۵۵ اسم برگزیده قرآن

همچنین در روایاتى که از پیامبر(صلى الله علیه و آله) و ائمه(علیهم السلام) درباره فضل قرآن نقل شده نام “قرآن” و “مصحف” و “کتاب الله” تکرار شده است.

به هر حال براى قرآن این کتاب آسمانى مسلمانان، نام هاى گوناگونى در خود قرآن اطلاق شده است که هر کدام بیانگر بعد خاصى از قرآن و داراى بار ویژه اى است.

در مورد تعداد نام هاى قرآن بعضى ها افراط کرده و هر صفتى را که در قرآن براى قرآن ذکر شده است، به عنوان “نام” تلقى کرده اند در مقابل بعضى ها هم گفته اند قرآن فقط یک اسم دارد و آن قرآن است و بقیه همه صفات قرآن مى باشد.

ما تصور مى کنیم همانگونه که قول اول نمى تواند قابل قبول باشد و مثلاً نمى توانیم یکى از اسامى قرآن را عربى و یکى را امر و یا حبل بدانیم، همچنین قول دوم نیز با واقع تطبیق نمى کند زیرا نام هایى مانند فرقان و ذکر و کتاب اگر هم در قرآن به عنوان صفت ذکر شده باشد لااقل در عرف مسلمین به عنوان نام تلقى شده است و مى توان آنها را “علم منقول” دانست همانگونه که خود کلمه “قرآن” نیز همین حکم را دارد.(۱)

مفسر بزرگ قرن ششم جمال الدین ابوالفتوح رازى در مقدمه تفسیر خود ۴۳ نام ‏براى قرآن آورده است(۲) که بیشتر جنبه وصفى دارد. و طبرسى در مجمع البیان ‏به نام‏هاى قرآن، فرقان، کتاب و ذکر اکتفا کرده است.(۳) بدرالدین زرکشى(۴) نقل مى‏کند که حرالى کتابى در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف براى قرآن یادآور شده است. از قاضى عزیزى نیز ۵۵ نام و عنوان براى قرآن نقل شده است که در زیر آمده و همه متخذ از متن قرآن است و از این تعداد ۴۳ نام اول آن با نظر ابوالفتح رازى مشترک است:

۱- قرآن-  ان علینا جمعه و قرآنه فاذا قراناه فاتبع قرآنه – قیامت – ۱۷ و ۱۸

۲– فرقان-  یا ایها الذین آمنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا – انفال ۲۹

و انزل التوراه و الانجیل من قبل هدى للناس و انزل الفرقان – آل عمران – ۳ و ۴

تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا – فرقان – ۱

۳- کتاب: ان الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلاه – فاطر – ۲۹

انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس – نساء ۱۰۵

ذلک الکتاب لا ریب فیه بقره – ۲

۴- ذکر-  ذلک نتلوه علیک من الآیات و الذکر الحکیم – آل عمران – ۵۸

انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون – حجر – ۹

و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهم‏یتفکرون نحل – ۴۴

و انه لذکر لک و لقومک – زخرف – ۴۴

و هذا ذکر مبارک انزلناه افانتم له منکرون – انبیا – ۵۰

ص و القرآن ذى الذکر – ص – ۱

ان هو الا ذکر و قرآن مبین – یس – ۶۹

ان الذین کفروا بالذکر لما جائهم و انه لکتاب عزیز – فصلت – ۴۱

و لقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر – قمر – ۱۷

۵– تنزیل-  و انه لتنزیل رب العالمین – شعراء – ۱۹۲

انا نحن نزلنا علیک القرآن تنزیلا – انسان – ۲۳

و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس على مکث و نزلناه تنزیلا – اسراء – ۱۰۶

۶- حدیث – الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها مثانی تقشعر منه‏جلود الذین یخشون ربهم – زمر – ۲۳

فلعلک باخع نفسک على آثارهم ان لم یؤمنوا بهذاالحدیث اسفا – کهف – ۶

ا فمن هذا الحدیث تعجبون و تضحکون و لا تبکون – نجم – ۵۹ و ۶۰

فلیاتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین – طور – ۳۴

۷- موعظه – یا ایها الناس قد جائتکم موعظه من ربکم و شفاء لما فی‏الصدور – یونس – ۵۷

۸- تذکره – و انه لتذکره للمتقین – الحاقه – ۴۸

ان هذه تذکره – مزمل – ۱۹

۹- ذکرى – و جاءک فی هذه الحق و موعظه و ذکرى للمؤمنین – هود – ۱۲۰

۱۰- بیان – هذا بیان للناس و هدى و موعظه للمتقین – آل عمران – ۱۳۸

۱۱ – هدى ذلک الکتاب لا ریب فیه هدى للمتقین – بقره – ۲

۱۲- شفاء – ا اعجمی و عربی قل هو للذین آمنوا هدى و شفاء – فصلت – ۴۴

۱۳- حکم – و کذلک انزلناه حکما عربیا – رعد – ۳۷

۱۴- حکمت – و اذکرن ما یتلى فی بیوتکن من آیات الله و الحکمه – احزاب – ۳۴

۱۵- حکیم – ذلک نتلوه علیک من الآیات و الذکر الحکیم – آل عمران – ۵۸

۱۶- مهیمن – و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه من‏الکتاب – و مهیمنا علیه – مائده – ۴۸

۱۷- هادى – انا سمعنا قرآنا عجبا یهدی الى الرشد فآمنا به – جن – ۱ و ۲

۱۸- نور – و اتبعوا النور الذی انزل معه – اعراف – ۱۵۷

۱۹- رحمت – و انه لهدى و رحمه للمؤمنین – نمل – ۷۷

۲۰- عصمت – و اعتصموا بحبل الله جمیعا – آل عمران – ۱۰۳

۲۱- نعمت – و اما بنعمه ربک فحدث – ضحى – ۱۱

۲۲- حق – و انه لحق الیقین – حاقه – ۵۱

۲۳- تبیان – و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شی‏ء – نحل – ۸۹

۲۴- بصائر – بصائر للناس و هدى و رحمه لعلهم یتذکرون – قصص – ۴۳

۲۵- مبارک – هذا ذکر مبارک انزلناه – انبیا – ۵۰

۲۶- مجید – ق و القرآن المجید – ق – ۱

۲۷- عزیز – و انه لکتاب عزیز – فصلت – ۴۱

۲۸- عظیم – و لقد آتیناک سبعا من المثانی و القرآن العظیم – حجر – ۸۷

۲۹- کریم – انه لقرآن کریم – واقعه – ۷۷

۳۰- سراج – و داعیا الى الله باذنه و سراجا منیرا – احزاب – ۴۶

۳۱- منیر – و سراجا منیرا(بنابر آن که‏«سراج منیر»قرآن باشد که هم‏راه‏پیامبر فرستاده شد.) – احزاب – ۴۶

۳۲- بشیر – کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرافاعرض اکثرهم – فصلت – ۳ و ۴

۳۳- نذیر – بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم فهم لا یسمعون – فصلت – ۴

۳۴ – صراط – اهدنا الصراط المستقیم – حمد – ۶

۳۵- حبل – و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا – آل عمران – ۱۰۳

۳۶- روح – و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا – شورى – ۵۲

۳۷- قصص – نحن نقص علیک احسن القصص – یوسف – ۳

۳۸- فصل – انه لقول فصل – طارق – ۱۳

۳۹- نجوم – فلا اقسم بمواقع النجوم ،(بنابر آن که نجوم به معناى‏تدریجى قرآن باشد.) – واقعه – ۷۵

۴۰- عجب – انا سمعنا قرآنا عجبا – جن – ۱

۴۱- قیم – و لم یجعل له عوجا قیما لینذر باسا شدیدا – کهف – ۱ و ۲

۴۲- مبین – تلک آیات الکتاب المبین – یوسف – ۱

۴۳- على – و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم – زخرف – ۴

۴۴- کلام – و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتى یسمع‏کلام الله – توبه – ۶

۴۵- قول – و لقد وصلنا لهم القول – قصص – ۵۱

۴۶- بلاغ – هذا بلاغ للناس – ابراهیم – ۵۲

۴۷- متشابه – الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها – زمر – ۲۳

۴۸- عربى – قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون – زمر – ۲۸

۴۹- عدل – و تمت کلمه ربک صدقا و عدلا – انعام – ۱۱۵

۵۰- بشرى – هدى و بشرى للمؤمنین – نمل – ۲

۵۱- امر – ذلک امر الله انزله الیکم – طلاق – ۵

۵۲- ایمان – سمعنا منادیا ینادی للایمان – آل عمران – ۱۹۳

۵۳- نبا – عم یتسائلون عن النبا العظیم – نبا – ۱ و ۲

۵۴- وحى – انما انذرکم بالوحی – انبیا – ۴۵

۵۵- علم – و لئن اتبعت اهوائهم بعد ما جاءک من العلم – رعد – ۳۷

پاره ای از نامهای قرآن که برگرفته از متن این کتاب آسمانی است عبارتند از: فرقان، ذکر، نبأ، ایمان، مبین، نذیر، سراج، قول، حبل، نور، رحمت و … .

۱- سیرى در علوم قـرآن، یعقوب جعفرى

۲- ر.ک: ابوالفتوح رازى، الروض الجنان و روح الجنان، ج ۱، مقدمه، ص ۵.

۳- تفسیر طبرسى،ج ۱، مقدمه،فن رابع، ص ۱۴.

۴- البرهان،ج ۱، ص ۲۷۶-۲۷۳/ الاتقان، ج ۱، ص ۱۴۶-۱۴۳.