هواپیمای «عقاب»؛ کابوس جدید شناورهای آمریکا در منطقه + عکس
در واقع ویژگی هایی چون مداومت پروازی بالا، تطابق مناسب با آب و هوای دریایی، وجود انواع سامانه های اپتیکی، الکترونیکی و مخابراتی که هر یک برای کاربرد خاصی طراحی شده است شکل دهنده یک هواپیمای گشت دریایی است. حتی با وجود انواع هواپیماهای بدون سرنشین، کشورهای مختلف از آمریکا گرفته تا چین علاوه بر استفاده از پهپادها چنین هواپیماهای مخصوص گشت دریایی را نیز همچنان توسعه می دهند که یکی از دلایل مهم آن تجمیع انواع سامانه های مورد نیاز برای عملیات های دریایی است.
در ایران از پیش از انقلاب هواپیمای لاکهید پی-۳اف اوریون به عنوان هواپیمای مخصوص گشت دریایی به انجام وظیفه مشغول است. اوریون هواپیمایی با چهار موتور توربوپراپ است که این موتورها از همان خانواده موتورهای مورد استفاده هواپیمای ترابری معروف لاکهید سی-۱۳۰ هستند. سرعت بیشینه این هواپیما در حدود ۷۵۰ و سرعت پیمایشی عادی آن حدود ۶۰۰ کیلومتر بر ساعت، برد نهایی نزدیک به ۹۰۰۰ کیلومتر، سقف پرواز ۱۰۴۰۰ متر و دارای قابلیت حمل حدود ۹۱۰۰ کیلوگرم محموله در جایگاه های زیر بال و داخل بدنه است.
این هواپیما در زمان جنگ تحمیلی منشأ خدمات بسیاری در نظارت بر عرصه دریاهای جنوبی کشور بوده و اطلاعات کشتی های عبوری در منطقه را ارسال کرده و به کمک پروازهای طولانی و دور و دراز همین هواپیما بسیاری از کشتی های حامل سلاح برای رژیم بعثی عراق شناسایی شد.
ایران-۱۴۰ که در واقع نمونه تولید داخل هواپیمای آنتونف-۱۴۰ است به صورت پایه به عنوان یک هواپیمای مسافربری منطقه ای طراحی شده است. وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشورمان چند سالی پس از شروع برنامه ایران-۱۴۰ طرح سه نمونه توسعه داده شده از روی ایران-۱۴۰ برای مقاصد نظامی را معرفی کرده و در نمایشگاه های مختلفی ماکت های دارای جزئیات از آن را به نمایش گذاشته است. یک نمونه رادار هوابرد، یک نمونه باربری نظامی دارای درب بارگیری(رمپ) از انتهای بدنه و یک نمونه گشت دریایی با نام عقاب(Iran-140MP) که دو نمونه آخر همچنان در نمایشگاه های مختلف معرفی می شوند.
ایران-۱۴۰ به صورت استاندارد از دو موتور توربوپراب کلیموف تی-وی-۳-۱۱۷ با توان هر یک ۲۴۶۶ اسب بخار بهره برده و قابلیت حمل ۵۲ نفر را دارد. بیشینه سرعت آن در حدود ۵۷۵ و سرعت پیمایشی آن ۴۶۰ کیلومتر بر ساعت است.
نمونه گشت دریایی ایران-۱۴۰ با هدف پاسداری از مرزهای آبی کشور برای مأموریت های دیده بانی، مراقبت و شناسایی و ردیابی اهداف سطحی و زیر سطحی، گشت ساحلی، جستجو و نجات، کنترل آلودگی، اعمال قانون و حفاظت از مناطق ویژه اقتصادی به سامانه هایی چون دوربین حرارتی و ویدئویی، رادار شناسایی سطحی، سامانه تشخیص امواج مختلف، تجهیزات شناسایی زیردریایی و تشخیص آلودگی های سطحی مجهز شده است. در جدول زیر به مقایسه اطلاعات کلی نوع پایه و گشت دریایی ایران۱۴۰ و همچنین پی-۳ پرداخته ایم.
همچنین برای این هواپیما دوربین دستی پایدار(Stable) شده، پنجره های حبابی برای بهتر دیدن بیرون هواپیما، بسته های امداد و نجات، درب کشویی و سامانه پرتاب تجهیزات، اهداف کاذب پروازی یدک شونده در نظر گرفته شده و سامانه های تشخیص دوست از دشمن(IFF)، گیرنده هشدار راداری(RWR) و ناوبری تاکتیکی هوایی(TACAN) نیز در این هواپیما به کار رفته است.
دوربین دوچشمی پایدار شده کار دوربین های پرقدرت دوچشمی را حتی از سکوی نصبی که دائماً در حال حرکت است ممکن می کند. این وسیله قابلیت حذف مشکلات لرزش لنز را با داشتن ژیروسکوپ عمودی و افقی و حسگرهای لرزش که هر حرکت دوربین، واحد ریزپردازنده و موتورهای تطابقی را حس می کنند، دارد.
اهداف کاذب پروازی یدک شونده پشت هواپیما یدک کشیده شده و به عنوان هدف ترجیحی که موشک های دشمن را منحرف می کند با ایجاد یک هدف راداری بزرگتر عمل می کند. بعد از اینکه سامانه هشدار راداری، تهدید را شناسایی کرد هدف کاذب رها شده و علائم کاذب را ایجاد می نماید.
سامانه ضد عمل فروسرخ(IRCM) بدین صورت کار می کند که در هنگام شناسایی موشک دشمن با حسگر سامانه MWR و سپس پردازش آن در واحد الکترونیکی کنترل، این واحد دستور وارد عمل شدن سامانه IRCM را می دهد و سر جمینگ IRCM به سمت موشک جهتگیری می کند. نهایتاً جمینگ لیزری این بخش، فعال شده و حسگر موجود در سر موشک را مختل می کند. تمام این عملیات در کمتر از یک ثانیه اجرا می شود.
هر چند هواپیماهای پی-۳ کشورمان قابلیت حمل برخی تسلیحات را داشتند اما به جز تصاویر و ماکت ها که در آنها موشک ضد کشتی زیر بال ایران-۱۴۰ دریایی دیده می شود اطلاعات دیگری از مسلح بودن آن منتشر نشده است. طبق تصاویر، ایران-۱۴۰ دریایی دارای محفظه داخلی حمل سلاح نیست و تنها از جایگاه های زیر بال برای حمل احتمالی سلاح می تواند استفاده کند.
به عنوان مثال در تصویر زیر ایران۱۴۰ دریایی مسلح نمایش داده شده هر چند که محل نصب موشک بسیار نزدیک به پروانه های موتور بوده و موشک هم از نوع ضد کشتی هارپون است و نیز شکل سامانه اپتیکی زیر دماغه کمی با سایر تصاویر تفاوت دارد و درنتیجه این تصویر کمتر قابل اتکا می شود اما نشان از وجود احتمال تسلیح این پرنده است.
هر چند که مقایسه علمی باید بین این نمونه با انواع هم رده خارجی آن اجرا شود اما در عمل مقایسه بین این دو نمونه به دلیل حضور هر دوی آنها(حال و آینده) در نیروی هوایی ارتش نادرست و خالی از فایده نیست. البته در مصاحبه چندی پیش معاونت عملیات نیروی هوایی ارتش با مشرق، تصریح شده است که برد و مداومت پروازی در ایران-۱۴۰ دریایی بسیار مورد توجه قرار گرفته و با افزایش میزان سوخت، این مؤلفه ها افزایش قابل توجهی نسبت به ایران۱۴۰ عادی داشته است. البته اینکه در این زمینه ها از پی-۳ فراتر خواهد رفت یا خیر هنوز اعلام نشده است تا در مقایسه مورد استفاده قرار دهیم.
همچنین برخی کاستی های احتمالی آن با توجه به تعداد بالاتر قابل بکارگیری و امکان بهسازی و ارتقاء در آینده، جبران شده و بومی بودن آن نیز باعث می شود تا استفاده از آن در پایگاه های مختلفی ممکن شود در حالی که همگی پی-۳ های نهاجا که منابع خارجی تعداد آنها را ۳-۴ فروند(از ۶ فروند اولیه) تخمین می زنند در یک زمان در دسترس نبوده و همگی در یک پایگاه در عمق کشور مستقر هستند. بعلاوه تجهیز هواپیماهای رزمی نهاجا به موشک های ضد کشتی و همچنین شناورها و زیرسطحی ها به موشک و اژدر نیاز به مسلح بودن هواپیماهای گشت دریایی کشور را تا حدود زیادی مرتفع می کند بنابراین از این بابت ضعفی برای مجموعه نهاجا بوجود نمی آید.
ایران-۱۴۰ دریایی با توجه به نصب گستره وسیعی از تجهیزات ساخت داخل و تولید بومی آن قطعاً توانایی نظارت و شناسایی کشورمان را هم در سطح و هم زیرسطح دریا به طور قابل توجهی افزایش خواهد داد و اثبات عملی دیگری بر توانایی های متخصصان داخلی کشورمان و عزم آنان برای غلبه بر تحریم های قدرت های قعلی و مستبد دنیا دارد.