همه احادیث می‌رساند که مسلمانان به نگارش قرآن اهتمام می‌ورزیدند و همه قرآن در زمان پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) گردآوری شده بود. (تاریخ القرآن: ص 43، فصل 6)

قرآن

جمع قرآن پس از پیامبر (صلی الله علیه و آ له)

عظمت قرآن و اهمیتی که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آ له) و مسلمانان از جهات مختلف برای آن قائل بودند، به روشنی نشان می‌دهد که روایاتی که می‌گوید قرآن پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آ له) گردآوری شده، نادرست است.

اضافه بر این که قرآن، بزرگ‌ترین چیز نزد مسلمانان است و موجودیت و عظمتشان در حفظ و نگهداری آن خلاصه می‌شود و اساس نبوت را هم قرآن تشکیل می‌دهد.

آیا احتمال می‌رود که شخصیتی همچون پیامبر(صلی الله علیه وآله) اهمیتی به گردآوری و نگارش قرآن کریم ندهد؟ یا به کار دیگری بپردازد و از توضیح کیفیت تنظیم سوره‌ها و آیات غافل شود؟

قرآن معجزه جاویدان آن حضرت است و همگان به وسیله آن در طول اعصار و قرون تحدّی می‌شوند. با توجه به این نکته، بر پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) لازم بوده که برای نگهداری و حفظ قرآن بکوشد، چون ذهن و حافظه انسان هر چه قدر هم قوی باشد، در لا به لای حوادث زندگی نمی‌توان بر آن‌ها اعتماد کرد.

قرآن به تدریج بر پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) نازل می‌شد و آن حضرت گروهی را به نام «کاتبان وحی» معین کرده بود که آن را بنویسند.

پیامبر(صلی الله علیه وآله)، نویسندگانی داشت که وحی را با خطّ معین که نسخ بود می‌نوشتند و 43 نفر بودند و بیش از همه زید بن ثابت و علی بن ابیطالب (علیه‌السلام) می‌نوشتند و از روایات بر می‌آید که آن حضرت به نگارش قرآن اهمیت می‌داد.

سپس داستان مسلمان شدن عمر بن خطاب را نقل می‌کند که چگونه در خانه خواهرش سوره حدید (سبّح لله) و بخشی از سوره طه را مشاهده کرد.

همه این احادیث می‌رساند که مسلمانان به نگارش قرآن اهتمام می‌ورزیدند و همه قرآن در زمان پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) گردآوری شده بود. (تاریخ القرآن: ص 43، فصل 6)

این که گفته می‌شود علی (علیه‌السلام) قرآن را پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) گردآوری کرد، به معنای نگارش قرآن طبق شأن نزول است و تقدیم منسوخ بر ناسخ است . این را علامه مجلسی در «بحار الأنوار» و صاحب کتاب «تاریخ القرآن» هم می‌پذیرد؛ و اگر مسأله جز این باشد، امام علی (علیه‌السلام) چگونه می‌تواند در چند روز، قرآن را گردآوری کند؟

بعضی از سوره های قرآن یا بخشی از یک سوره، نزد همه مسلمانان وجود داشت و این در روایات آمده است. از جمله روایت عبادة بن صامت که می‌گوید: هر مهاجری که می‌آمد، پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) او را به یکی از مسلمانان می‌سپرد تا قرآن کریم را به او بیاموزد. در روایت «کلیب» آمده است که: همراه علی (علیه‌السلام) بودم که صدای قرائت قرآن در مسجد بلند شد. علی (علیه‌السلام) فرمود: خوشا به حالشان!

گروهی قرآن را با صدای بلند می‌خواندند که دستور آمد قرآن را با صدایی آرام‌تر و آهسته تر بخوانند.

این دو حادثه نشان می‌دهد که مسلمانان به قرائت قرآن اهمیت می‌دادند. از این رو چگونه ممکن است گردآوری قرآن تا زمان ابوبکر به تأخیر افتد؟

نتیجه آن که نسبت دادن جمع قرآن کریم به زمان خلفا، توهمی است که با قرآن و سنت و عقل هم مخالف است و نمی‌توان جمع قرآن را به ابوبکر نسبت داد.

جمع قرآن در زمان عثمان هم به معنای اجتماع مسلمین بر قرائت واحد است. بزرگانی از علمای اهل سنت به این حقیقت اقرار کرده‌اند، از جمله حارث محاسبی می‌گوید: مشهور آن است که عثمان قرآن را جمع کرده است و این درست نیست. عثمان مردم را بر قرائت واحد جمع کرد، چون قرائت‌های دیگری هم رواج داشت.

اما این که گفته می‌شود علی (علیه‌السلام) قرآن را پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله) گردآوری کرد، به معنای نگارش قرآن طبق شأن نزول است و تقدیم منسوخ بر ناسخ است. این را علامه مجلسی در «بحار الأنوار» و صاحب کتاب «تاریخ القرآن» هم می‌پذیرد؛ و اگر مسأله جز این باشد، امام علی (علیه‌السلام) چگونه می‌تواند در چند روز، قرآن را گردآوری کند؟ (سیمای عقاید شیعه، ص 181)

بخش قرآن تبیان

منبع: پرشین مکارم