پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
آداب مسافرت از منظر ائمه(ع)/ پیامبر(ص) با تنها سفر کردن مخالف بودReviewed by مدیریت پرچم های سیاه شرق on Jun 27Rating:
آداب مسافرت از منظر ائمه(ع)/ پیامبر(ص) با تنها سفر کردن مخالف بود
به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه فارس، همزمان با فرارسیدن فصل تابستان، عده بسیاری از افراد جامعه برای دیدن اقوام دور و نزدیک خود به مسافرت می‌روند لذا مسافرت نیز آدابی دارد که رعایت آنها سفر را خوش و خاطره‌انگیز می‌کند.
این بخش از کتاب گران‌سنگ مفاتیح‌الحیات به بیان اهمیت سفر و آداب مسافرت در سیره ائمه اطهار علیهم‌السلام پرداخته است که از نظر می‌گذرد.
*اهمیت سفر
امیر مؤمنان (ع) می‌فرماید: مسافرت کنید که در آن پنچ فایده است: اندوه‌زدایی، درآمدزایی، دانش‌افزایی، ادب‌آموزی و همراهی با شرافتمند.۱
رسول خدا (ص) می‌فرماید: سه دعا بی‌تردید مستجاب است: دعای مظلوم، دعای مسافر و دعای پدر برای فرزندش.۲
حضرت علی (ع) می‌فرماید: شخص نباید به سفری رود که در آن بر دین و نمازش هراسان است.۳
* آداب سفر
دعا و صدقه: حضرت رسول (ص) هنگامی که به سفر می‌رفت، چنین دعا می‌کرد: «اللهم إنی أعوذ بک من و عثاء السفر و کابه المنقلب و سوء المنظر فی أهل و المال و الولد»؛ خدایا از سختی سفر و اندوه دوری و سرگردانی و دربدری و بدمنظری درباره خاندان و مال و فرزند به تو پناه می‌برم.۴
در فقه الرضا (ع) آمده است که: هرگاه قصد سفر کردی خاندانت را گردآور و دو رکعت نماز گزار و خدا را تمجید کن و بر پیامبر درود فرست و دستانت را به دعا بلند کن و بگو: «اللهم انی استودعک الیوم دینی و نفسی و مالی و اهلی و ولدی و جمیع جیرانی و اخواننا المؤمنین الشاهد منا و الغائب عنا»؛ خدایا! من امروز دین و جان و مال و خاندان و فرزندان و همه همسایگان و برادران مؤمن حاضر و غایب را به تو می‌سپارم.
همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید: سفرت را با صدقه آغاز کن و آیهالکرسی بخوان.۵
زمان سفر: رسول خدا (ص) می‌فرماید: شبانه مسافرت کنید، زیرا زمین آن گونه که پیموده می‌شود در روز طی نمی‌شود.۶ و ایشان از اینکه مردی شبانه از سفر نزد خانواده‌اش بازگردد نهی فرمود، مگر اینکه پیش‌تر آنها را خبردار کند.۷
امام صادق (ع) می‌فرماید: مسافر، روز شنبه مسافرت کند؛ حتی اگر سنگی در روز شنبه از کوهی فرو غلتد، خدا آن را به جایش بازگرداند.۸
سپس حضرت در ادامه فرمودند: از آداب و لوازم سفر، به همراه داشتن توشه فراوان و خوب و بخشش آن به همسفران است و نیز رازپوشی پس از سفر و شوخی‌هایی که موجب خشم خدا نباشد.۹
خداحافظی: رسول خدا (ص) می‌فرماید: هرگاه سفر می‌کنید با برادران دینی خود خداحافظی کنید، زیرا خدا در سایه دعای آنان برایتان برکت قرار می‌دهد.۱۰
دعای بدرقه: حضرت رسول (ص) هنگامی که جعفر طیار را به سوی حبشه بدرقه می‌کرد این کلمات را توشه راهش قرار داد: «اللهم الطف به فی تیسیر کل عسیر، فان تیسیر العسیر علیک یسیر، انّک علی کل شیء قدیر. اسئلک له الیسر و المعافاه الدائمه فی الدّنیا و الآخره؛ خدایا! در حل مشکلات و سختی‌ها به او عنایت کن، زیرا آسان ساختن سختی بر تو آسان است و تو بر هر چیزی توانایی. از تو برای او آسایش و عافیت دائم در دنیا و آخرت می‌خواهم».۱۱
هرگاه رسول خدا (ص) با مسافری وداع می‌کرد دست او را می‌گرفت و این چنین برایش دعا می‌کرد: «أحسن الله لک الصحابه و اکمل لک المعونه سهل لک الحزونه و قرّب لک البعید و کفاک المهم و حفظ لک دینک امانتک و خواتیم عملک و وجهک لکل خیر، علیک بتقوی الله استودع الله نفسک سر علی برکه الله عز و جل؛ خدا برای تو همراهی و مصاحبت را خوش و نیکو قرار دهد و به طور کامل تو را یاری کند و ناهمواری‌ها را برایت آسان سازد و دور را برایت نزدیک کند و نیازهایت را برآورد و امانت و دینت را حفظ کند و پایان کارت را نیکو کند تو را به هر خیری رهنمون سازد. بر تو باد به تقوای الهی خود را به خدا بسپار و به امید خدای بزرگ حرکت کن».۱۲
توقف کوتاه بین راه: پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: هرگاه به مسافرت می‌روید در منزلگاه‌ها توقفی کوتاه داشته باشید.۱۳
امام باقر(ع) می‌فرماید: هرگاه در زمین سرسبز و خرم سفر می‌کنید به آرامی سیر کنید و هرگاه زمین خشک و بی‌حاصل را می‌پیمایید به سرعت بگذرید.۱۴
تقسیم هزینه در سفر گروهی: رسول خدا (ص) می‌فرماید: از آداب سفر این است که همسفران هزینه سفر را پیشاپیش جدا و مشخص کنند که مایه آرامش خاطر و نیکخویی آن‌هاست.۱۵
هم‌سطحی همسفران به لحاظ مالی: حسین بن‌أبی‌علاء گوید: گروهی بیست و چند نفره از مؤمنان به قصد مکّه خارج شدیم و در میان راه، در هر منزلی که توقف می‌کردیم، برایشان گوسفندی می‌کشتم. وقتی به محضر امام صادق(ع) رسیدم فرمود: ای حسین! تو مؤمنان را خوار کردی! عرض کردم: از چنین کاری به خدا پناه می‌برم. فرمود: به من خبر رسید که تو در هر منزلگاهی برای آنها گوسفندی می‌کشتی؟ گفتم: من جز خدا مقصودی نداشتم. فرمود: مگر نمی‌دانستی که برخی از آنان هم دوست داشتند کار تو را انجام دهند ولی توان مالی نداشتند و این، موجب شد که او نزد خود احساس خواری کند؟ گفت: از خدا مغفرت می‌طلبم و تکرار نمی‌کنم.۱۶
نکته: ببان این‌گونه احادیث این است که در صورت امکان، هرکسی با هم‌سطح اقتصادی خود سفر کند.۱۷
سوغات: امام صادق(ع) می‌فرماید: هنگام بازگشت از سفر برای خانواده خود سوغات بیاورید؛ هرچند قطعه سنگی باشد.۱۸
*لزوم همسفر
رسول خدا (ص) می‌فرماید: همسفرت را بیاب و بشناس؛ آن‌گاه سفر کن.۱۹
حضرت رسول (ص) در وصیتش به علی(ع) فرمود: ای علی! به تنهایی سفر نکن، چرا که شیطان، همراه تنهاست.۲۰
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: بدترین مردم کسانی‌اند که به تنهایی سفر کنند.۲۱
امیرمؤمنان (ع) می‌فرماید: با کسی مسافرت نکن که برای تو به اندازه‌ای که تو برای او ارزش قائل هستی احترام نمی‌بیند.۲۲
امام باقر(ع)می‌فرماید: با هم‌سطح خود همسفر شو، زیرا سفر با کسی که هزینه تو را می‌دهد مایه خواری مؤمن است.۲۳
امام صادق(ع) می‌فرماید: با کسی مسافرت کن که او مایه زینت تو باشد؛ نه اینکه تو مایه زینت او باشی.۲۴
امام صادق(ع) می‌فرماید: همسفرانی برگزینید که دخل و خرجشان با شما همسانی داشته باشد تا خوار نشوید.۲۵
*دید و بازدید مسافر
رسول خدا (ص) می‌فرماید: بر مسلمان است که هرگاه قصد سفر کرد دوستانش را خبر کند و بر دوستان اوست که هرگاه از سفر بازگشت به دیدارش روند.۲۶
امام حسن عسکری(ع) به نقل از پدران بزرگوارش می‌فرماید: هنگامی که جعفربن‌ابی‌طالب از حبشه آمد رسول خدا (ص) به احترامش برخاست و دوازده گام از او استقبال و با وی معانقه کرد و میان چشمانش را بوسید و از خوشحالی دیدارش اشک شوق ریخت.۲۷
رسول خدا(ص) می‌فرماید: سفر پاره‌ای از عذاب است پس هرگاه سفر پایان یافت زود نزد خانواده خود بازگردید.۲۸
هرگاه رسول خدا (ص) از سفری باز می‌گشت به دیدار امام حسن و حسین(ع) می‌رفت و آنان را در آغوش می‌کشید.۲۹
*توصیه‌های لقمان درباره سفر
در کتاب مکارم الاخلاق آمده است که امام صادق(ع) می‌فرماید: لقمان به پسرش گفت: هرگاه با گروهی مسافرت کردی درباره کار خود و آنان بیشتر با آنان مشورت کن. بسیار به رویشان لبخند بزن. از توشه‌ات به ایشان ببخش. دعوتشان را بپذیر، به یاری آنان بشتاب، سکوت طولانی، نماز بسیار و سخاوتمندی را پیشه خودساز، به حق گواهشان باش. هرگاه دیدی همسفران می‌روند با ایشان برو. هرگاه دیدی کار می‌کنند با آنان کار کن. هرگاه صدقه و قرضی دادند تو هم شریک آنان شو. از کسی که از تو بزرگ‌تر است حرف‌شنوی داشته باش. هرگاه به تو فرمانی دادند و از تو چیزی خواستند اجابت کن و مخالفت نکن، چرا که «نه» گفتن درماندگی و پستی است.
*پی‌نوشت‌ها:
۱- مستدرک‌الوسائل، ج۸، ص۱۱۵
۲- نوادر راوندی، ج۵، ص۵
۳- کتاب‌الخصال، ص۶۳۰
۴- مصباح‌المتهجد، ص۶۷۴ و ۶۷۵
۵- الکافی، ج۴، ص۲۸۳
۶- تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، ج۱، ص۳۴
۷- المحاسن، ج۲، ص۳۷۷
۸- – الکافی، ج۸، ص۱۴۳
۹- الفقیه، ج۲، ص۲۹۴
۱۰- الجامع الصغیر، ج۱، ص۸۹
۱۱- مکارم الاخلاق، ص۲۴۹
۱۲- الفقیه، ج۲، ص۲۷۶
۱۳- الجامع‌الصغیر، ج۱، ص۱۲۹
۱۴- الفقیه،ج۲، ص۲۹۰
۱۵- همان، ص۲۷۸
۱۶- مستطرفات السرائر، ج۱، ص۵۷۸
۱۷- تفسیر العیاشی، ج۱، ص۲۷۷
۱۸- مستدرک الوسائل، ج۸، ص۲۰۹
۱۹- الکافی، ج۸، ص۳۰۳
۲۰- الفقیه، ج۲، ص۲۷۷
۲۱- الکافی، ج۴، ص۲۸۶
۲۲- همان
۲۳- همان
۲۴- الفقیه، ج۲، ص۲۷۸
۲۵- الکافی، ج۴، ص۲۸۷
۲۶- همان، ج۲، ص۱۷۴
۲۷- کتاب الخصال، ص۴۸۴
۲۸- الفقیه، ج۲، ص۳۰۰
۲۹- اعلام الوری بأعلام الهدی، ص۱۲۴
