پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
در کتاب‌های معتبر تاریخ و سیره‌نگاری در خصوص موحد بودن اجداد مالک اشتر که از طایفۀ «نخع» و «مذحج» یمن بوده‌اند، چیزی ذکر نشده است. آنچه در تاریخ آمده است، تنها این مطلب است که این طایفه از پیشتازان یمن به سوی اسلام بودند.
مالک اشتر دو فرزند پسر داشت؛ یکی به نام اسحاق و دیگری به نام ابراهیم. اسحاق از یاران امام حسین (ع) در کربلا بود و در رکاب سیدالشهداء (ع) به شهادت رسید؛ ابراهیم در قیام خون‌خواهانه مختار ثقفی شرکت داشت و به عنوان فرمانده سپاه او به بهترین وجه ایفای نقش کرد و بسیاری از قاتلان امام حسین (ع) از جمله ابن زیاد را به سزای عمل ننگین‌شان رساند. از ابراهیم نیز پنج فرزند در کتاب های تاریخ یاد شده است: نعمان، مالک، محمد، قاسم و خولان. از میان فرزندان او ابراهیم و محمد از راویان حدیث بوده‌اند.
“مالک بن الحارث بن عبد یغوث بن سلمه بن ربیعه بن الحارث بن خریمه بن سعد بن مالک بن النخع” از خانواده‌های اصیل و برومند طایفه نخع و مذحج یمن برخاسته است.[۱] وی در زمان جاهلیت و قبل از اسلام به دنیا آمد،[۲] اما در مورد عقیده او و طایفه‌اش و این‌که چه زمانی مسلمان شده‌اند در کتاب‌های تاریخی مطلبی ثبت نشده و حدیث یا شبه حدیثی بر آن یافت نشده است.[۳] برخی از نویسندگاه احتمال داده‌اند مسلمان شدن قبیله‌های بزرگ یمن چون «نخع»، «مذحج»، «همْدان» و … پس از عزیمت امام علی (ع) به آن جا در سال دهم هجری به دستور پیامبر بود که گروه گروه به اسلام گرویدند.[۴]
این خانواده اصیل عرب در زمان خلافت ابوبکر به شام آمدند و سپس راهی کوفه شده و در آن جا ساکن شدند و رفته رفته طوایف عظیمی از آنها در آن سرزمین به وجود آمد. از نسل مالک دودمان عظیمی به نام «بنو مالک»، «بنو ابراهیم» و غیره به وجود آمد. هم اکنون در عراق خانواده‌های شریفی چون خاندان آل کاشف الغطاء و آل شیخ راضی به مالک اشتر منتسب هستند.
از مالک دو فرزند در تاریخ ذکر شده است: اسحاق و ابراهیم. اسحاق در کربلا از یاران با وفای امام حسین (ع) بود و پس از حبیب بن مظاهر به میدان جنگ رفت و به درجه رفیع شهادت نائل شد.[۵] ابراهیم فرزند برومند مالک اشتر، فردی شجاع و یکه‌تاز میدان نبرد، شیعه و دوستدار اهل بیت بود. وی در شیعه بودنش محکم و مطمئن بود و نه تنها از لحاظ روحیات و اخلاقیات شبیه پدرش بود، بلکه در ظاهر و صورت نیز مانند مالک بود.[۶] ذهبی از سیره نگاران اهل سنت در مورد او نوشته است: «ابراهیم مانند پدرش از قهرمانان و بزرگان و شخص فاضلی بود».[۷]
ابراهیم در قیام خون‌خواهانه مختار ثقفی شرکت کرد و به عنوان سردار رشید سپاه مختار منصوب شد. وی با شجاعت و یکه‌تازی بی‌مانندش توانست بر دشمنان اهل بیت پیروز شود و بسیاری از قاتلان امام حسین (ع) را به سزای اعمالشان برساند. وی شخص ابن زیاد را در روز دهم محرم الحرام سال ۶۷ق به هلاکت رساند.[۸]
در کتاب‌های تاریخ نام پنج تن در زمره فرزندان ابراهیم به چشم می‌خورد: نعمان، مالک، محمد، قاسم و خولان. از میان فرزندان ابراهیم محمد و قاسم از راویان حدیث بوده‌اند.[۹]
برای آگاهی بیشتر نک: امین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج ۲ ، ص ۲۰۰، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۶ه ق.
[۱] الاعلمی الحائری، محمدحسین، دائره المعارف الشیعه العامه، ج ۱۶، ص ۴۰، چاپ دوم، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، ۱۴۱۳؛ الامین، سیدمحسن، اعیان الشیعه، ج ۹، ص ۳۸، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۳ ؛ العطار، قیس، مالک الاشتر، خطبه و آرائه، ص۱۳، چاپ اول، موسسه الفکر الاسلامی، ایران، ۱۴۱۲.
[۲] الزرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج ۵، ص ۲۵۹، چاپ پنجم، دارالعلم، بیروت، [بی‌تا].
[۳] ر.ک: الحکیم، السید محمدرضا، مالک الاشتر، ص ۳۳، چاپ اول، المکتبه الحیدریه، قم، ۱۴۲۷.
[۴] ر.ک: محمدی اشتهاردی، محمد، مالک اشتر، ص ۱۹، چاپ دوم، انتشارات پیام آزادی، تهران، ۱۳۷۲.
[۵] محمدی اشتهاردی، محمد، مالک اشتر، ص ۱۸۸.
[۶] الاعلمی الحائری، محمدحسین، دائره المعارف الشیعه العامه، ج ۲، ص ۱۳۱.
[۷] ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۴، ص ۳۵، چاپ نهم، موسسه الرساله، بیروت، ۱۴۱۳.
[۸] ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۴، ص ۲۶۴، به نقل از نظری منفرد، علی، قصه کربلا، ص۶۷۰، چاپ ششم، انتشارات سرور، قم، ۱۳۷۹.
[۹] بنگرید: م، محمود، تحقیقی در زندگی‌نامه مالک اشتر، روزنامه رسالت شماره ۶۰۵۴، ۱۶/۱۰/۸۵