضو را لازم دانسته، ولى در منى غسل باید بکند. آیا مىتوان قیاس کرد؟ گفت: نه. فرمود: کدام یک اهمّیّت بیشتر دارد نماز یا روزه؟ گفت: نماز! فرمود: پس چرا براى زن حائض لازم است روزه را قضا کند ولى نماز را قضا نمىکند آیا مىتوان مقایسه کرد؟ گفت: نه … . (مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۱۰، ص ۲۲۰ و ۲۲۱)
البته این منافات ندارد که برخی از حکمت‌ها (علت ناقصه) در کلام معصومان علیهم السلام بیان شده باشد، همچنان که در مورد پرسش نیز آمده است که با توجه به اینکه ایام عادت در هر ماه تکرار می‌شود؛ از این جهت نماز در هر ماه ترک می‌شود و پس از آن علاوه بر نمازهای یومیه هر روز، باید قضای آن چند روز را نیز بر آن بیفزاید و این موجب مشقت و زحمت است؛ از این جهت قضای نماز برداشته شده است، امّا روزه در طول سال فقط در یک ماه ترک می‌شود و قضای آن مشقت مضاعفی ندارد، پس باید قضا کند.
مرحوم صدوق در علل الشرایع می‌گوید: اگر سۆال شود: پس چرا وقتى زن از حیض پاک شد روزهاش را باید قضا کند، ولى نمازش قضا ندارد؟ در جواب گفته مىشود: این حکم علّتهاى بسیار دارد، از جمله آن:
۱. روزه مانع نمىشود از این که زن خدمت خود و شوهر نموده، خانهاش را اصلاح کرده، به امور خود پرداخته و مشغول فراهم کردن معیشت باشد، ولى نماز از تمام این امور ممانعت مىکند؛ زیرا نماز در روز و شب چند مرتبه تکرار مىشود؛ لذا به ملاحظه اشتغالاتى که براى زن هست قضای نمازها بر او بسیار مشکل است، در حالى‌که روزه این‌طور نیست.
۲. در نماز رنج و مشقّت و پرداختن به ارکان نماز مىباشد و حال آنکه روزه این‌گونه نیست، بلکه مجرد ترک طعام و شراب بوده و اصلاً پرداختن به ارکان در آن وجود ندارد.
۳. هیچ وقتى فرا نمىرسد، مگر آنکه در آن نمازى جدید واجب مىگردد، چه در روز و چه در شب و حال آنکه روزه چنین نیست؛ زیرا هر روزى که فرا مىرسد این‌طور نیست که روزهاش واجب باشد، ولى در نماز هر وقتى که حادث گردد نماز در آن وقت واجب مىباشد. (شیخ صدوق، علل الشرائع، ج ۱، ص ۲۷۱)
سوال: شخصی که روزه استیجاری گرفته است، اگر بعد از ظهر روزه خودش را بشکند، آیا معصیت کرده و کفاره به گردنش است؟
در این‌باره فتاوای مراجع تقلید متفاوت است که برخی از فقها به احتیاط واجب جایز نمی‌دانند و برخی دیگر گفته‌اند بهتر این است که مکلّف روزه استیجاری را بعد از ظهر باطل نکند. در ذیل به برخی از این فتاوا اشاره می‌شود:
امام خمینی(ره):
اگر قضاى روزه ماه رمضان شخص دیگرى را گرفته باشد، احتیاط واجب آن است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند. (امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج ۱، ص ۹۴۶، م ۱۷۰۱)
آیه الله خامنه‌ای(دام ظله):
کفاره بر او (اجیر) واجب نیست و باید همان روزی را که بعد از ظهر افطار کرده، دوباره قضا نماید. (حسینی خامنه‌ای، سید علی، أجوبه الاستفتاءات، ص ۱۶۸، سۆال ۸۰۹)
آیه الله سیستانی(دام ظله):
اگر قضاى روزه میّتى را گرفته باشد بهتر است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند. (توضیح المسائل (محشّی)، ج ۱، ص ۹۴۶)
آیه الله مکارم شیرازی (دام ظله):
قبل از ظهر می‌توان آن را ابطال کرد، ولی بعد از ظهر اشکال دارد. (سایت معظم له سۆال ۳ و ۵)
آیه الله وحید خراسانی(دام ظله):
اگر قضاى روزه میّتى را گرفته باشد، احتیاط مستحب این است که بعد از ظهر روزه را باطل نکند. (خراسانى، حسین وحید، توضیح المسائل، ص ۳۲۷، م ۱۷۰۹)
