نخستین آیات نازله چه بود؟
حجتالاسلام علیاحمد ناصح، رئیس دانشکده علوم قرآنی دانشگاه قم در گفتوگو با خبرنگار آیین و اندیشه فارس به مناسبت فرا رسیدن سالروز رحلت رسول خاتم(ص)، در پاسخ به این پرسش که مهمترین ضایعه فقدان پیامبر گرامی اسلام(ص) چیست، گفت: با رحلت حضرت محمد(ص) رشتههای وحی قطع میشود و این موضوعی بسیار مهم است؛ زیرا کلام مستقیم خداوند با بشر قطع میشود.
وی افزود: «قرآن» کلام الهی است که از طریق وحی به پیامبر(ص) الهام شده و از این رو معجزه جاوید پیامبر(ص) است، زیرا از هرگونه نقصان و تحریف محفوظ مانده و جایگاه و منزلت خود را حفظ کرده است.
عضو هیئت مؤسس انجمن قرآنپژوهی حوزه در پاسخ به وجود برخی اختلافات در شیوه وحی و ترتیب آیات نازلشده بر قلب پیامبر(ص) گفت: ۳ نظر درباره «اول ما نُزِل» (نخستین آیاتی که نازل شده است) وجود دارد. به غیر از نظر معروف که آیات ابتدایی سوره «علق» را نخستین آیات نازلشده معرفی میکند، دو نظر دیگر هم وجود دارد که سورههای «حمد» و «مدثر» را نخستین آیات مطرح میکنند.
وی ادامه داد: این دو دسته از روایات منافاتی با نیز صحیح و قابل قبول هستند، چرا که مراد از نخستین بودن «سوره حمد» این است که اولین سورهای است که به صورت کامل و یکجا نازل شده است.
این استاد دانشگاه درباره سوره «مدثر» نیز گفت: این سوره نخستین سورهای است که پس از قطعشدن موقتی وحی (دوران فترت) بر پیامبر(ص) نازل شد.
نویسنده کتاب «تاریخ تفسیر قرآن کریم» تأکید کرد: تمام قرآنپژوهان در آغاز نزول قرآن با آیات ابتدایی سوره «علق» اتفاقنظر دارند. ضمن این که بزرگانی همچون شیخ مفید(ره) و آیتالله معرفت نسبت به نظرات گوناگون پیرامون کیفیت نزول دفعی قرآن انتقاد دارند و تأکید میکنند کیفیت و روح قرآن بر کیفیت نزول آن ارجح است.
رئیس دانشکده علوم قرآنی در پاسخ به این پرسش که آیا «بسمالله الرحمنالرحیم» نخستین آیه نازلشده بوده است، گفت: دانشمندان شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که آغاز نزول قرآن در روز مبعث و با ۵ آیه ابتدایی سوره «علق» به همراه بسمالله بوده است.
حجتالاسلام ناصح افزود: «بسمالله…» جزئی از قرآن است و در این موضوع شک و شبههای وجود ندارد و اختلاف نظر موجود در این است که آیا «بسم الله …» به تعداد سورههای قرآن و به صورت جداگانه نازل شده است یا خیر؟ به اعتقاد شیعیان، «بسم الله…» اولین آیات نازل شده بر پیامبر (ص) و جزء تمام سورههاست.