پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
« آنگاه که نامه های اعمال منتشر گردد . » ـ { إنَّ هذا لَفِی الصُّحُفِ الأولی * صُحُفِ إبراهِیمَ وَ مُوسی } . ( ۲ ) « این ، در صحیفه های نخستین ، در کتاب ابراهیم و موسی است . » و همچنین « مصحف » نیز از همین ماده اخذ شده و به معنای دفتر یا کتابِ جلد شده به کار می رفت و در صدر اسلام حتی پس از درگذشت پیامبر ، « مصحف » نام قرآن نبود بلکه هر کتاب مجلّدی را مصحف می نامیدند . ابن ابی داود سجستانی در باب گردآوری قرآن ، در مصحفی از محمد بن سیرین نقل می کند : وقتی پیامبر ( صلّی الله علیه وآله ) درگذشت ، علی ( علیه السلام ) سوگند یادکرد : « عبایی بردوش نکنم مگر این که قرآن را در مصحفی گردآورم » ؛ ( اقسم علیٌّ علی أن لا یرتدی الردی إلاّ لجمعه حتّی یجمع القرآن فی مصحف ) . و نیز ابی العالیه نقل می کند : « إنَّهم جَمعوا القرآن فی مصحف فی خلافَه أبی بَکر » . « آنان قرآن را در خلافت ابی بکر در مصحفی جمع کردند . » و نیز از حسین ( علیه السلام ) نقل می کند : « إنَّ عمر بن الخطاب أمر بجمع القرآن و کان أوّل من جمعه فی المصحف » . « عمر بن خطاب فرمان به گردآوری قرآن داد و او اول کسی است که قرآن را در مصحف جمع کرد . » ( ۳) این جمله ها حاکی است که در آن روزگار ، مصحف به معنای دفتر بزرگ و یا کتابی مجلد بوده که اوراق را از پراکنده شدن حفظ می کرده ، سپس به مرور زمان اختصاص به قرآن یافته است . اتفاقاً روایات پیشوایان ما حاکی است که حتی در زمان آنان ، لفظِ مصحف به معنای کتاب و یا دفتر مکتوب بوده است . امام صادق ( علیه السلام ) فرمود : « من قرأ القرآن فی المصحف متع ببصره » . ( ۴) « هرکس قرآن را از روی برگ های مجلد بخواند ، از چشم خود بهره می گیرد . » و نیز در حدیثی دیگر آمده است : « قراءه القرآن فی المصحف تخفّف العذاب عن الوالدین » . ( ۵) « خواندن قرآن از روی برگ های مجلد ، عذاب را از پدر و مادر کم می کند . » در آن روزگار ، مصحف به معنای دفتر بزرگ و یا کتابی مجلد بوده که اوراق را از پراکنده شدن حفظ می کرده ، سپس به مرور زمان اختصاص به قرآن یافته است . مورّخان درباره ترجمه خالد بن معدان می نویسد : « إنّ خالد بن معدان کان علمه فی مصحف له ازار و عری » . ( ۶) « خالد بن معدان دانش خود را در دفتری ضبط کرده بود که برای آن دکمه ها و دستگیره داشت . » خالد بن معدان از تابعین بوده و هفتاد صحابی را درک کرده است . و ابن اثیر ترجمه آن را در ماده کلاعی آورده است . ( ۷) پس تا اینجا روشن شد که تا پایان قرن اول ، لفظ « مصحف » به معنای کتاب مجلد و یا دفترچه جلد شده بود که افراد دانش و آگاهیِ خود را در آن ضبط می کردند . و اگر بعدها قرآن را مصحف گفته اند ، چون از ذهن ها بیرون آمده و بر برگ ها نوشته شد و به صورت مجلّد درآمد . باتوجه به این مسأله ، نباید در شگفت باشیم که دخت گرامی پیامبر دارای مصحفی باشد و دانش و آگاهی های خود را که از پدر بزرگوارش برگرفته بود ، در آن بنویسد و برای فرزندان خود ، به صورت بهترین میراث ، به یادگار بگذارد . خوشبختانه فرزندان فاطمه ( علیها السلام ) حقیقت و واقع این مصحف را شناسانده و گفته اند : این مصحف ، جز یک رشته آگاهی هایی که از پدر بزرگوارش شنیده و یا از طریق دیگر به دست آورده ، چیز دیگری نیست . اینک برخی از روایات را می آوریم : حسن بن علی فرمود : « نزد ما جامعه ای است که در آن حلال و حرام وارد شده و مصحف فاطمه هست در حالی که در آن کلمه ای از قرآن نیست بلکه املای رسول خدا ( صلّی الله علیه وآله ) و خط علی ( علیه السلام ) است و همگی دراختیار ماست . » باتوجه به این حدیث و نصوص پیشین ، نباید شک کرد که مصحف فاطمه ارتباطی به قرآن ندارد و آن کتاب مجلدی بوده که در آن حقایق و معارفی که از پیامبر گرامی شنیده شده بود ، ضبط گردیده است .پی نوشت هاــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۱ ـ تکویر : ۱۰۲ ـ اعلی : ۱۸ ـ ۱۹۳ ـ کتاب مصاحف ، نگارش حافظ ابوبکر عبدالله بن ابی داود سجستانی ، ص۱۰ ـ ۹۴ ـ اصول کافی ، ج۲ ، ص۶۱۳۵ ـ اصول کافی ، ج۲ ، ص۶۱۳۶ـ المصاحف سجستانی ، صص ۱۳۴ و ۱۳۵۷ـ اللباب فی تهذیب الأنساب ، ابن اثیر ، ج۳ ، صص ۶۲ و ۶۳برگرفته از:در ساحل تقریب، جعفر سبحانی