پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله روحانی در بخش زندگینامه این مرجع تقلید نوشت: در سن ۱۰ سالگى به همراه برادربزرگترشان براى استفاده از اساتید بزرگ و نام آور حوزه علمیهِ کهنِ نجفاشرف، رنج و مشکلات هجرت از قم به نجف را پذیرا شدند!! به دلیل هوش و استعداد فوق العاده و حیرت برانگیزشان دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت یکسال به اتمام رساندند و به امتحان و توصیه آیت الله العظمى خویى در سن ۱۱ سالگى وارد درس خارج فقه و اصول شدند. ورود یک نوجوان۱۱ ساله به درس خارج فقه و اصول، آن هم همدوش طلاب با سابقه وبزرگسال حوزه علمیهِ کهنِ نجف، براى همگان حیرت آور و شوق آفرین بود.
متن کامل زندگینامه حضرت آیت الله روحانی که در پایگاه اطلاع رسانی دفتر ایشان منتشر شده بدین شرح است: حضرت آیت الله العظمى آقاى سید محمدصادق حسینى روحانى(مد ظله العالى) مردى از تبار مرزبانان دین، فقیه اصولى، برج بلند مرجعیت و زعامت حوزههاى علمیه، صداى رساى آزادى و عدالتخواهى، مجاهد و مبارزه خستگى ناپذیر در ماه شهادت جد غریبش آقا اباعبدالله الحسین(ع) محرم الحرام – سال ۱۳۴۵ هـ ق، ۱۳۰۵ هـ.ش، تابستان ۱۹۲۶ میلادى در شهر دیرپاى علم و تمدن و اندیشه و فرهنگ اسلامى – قم – در خاندانى حسینى تبار، با پیشینهاى از علم و تقوى و فضیلت دیده به جهان گشود.
والدشان مرحوم حضرت آیت الله آقاى حاج میرزا محمود روحانى(قدس سره) از مفاخر روحانیت و حوزه علمیه قم است که در سال ۱۳۰۷ (هـ.ق) در قم بدنیا آمد. در سال ۱۳۳۰(هـ.ق) وارد نجف اشرف شد تا از محضر حضرات آیات عظام آسید ابوالحسن اصفهانى(ره) و میرزاى نائینى(ره) بهرهها برد. مدتى در مشهد مقدس از شاگردان مرحوم آیت اللَّه العظمى حاج آقا حسین طباطبایى قمى(ره) بود. بعد از آن به حوزه علمیه قم آمدند. با تلاش، کوشش و پایمردیهاى ایشان، حضرت آیت الله العظمى حاج شیخ عبدالکریم حایرى(ره) به قم آمدند و تدریس علوم حوزوى را شروع کردند. ایشان از شاگردان خاص و مخصوص و مورد عنایت آیت اللَّه حایرى بودند.
این عالم متقى و زاهدِ متعبدِ با نفوذ، سالیان سال بعد از فوت پدر بزرگوارشان مرحوم آیت الله العظمى آقاى آسید صادق روحانى(ره) در مسجد آقا ضمن اقامه نماز جماعت، پاسخگوى مسائل شرعى و گره گشاى مشکلات مردم بودند. از اقدامات ایشان مىتوان به همکارى با آیت اللَّهکاشانى در قضیه ملى شدن نفت، مبارزه جدى با رضاخان در مورد کشفحجاب و دینزدایى از مملکت، دعوت و تلاش براى ورود آیت اللَّه العظمى حایرى به قم، زمینه سازى براى تدریس ایشان و همکارى، همفکرى و یارى جهت تأسیس حوزه علمیه قم و… را نام برد.
این مجتهدِ عابد در ۱۸ شعبان ۱۳۸۱ (هـ.ق) بعد از یک بیمارى طولانى وفات یافت. با پخش خبر فوت این مرد بزرگ، شهرستان قم متلاطم، بازار، درسها و اداره جات تعطیل گردید. در تشییع جنازه بسیار باشکوه ایشان، علاوه بر حضور تمامى مراجع تقلید، بزرگان و مدرسین حوزه، طلاب، بازاریان، کسبه و اداره جات با افراشتن پرچم عزا به صورت هیأتهاى سینهزنى و زنجیر زنى شرکت کردند و پس از اقامه نماز میت توسط فرزند برومندشان حضرت آیت اللَّه العظمى آقاى سید محمد صادق روحانى(دامظله)، در مسجد بالاى سر حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شدند. والده شان از سادات حسنى و فرزند آیت اللَّه آقاى حاج سید احمد طباطبایى قمى(ره) است که ایشان سالیان متمادى در صحن حضرت معصومه(س) اقامه نماز جماعت داشتند.
حضرت آیت اللَّه دروس پایه ادبیات عرب را در قم نزد پدر بزرگوارشان فرا گرفتند. سپس در سال ۱۳۵۵ (هـ.ق) در سن ۱۰ سالگى به همراه برادربزرگترشان براى استفاده از اساتید بزرگ و نام آور حوزه علمیهِ کهنِ نجفاشرف، رنج و مشکلات هجرت از قم به نجف را پذیرا شدند!! به دلیل هوش و استعداد فوق العاده و حیرت برانگیزشان دوره چند ساله دروس «سطح» را در مدت یکسال به اتمام رساندند و به امتحان و توصیه آیت الله العظمى خویى در سن ۱۱ سالگى وارد درس خارج فقه و اصول شدند. ورود یک نوجوان۱۱ ساله به درس خارج فقه و اصول، آن هم همدوش طلاب با سابقه وبزرگسال حوزه علمیهِ کهنِ نجف، براى همگان حیرت آور و شوق آفرین بود.
آیت الله زاده میلانى نقل مىکند که: آیت اللَّه العظمى خویى به پدرم آیت اللَّهالعظمى میلانى فرمودند: افتخار مىکنم به حوزهاى که در آن نوجوان یازده ساله در کنار شاگردان بزرگسال و علماى بزرگ و همراه با آنان «مکاسب» را مىخواند و مطالب مکاسب را بهتر از دیگران مىفهمد و تحلیل مىکند. علاقمندان به علوم اسلامى و حوزوى مىدانند که کتاب ارزشمند مکاسب از تألیفات مرحوم شیخ انصارى است که در حوزههاى علمیه تدریس مىشود و یکى از کتابهاى مهم و سنگین حوزوى است که فهمیدن و درک مطالب آن نیاز به شاگردان با کفایت و پر استعداد دارد.
معظم له به دلیل علاقه و پشتکار فراوانشان هر روز در چندین درس مراجع وبزرگان حوزه علمیه که جهان اسلام و عالم تشیع به وجودشان افتخارمىکند، شرکت مىکردند. عمده اساتید ایشان عبارتند از: حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ کاظم شیرازى، حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدحسین اصفهانى معروف به کمپانى، حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدعلى کاظمینى، حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج سید ابوالحسن اصفهانى، حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج شیخ محمدرضا آل یاسین، حضرت آیت الله العظمى آقاى حاج سید ابوالقاسم خویى، حضرت آیت الله العظمى آقاى سید محمد حسین طباطبایى بروجردى و …
آیت الله العظمى روحانى از وجود تماى اساتید نام آور خود استفاده نمودند وخود را همیشه مدیون محبتها و الطاف خالصانه آن بزرگواران (رضوان اللَّه) می دانند. اما در این میان نقش آیت اللَّه خویى برجسته تر و قابل توجه تر است. پرورش روح اجتهاد و تکوین فقهى و علمى ایشان، مرهون۱۵ سال شرکت در دروس خصوصى و عمومى آیت اللَّه العظمى خویى می باشد. هوش، پشتکار و استعداد معظم له، ایشان را مورد علاقه و توجه خاص اساتید و مراجع، بخصوص مورد عنایت خاصه آیت اللَّه خویى قرارداده بود. آیت اللَّه العظمى خویى(ره) در آن زمان، به اتفاق رأى اغلب علماء، بزرگان و کارشناسان فقه و اجتهاد ؛ یک فقیه بی نظیر بودند که دراغلب علوم حوزوى نظیر فقه، اصول، کلام، تفسیر، رجال، فلسفه؛ مجتهد و صاحب نظر بودند و آثار منتشره ایشان گواه این مدعاست.
در دروس عمومى آیت اللَّه خویى صدها طلبه شرکت می کردند که امتیازآیت اللَّه العظمى خویى در شناخت و کشف استعدادهاى طلاب تیزهوش وبسیار موفق بود و سعى فراوان مىکردند تا آن طلبه را زیر نظر گرفته و با ایجادارتباط بیشتر با او؛ بتوانند در تربیت آن طلبه کوشا نقش بیشترى را ایفا کنند. با ورود آیت اللَّه روحانى در دوران نوجوانى به نجف اشرف و شرکت دردروس آیت اللَّه العظمى خویى؛ حوزه علمیهِ کهنِ نجف اشرف شاهد حضوریک نابغه با درک و استعداد شگرفى بود که چهرهاش نشان از مقام آیت اللهىمىداد.
این نوجوان نابغه باید در دروس سنگین فقه اصول شرکت کند، دروسمختلف را نوشته و آنها را در منزل پاکنویس کند، با دوستان همدورهتحصیلش مباحثه کند و پیش مطالعه براى درسهاى فردا را هم انجام دهد.این مطالعات سنگین آنهم در غربت و با کمترین امکانات موجود؛ در شبانهروز ۱۶ ساعت وقت ایشان را مىگرفت. علاوه بر آن، رسیدگى به کارهاىشخصى از قبیل: تهیه مایحتاج زندگى و تحمل فشارهاى اقتصادى نیز باخودشان بود. معظمله اغلب دورانى را که در نجف اشرف بودند با وضعبسیار سخت و طاقت فرساى اقتصادى مواجه بودند و اغلب، زندگیشان باقرض گرفتن از مغازه داران محل سپرى مىشد. و این بزرگترین رمز و سرمایهگذارى براى تحصیل و عشق و علاقه به آموختن دانش علوم اسلامى است. معظم له تدریس دورههاى مختلف علوم اسلامى را در همان ایام نوجوانىدر صحن حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین على (ع) در نجف اشرف آغازکردند.