خواب، خوراک و بهداشت امام هشتم

Related Articles

برنامه عزاداری ۱۴ هیأت دیگر در فاطمیه اول

آذر ۲۶, ۱۴۰۰

علت وفات حضرت زینب (س) چه بود؟

اسفند ۸, ۱۳۹۹

چه کنم دعایم مستجاب شود؟

شهریور ۱۶, ۱۳۹۸

خواب و استراحت

خواب و استراحت اولیای الهی نیز، زمینه‌ای برای نشاط جهت عبادت و تلاش بود، نه خواب غافلانه و تن پرورانه.

آن حضرت شبها کم می‌خوابید، بسیار بیداری می‌کشید و چه بسیار شب‌ها که تا صبح بیدار بود. شب‌ها در رختخواب خویش، زیاد تلاوت قرآن می‌کرد، چون به آیه‌ای می‌رسید که در آن یادی از بهشت و دوزخ بود، از خداوند بهشت می‌طلبید و از دوزخ به او پناه می‌برد.^۲

رجاء بن ضحاک نقل می‌کند که در ثلث آخر شب از بستر بر می‌خاست و به تسبیح و حمد الهی و تکبیر و تهلیل و استغفار می‌پرداخت.

می‌فرمود: ما اهل بیت پیامبر، هنگام خواب، ده خصلت و رفتار داریم: با وضو می‌خوابیم، دست راست را زیر سر و صورت می‌گذاریم، سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمد الله، سی و چهار بار الله اکبر می‌گوییم، رو به قبله می‌خوابیم، فاتحه الکتاب، و ایه الکرسی می‌خوانیم، ایه (شهد الله انّه لا اله الاّ هو…) می‌خوانیم و نیز سوره توحید یا قدر.^۳

معمّر بن خلاد گوید: حضرت رضا علیه السلام با من کاری داشت. وقتی خدمتش رسیدم، فرمود: حالا برگرد، فردا بیا، آن هم پس از طلوع خورشید، چون من پس از نماز صبح، استراحت می‌کنم.^۴

این نشان می‌دهد که آن حضرت، علاوه بر تهجّد شبانه، بین الطلوعین را هم پس از نماز صبح به دعا و ذکر می‌پرداخته تا خورشید طلوع کند و پس از اندکی استراحت، برای کارهای عادی بر می‌خاسته است.

سیره خواب اندک شب و پرداختن به راز و نیاز و انس با معبود، در زندگی حضرت رسول و امیرمؤمنان علیها السلام هم بوده و از آنان به نسل طیب و طاهرشان رسیده است.

خوراک و پوشاک

نعمت شناسی و سپاس از یک سو، تواضع و خاکساری از سوی دیگر، حرمت نهادن به بندگان خدا از دیگر سو در سیره او نسبت به خوردن و نوشیدن و آداب سفره و غذا مشهور بود. هرگاه سر سفره غذا می‌نشست، همه غلامان و کارپردازان و دربانان را هم بر سر همان سفره می‌نشاند و با آنان غذا می‌خورد.^۵

وقتی غذا برای حضرت می‌آوردند، یک سینی می‌طلبید و کنار سفره می‌گذاشت. آنگاه از بهترین طعام‌های سفره در آن می‌گذاشت و دستور می‌داد که آن را به مساکین بدهند.^۶

یاسر، خادم او نقل می‌کند: وقتی ما مشغول غذا بودیم، حضرت ما را احضار نمی‌کرد و در پی کاری نمی‌فرستاد، تا آنکه از غذا فارغ شویم، یا اگر سراغشان می‌رفت و سر سفره غذا بودند، می‌فرمود: بلند نشوید تا غذایتان تمام شود.^۷

بدون شام، شب را سپری نمی‌کرد، هرچند خیلی مختصر باشد، می‌فرمود: این برای قوّت جسم مفید است.^۸

آن حضرت به خرما علاقه زیاد داشت و با اشتیاق می‌خورد و می‌فرمود: جدم رسول خدا و اجداد و نیاکانم همه خرما دوست بودند. شیعیان ما هم چون از سرشت ما آفریده شده اند، خرما دوست دارند.^۹

وقتی از آب زمزم می‌نوشید، می‌گفت: بسم الله والحمدلله والشکر لله.

حضرت رضا علیه السلام همواره لباس را از طرف راست می‌پوشید و آن را سبب عافیت و وفور نعمت می‌دانست.۱۰

جامه حضرت، اغلب زبر و خشن بود، اما هنگامی که می‌خواست نزد مردم آید، خود را آراسته می‌کرد.^۱۱

نقش نگین آن حضرت عبارت بود از «ماشاءالله، ولا قوّه الاّ بالله»^۱۲

نظافت و بهداشت

به روایت معمر بن خلاّد، در دورانی که حضرت در خراسان بود، پس از نماز صبح در مصلای خویش می‌نشست و به ذکر می‌پرداخت تا خورشید طلوع کند. آنگاه پارچه‌ای می‌آوردند که در آن چند مسواک بود، با یکایک آنها مسواک می‌کرد، آنگاه برای حضرتش کُندر می‌آوردند و می‌جوید، سپس قرآن تلاوت می‌فرمود.^۱۳

نظم آن حضرت در این زمینه هم مشهور بود. مسواک‌دانی داشت که پنج مسواک در آن بود و بر هریک نام یکی از نمازهای پنجگانه نوشته شده بود و هنگام هر نماز با یکی از آنها مسواک می‌زد.^۱۴

وقتی در ثلث آخر شب برای نماز شب بر می‌خاست، پس از ذکر تسبیح و حمد و استغفار، مسواک می‌زد. و این به خاطر آن است که یکی از مستحبات قبل از وضو، مسواک هنگام سحر است.^۱۵

آن حضرت شیعیان را به آداب و سننی در روز جمعه فرا می‌خواند، از جمله شستشوی سر و صورت با خطمی، ناخن گرفتن، کوتاه کردن شارب، عطر زدن.^۱۶

۱٫عیون اخبار الرضا علیه السلام ، ج۲، ص۱۸۴، روایت ۷ و ر.ک: منتخب میزان الحکمه، محمدی ری شهری، سید حمید حسینی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۰، چاپ دوم، ص۵، روایت ۵۳٫

۲٫ عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۱۸۱٫

۳٫ بحارالانوار، جعلیه السلام ۳، ص ۲۱۰٫

۴٫ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۶۷٫

۵٫ مناقب، ج ۴، ص ۳۶۱٫

۶٫ محاسن برقی، ص ۳۹۲٫

۷٫ فروع کافی، ج ۶، ص ۲۸۹۸؛ بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۱۰۲٫

۸٫ مسند الرضا، ج ۲، ص ۳۲۲٫

۹٫ بحارالانوار، ج ۴۹، ص ۱۰۳٫

۱۰٫ مکارم الاخلاق، ص ۱۱۶؛ مسند الرضا، ج ۲، ص ۳۵٫

۱۱٫ عیون اخبارالرضا، ج ۲، ص ۱علیه السلام ۸٫

۱۲٫ مسند الرضا، ج ۲،ص ۳۶۳٫

۱۳٫ وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۳۶۰٫

۱۴٫ بحارالانوار، ج علیه السلام ۳، ص ۱۳۷٫

۱۵٫ سنن النبی، ص ۲۲۳٫

۱۶٫ مستدرک الوسائل، ج ۱، ص ۴۱۴٫