پایگاه خبری تحلیلی شرق سایت خبری تحلیلی شرق Related Articles
خبرگزاری فارس: از برخی روایات معتبر چنین بر می‌آید که تمامی آنان که با یزید، در قتل یا در جنگ با امام حسین‌علیه‌السلام همکاری کردند به بیماری‌هایی همچون جنون، جذام، برص مبتلا شدند.
۹. عقوبت‌های عجیب دنیوی برای جنایت کاران کربلا
روایات فراوانی در منابع شیعی و سنی حاکی از ابتلای جنایت‌کاران حاضر در کربلا به عقوبت‌های عجیبی پس از شهادت ابی‌عبدالله‌علیه‌السلام است. فراوانی این روایات و اتقان سند تعدادی از آنها از سویی، و انطباق مضامین آنها با سنن الهی (برگرفته از آیات و روایات) از سوی دیگر، در مجموع، این‌گونه رخدادها را پذیرفتنی می‌سازد، هرچند تعداد محدودی از آنها دارای ضعف سند یا غرابت متن هستند که از نقل آنها پرهیز می‌کنیم. در ادامه، ضمن رعایت اختصار، تلاش می‌شود گزارش نسبتاً کاملی از این نوع عقوبت‌ها به صورت دسته‌بندی شده ارائه شود.
الف. ابتلا به بیماری‌های عجیب و نقص عضو و تغییر چهره
از برخی روایات معتبر چنین بر می‌آید که تمامی آنان که با یزید، در قتل یا در جنگ با امام حسین‌علیه‌السلام همکاری کردند به بیماری‌هایی همچون جنون، جذام، برص(پیسی) و… مبتلا شدند.۵ به عنوان نمونه، جابربن‌زید أزدی غارتگر عمامه حضرتـ به محض بر سر نهادن آن، گرفتار جنون شد!۶ و پیش‌تر گذشت که استفاده‌کنندگان از وَرْس و زعفران غارتی از حرم حسینی‌علیه‌السلام به بَرَص دچار گشتند! غارتگر لباس حضرت نیز با پوشیدن آن گرفتار برص شد و چهره‌اش متغیر گشته و موهایش ریخت!۷و از دستان أبجر‌بن‌کعب نیز پس از غارت لباس حضرت، در زمستان‌ها خونابه می‌ریخت و هنگام تابستان، خشک می‌شدند همچو چوب!۸
نیز برخی از کسانی که در جریان منع آب از حرم حسینی‌علیه‌السلام نقش مستقیم داشتند یا زبان به شماتت گشوده بودند با نفرین امام‌علیه‌السلام گرفتار مرض استسقاء(تشنگی) شدند. به عنوان نمونه، در روز عاشورا، مردی از سپاه عمرسعد خطاب به امام‌علیه‌السلام گفت:«ای حسین! حتی قطره‌ای از آب فرات نخواهی چشید تا بمیری یا به حُکم امیر درآیی!» و امام‌علیه‌السلام در حقش چنین نفرین فرمود: «خدایا، او را از عطش بمیران و هرگز او را نیامرز». ازاین‌رو، وی هر چه آب می‌نوشید، سیراب نمی‌گشت و می‌گفت: واعطشاه! تا اینکه به همین وضع هلاک شد.۹
درباره مردی از قبیله أبان‌بن‌دارم نیز نقل شده که تیری به فک مبارک امام‌علیه‌السلام زد و امام‌علیه‌السلام خون‌ها را به آسمان می‌پاشید و می‌فرمود: «این گونه».۱۰ این مرد با نفرین حضرت، مبتلا به مرضی شد که بر اثر آن، در شکمش احساس حرارت شدید و در پشتش، احساس سرمای شدید می‌کرد! و در مقابلش یخ و پشت سرش آتش می‌نهادند! و از شدت عطش، کاسه‌های بزرگ پر از آب می‌کشید، ولی سیراب نمی‌شد و بدین وضع بود تا شکمش پاره شد!۱۱برخی نیز گرفتار قطع یا نقص عضو شدند. مثلاً درباره فردی که خبر شهادت امام‌علیه‌السلام را به عنوان بشارت برای مردم‌آورد، نقل شده که پس از مدتی کوتاه و نابینا گشت و دست او را گرفته، این سو و آن سو می‌بردند. ۱۲
روایت عبدالله‌بن‌رَباح قاضی نیز از کوری یکی دیگر از قاتلان امام حسین‌علیه‌السلام حکایت دارد. سنان‌بن‌انس (قاتل امام حسین‌علیه‌السلام) نیز گرفتار جنون و لالی شد. وی پس از آنکه ـ با افتخار‌ـ در برابر حجاج خود را قاتل حسین‌علیه‌السلام معرفی کرد و حجاج نیز این کار را «امتحانی نیکو » قلمداد کرد، به خانه‌اش رفت و گرفتار جنون و لالی شد. همچنین، او هرچه می‌خورد، درهمان جا دفع می‌کرد!۱۳بعضی دیگر از جنایت‌پیشگان حاضر در صحنه عاشورا ـ علاوه بر روسیاهی باطنی‌ـ به روسیاهی ظاهری نیز دچار شدند.
به عنوان نمونه، درباره یکی از افراد قبیله بنی‌دارم نقل شده که وی با وجود آنکه فردی سفید‌رو و زیبا بود، پس از حادثه عاشورا، او را زشت و سیه‌رو یافتند، به گونه‌ای که شباهت اندکی با چهره قبلی‌اش داشت! و چون از وی سبب پرسیدند، گفت: «من مردی از اصحاب حسین‌علیه‌السلام را کشتم که سفید‌رو بود و میان دو چشمش اثرسجده دیده می‌شد.
او هر شب به خوابم می‌آید و مرا کشان‌کشان به سوی دوزخ می‌برد!» در ادامه روایت آمده، که خانواده این فرد نیز شب‌ها شاهد خواب ناآرام او بوده و از فریادهای آمیخته با ترس و وحشتش در اذیت بودند! به گفته ناقل این قضیه، وی سر آن شهید را بر گردن اسبش آویخته بود به گونه‌ای که هنگام حرکت اسب، به زانوهای حیوان برخورد می‌کرد!۱۴ ابن‌عطیه نیز نقل کرده که: «در زمان نوجوانی، مردی را در راه می‌دیدیم که بدنش سفید و چهره‌اش سیاه بود و مردم می‌گفتند: وی بر حسین‌علیه‌السلام خروج کرده است!»۱۵
ب. آتش دنیوی و رؤیای آشفته
گونه‌ای دیگر از عقوبت‌های دنیوی جنایت‌کاران صحنه عاشورا، این بود که خداوند پیش از گرفتاری آنان به عذاب آتش اخروی، از عذاب آتش دنیا به آنان چشانید. به عنوان مثال، در برخی منابع روایی و تاریخی، از دربان ابن‌زیاد چنین نقل شده که گفت: «پس از قتل حسین‌علیه‌السلام به دنبال ابن‌زیاد وارد قصر شدم، ناگاه آتشی در برابر چهره‌اش شعله گرفت و او با آستین، صورتش را پوشاند. سپس از من پرسید: دیدی؟ گفتم: آری. گفت: آنچه را دیدی، مکتوم بدار.۱۶گفتنی است، هرچند، راوی این ماجرا، دربان ابن‌زیاد است و از این رو، وثاقت رجالی ندارد، اما با توجه به اینکه نقل چنین حادثه‌ای توسط یکی از عوامل دشمن، فاقد انگیزه جعل و کذب است، و نیز با توجه به تأیید مضمون کلی روایت به وسیله دیگر روایات، پذیرش این روایت امکان‌پذیر است. !»
نمونه جالب دیگر را شیخ مفید در امالی، طی روایتی مسند از محمدبن‌سلیمان و او نیز از عمویش نقل کرده است. متن این خبر چنین است:در زمان حجاج‌بن‌یوسف، گروهی از ما، مخفیانه از کوفه خارج شده و به کربلا رفتیم. از آنجا که محل سُکنایی نداشتیم، اتاقکی گِلین در کنار فرات بنا کردیم و در آن سُکنا گزیدیم. در این حین، مرد غریبی آمد و گفت: فردی رهگذرم و می‌خواهم امشب مرا در این اتاقک جای دهید. ما نیز چنین کردیم. وقتی خورشید غروب کرد چراغی را که با نفت می‌سوخت روشن کردیم و نشستیم و درباره حسین‌علیه‌السلام و مصیبت او و درباره قاتلانش مشغول صحبت شدیم. و سخن به اینجا رسید که هر یک از قاتلان او را خداوند به یک بلیه و بیماری در جسمش مبتلا ساخته است!
در این هنگام آن مرد گفت: من نیز جزء قاتلان حسین‌علیه‌السلام بودم و به خدا قسم، تا کنون هیچ بدی و بیماری متوجه من نشده است! بنابراین، سخن شما دروغ است! ما سکوت کرده و دیگر چیزی نگفتیم. در این هنگام، شعله چراغ ضعیف شد و آن مرد برخاست تا فتیله آن را با دستش اصلاح کند. ناگاه آتش، کف دستش را فرا گرفت. او برخاست و دوان‌دوان خود را درون آب فرات انداخت. اما آتش سطح آب را احاطه کرد و او دائماً سرش را داخل آب می‌کرد تا از آتش روی آب مصون بماند و چون سر بر می‌آورد سرش می‌سوخت و مجبور بود دوباره سر در آب کند. و این وضع آنقدر تکرار شد تا به هلاکت رسید!۱۷
مرتکبان سنگدل جنایات کربلا بر اثر جنایات فجیعی که مرتکب شدند به جز عقوبت‌هایی که گفته شد و خواهد آمد، در عالم خواب و استراحت نیز گرفتار کابوس‌های وحشتناکی می‌شدند که به منزله هشداری نسبت به وضعیت دهشتناک آنان پس از مرگ بود! پیش‌تر، نمونه‌ای عبرت‌‌انگیز ـ در بحث تغییر چهره ظاهری ـ نقل شد. از دیگر نمونه‌ها، روایت عبدالله‌بن‌رباح قاضی است. هنگامی که وی، سبب کوری فردی نابینا را از او پرسید، وی چنین پاسخ داد:
من دهمین نفری بودم که در قتل حسین‌علیه‌السلام سهیم شدم، ولی شخصا نیزه و شمشیر و تیری به او نزدم. پس از قتل حسین به خانه رفتم و پس از نماز عشا خوابیدم. در عالم رؤیا دیدم کسی نزدم آمد و گفت: نزد رسول الله بیا! گفتم: مرا با رسول الله چه کار؟! ولی او گریبانم را گرفت و به صحرایی برد که رسول‌الله‌صلی‌الله‌علیه‌وآله در نقطه‌ای از آن نشسته و آستین‌ها را بالا زده و نیزه‌ای در دست داشت و فرشته‌ای نیز در مقابلش ایستاده و شمشیری از آتش در دست او بود. او تمامی نُه نفر یاران مرا با ضربتی از آتش کشت.
با دیدن این صحنه، من در برابر رسول الله زانو زدم و سلام کردم. حضرت پاسخی نداد و پس از مکثی طویل فرمود:ای دشمن خدا، حرمتم را هتک کردی، و عترتم را کشتی و حق مرا پاس نداشتی و کردی و کردی! عرض کردم: یا رسول الله! من شمشیر و نیزه و تیری نزدم. فرمود: ولی سیاهی لشکر بودی، نزدیک بیا. و چون نزدیک رفتم، حضرت از طشت پرخونی که در برابرش بود و فرمود: خون حسین است، بر چشمانم مالید. ناگاه از خواب پریدم و خود را نابینا یافتم!».۱۸
ج. تسلط حیوانات
از آنجا که تمامی نظام هستی ـ از جمله حیوانات‌ـ به عنوان جنود و سپاهیان باری تعالی، تحت فرمان اویند، لذا برخی از جنایت‌کاران کربلا به وسیله حیوانات مجازات شدند که در ادامه به نمونه‌هایی اشاره می‌کنیم. به عنوان مثال، تعدادی از منابع روایی و تاریخی شیعی و سنی، به نقل از عماره‌بن‌عمیر تمیمی جریان عجیبی را در ارتباط با سر ابن‌زیاد، پس از انتقام مختار گزارش کرده‌اند. نقل او چنین است:هنگامی که (پس از انتقام‌گیری مختار) سر ابن‌زیاد و یارانش را به مسجد کوفه آوردند، ناگاه مردم به یکدیگر گفتند: آمد، آمد! و در همان حال، ماری از میان تمامی سرها عبور کرد و نزد سر ابن‌زیاد رفت و از یک سوراخ بینی او داخل و از سوراخ دیگر خارج شد! و این وضعیت دو یا سه بار تکرار گشت!۱۹
در نقل شیخ طوسی از این ماجرا می‌خوانیم که مار سفیدی از میان تمامی سرها عبور کرد تا به سر ابن‌زیاد رسید و داخل بینی او شده از گوش او خارج شد و از گوشش داخل شد و از دهانش خارج گشت! در ادامه این نقل آمده که مختار سر ابن‌زیاد و بعضی دیگر از قَتَله امام حسین‌علیه‌السلام را به مکه نزد محمدبن‌حنفیه فرستاد و سرانجام به دست ابن‌زبیر رسید.
ابن‌زبیر نیز آن را بر چوبی نصب کرد اما باد آن را انداخت. در این هنگام، ماری از پشت پرده بیرون آمد بینی آن سر را بر دندان گزید. دوباره سر را بر آن چوب نصب کردند اما صحنه قبل تکرار شد و باد آن را انداخت و آن مار مجدداً بینی او را گرفت. و این صحنه تا سه‌بار تکرار گشت. و سرانجام ابن‌زبیر فرمان داد سر را در بعضی از دره‌های مکه بیندازند!۲۰
در نمونه‌ای دیگر می‌خوانیم،۲۱ یکی از حاضران در کربلا به نام «عبدالله‌بن حویزه»۲۲ در روز عاشورا خطاب به امام‌علیه‌السلام گفت: «ای حسین! تو را بشارت باد که شتافتی به سوی آتش در دنیا، پیش از آخرت!» و امام‌علیه‌السلام در پاسخش فرمود: «مرا پروردگاری است رحیم و شفاعتی از نبیّ مُطاع. خدایا! اگر دروغ می‌گوید او را به آتش بیفکن».۲۳ و او غضبناک بر امام حمله‌ور شد که اسبش وی را به زمین زد و پایش در رکاب گیر کرد، و اسب می‌دوید و او را به سنگ‌ها و درختان می‌کوفت تا به هلاکت رسید!۲۴ و بنابر نقلی دیگر، حضرت درباره او اینچنین نفرین کرد: «خدایا، به آتشش کشان و حرارت آتش را در دنیا، پیش از ورودش به آخرت، به او بچشان».۲۵ از این‌رو، اسبش او را به خندقی پر از آتش افکند و امام‌علیه‌السلام با دیدن این صحنه، سجده شکر به جای آورد.۲۶
درباره محمدبن‌اشعث ـ که از سران جنایت‌کار حاضر در کربلا، و در خباثت، همچون پدرش بود‌ـ نیز نقل شده که وقتی امام حسین‌علیه‌السلام چنین دعا کرد: «خدایا، ما اهل بیت پیامبرت و از ذریه و نزدیکان او هستیم، پس نابود کن آن را که نسبت به ما ظلم و حقمان را غصب کرد؛ که تو شنوای نزدیک هستی».۲۷ در این هنگام محمدبن‌اشعث به حضرت چنین گفت:«مگر چه قرابتی است بین تو و محمد؟!
امام‌علیه‌السلام در پاسخش، این آیه را قرائت فرمود: «إِنَّ اللّهَ اصْطَفَی آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِیمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَی الْعَالَمِینَ ذُرِّیَّهً بَعْضُهَا مِن بَعْضٍ؛(آل‌عمران: ۳۳ـ۳۴) همانا خداوند آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید.فرزندانی که برخی شان از برخی دیگرند و خدا شنوا و دانا است» و در ادامه، در حق او چنین نفرین فرمود:«خدایا، در این روز، ذلتی نزدیک و شتابان به او بچشان». لذا هنگامی که ابن‌اشعث مشغول قضای حاجت بود، عقربی، عضو مردانگی او را گزید! و در حالی که فریاد استغاثه‌اش بلند بود، در کثافاتِ خود می‌غلتید!»۲۸
د. کوتاهی عمر و ناکامی در دنیا
گزارش‌های متعددی گویای آن است که قاتلان یا شرکت‌کنندگان در قتل امام حسین‌علیه‌السلام، پس از این جنایت فجیع و دردناک بهره زیادی از عمر خود نبردند و در بهره‌مندی از آنچه که به خاطر نیل بدان، اقدام به این جنایت کرده بودند نیز ناکام ماندند. درباره عمربنسعد نقل شده: هنگامی که امام حسین‌علیه‌السلام به وی فرمود: «مایه روشنی دیده‌ام آنکه تو پس از من، از گندم عراق، زیاد نخواهی خورد»،۲۹ وی با کمال جسارت و با حال استهزا پاسخ داد: «ما را جو کافی است!».۳۰ اما حوادث پس از عاشورا، درستی سخن امام‌علیه‌السلام را روشن ساخت؛ زیرا عمربنسعد، پیش از آنکه به آرزوی دیرینش ـ یعنی حکومت ری‌ـ دست یابد، پس از سالیانی اندک، به دستور مختار ثقفی، به هلاکت رسید!۳۱
درباره یزید‌بن‌معاویه نیز نقل شده که پس از شهادت امام حسین‌علیه‌السلام عمری بسیار کوتاه داشت و یک شب که با مستی به بستر رفت، دیگر از جای برنخاست و صبح‌گاهان او را در حالی که چهره‌اش چون قیر سیاه شده بود، در بسترش، مُرده یافتند!۳۲غارت‌گران حرم حسینی نیز که به طمع دست‌یابی به بهره ناچیز دنیوی، به غارت اشیا و اثاثیه اهل بیت امام پرداخته بودند بدون آنکه امکان بهره‌مندی از اموال غارتی را داشته باشند، سرانجام به فقر دچار شدند.
به عنوان نمونه، درباره مالک‌بن‌یسر کندی نقل شده که وی روز عاشورا، پس از غلبه ضعف بر امام، شمشیری بر سر حضرت فرود آورد و بر اثر این ضربه، کلاهِ حضرت از سرش افتاد، او آن را برداشت و پس از آن، مشمول نفرین حضرت گشت که: «خوردن و آشامیدن بر تو گوارا مباد و خداوند با ظالمان محشورت گرداند». وی، کلاه غنیمتی را نزد همسرش برد، ولی با اعتراض او مواجه گشت که: «آیا لباس غارت‌شده حسین‌علیه‌السلام را به خانه‌ام می‌آوری؟ زین پس من و تو در یک جا جمع نخواهیم شد». و آن مرد پس از آن تا آخر عمر همواره در حال فقر و نداری به سر می‌برد!۳۳
۱۰. رخدادهای مربوط به جسم و تربت مطهر امام حسین‌علیه‌السلام
در تعدادی از روایات، رخدادهای شگفت و خارق‌العاده‌ای درباره جسم مطهر امام حسین‌علیه‌السلام و نیز تربت و مزار آن حضرت به چشم می‌خورد. کلیت این روایات پذیرفتنی است زیرا به طرق مختلفی نقل شده‌اند، در بیانات معصومان‌علیهم السلام نیز ریشه دارند، و همچنین در طول ادوار مختلف تاریخی تاکنون، شواهد صدق آنها بروز کرده است. هرچند در میان این روایات، برخی روایات غیرمعتبر نیز به چشم می‌خورد که با وجود احتمال درستی، به علت ضعف سند، و یا دشواری پذیرش متن، از نقل آنها می‌پرهیزیم.
الف. قرائت قرآن و سخن گفتن سر مطهر امام‌علیه‌السلام
چندین گزارش، گویای آن است که از سر مطهر امام حسین‌علیه‌السلام در مسیر کوفه و شام و نیز در این دو شهر، صدای قرائت آیاتی از قرآن شنیده شده است. گزارش زید بن ارقم ـ که گویای قرائت قرآن توسط سر مطهر در کوچه‌های کوفه است‌ـ را نقل می‌کنیم:آن گاه که سر حسین علیه‌السلام را به دستور عبیدالله‌بن‌زیاد در کوچه‌های کوفه می‌گرداندند، من در اتاقم ـ که مشرف به کوچه بود‌ـ نشسته بودم و ناگاه سر او را در حال عبور دادن دیدم که این آیه را قرائت می‌کرد: أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْکَهْفِ وَالرَّقِیمِ کَانُوا مِنْ آیَاتِنَا عَجَبًا۳۴. با دیدن این صحنه مو بر بدنم راست شد و عرضه داشتم:ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله، به خدا سوگند سر تو عجیب‌تر و عجیب‌تر است.۳۵
نیز بنا به نقل ابنشهرآشوب، آن گاه که سر مطهر را در کوفه نزد خزانه‌داران آویخته بودند، شروع به قرائت سوره کهف کرد تا به این آیه رسید: إِنَّهُمْ فِتْیَهٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًی فلم یزدهم الا ضلالا و بر اساس نقل دیگر او، هنگامی که سر حضرت را بر درختی آویختند این آیه را از سر مطهر شنیدند که: وَسَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا‌ای مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ. ۳۶ قرائت قرآن توسط سر مطهر امام‌علیه‌السلام ـ همچون کوفه‌ـ در شام نیز تکرار گشت و همان آیات از سوره کهف، توسط سر مطهر قرائت شد. ۳۷
در جریان دیر راهب نیز آمده که راهب نصرانی پس از مشاهده نور ساطع از سر مطهر، با دادن چند درهم به مأموران، سر مطهر را گرفت و به داخل صومعه برد. و ناگاه صدایی شنید که می‌گفت: «خوشا به حال تو و به حال کسی که حرمت صاحب این سر را بشناسد». و او با شنیدن این صدا، دست به دعا برداشت و از خداوند خواست که آن سر با او سخن بگوید.که ناگاه سر مطهر آغاز به سخن کرد و فرمود:ای راهب، چه می‌خواهی؟ راهب گفت: تو کیستی؟ سر مطهر پاسخ داد: «من فرزند علی مرتضی و فاطمه زهرایم. من مقتول در کربلا و مظلوم و عطشانم». سپس ساکت شد.
راهب صورت بر صورت امام‌علیه‌السلام نهاده و ملتمسانه می‌گفت: صورتم را بر نمی‌دارم مگر آنکه بگویی شفیع من در قیامت خواهی بود. سر مطهر به سخن آمد که: به دین جدم درآی. و راهب بلافاصله شهادتین را بر زبان جاری کرد و مشمول وعده شفاعت امام‌علیه‌السلام شد. ۳۸گفتنی است در بعضی از منابع شیعی و سنی، پیش از نقل جریان دیر راهب، و در بعضی منابع بدون اشاره به این جریان، گزارشی به چشم می‌خورد که بر اساس آن، هنگامی که گروه حمل‌کننده سر مطهر امام‌علیه‌السلام به شام، به کنار دیر مزبور رسیدند و سر را روی نیزه‌ای نهاده و خود به نوشیدن شراب و خوردن غذا مشغول شدند، ناگاه دستی خونین ظاهر شد که قلمی آهنین در آن قرار داشت و با خون بر روی دیوار دیر نوشت:
أترجو امه قتلت حسینا
شفاعه جدّه یوم الحساب۳۹
و چون خواستند دست را بگیرند غائب شد و هنگامی که به غذا خوردن نشستند دوباره ظاهر شد و نوشت:
فلا والله لیس لهم شفیع
وهم یوم القیامه فی العذاب۴۰
و برخاستند تا آن را بگیرند، غائب شد و چون بر سر غذا نشستند ظاهر شد و نوشت:
وقد قتلوا الحسین بحکم جور
وخالف حکمهم حکم الکتاب۴۱
و سپس غائب شد.۴۲
ب. انتشار نور و بوی خوش از سر مطهر
در روایت مربوط به دیر راهب دیدیم که توجه راهب نصرانی پس از مشاهده نور ساطع از سر مطهر، به آن جلب شد.۴۳به جز این، چندین روایت در دست است که از انتشار نور از سر مطهر و دهان مبارک امام‌علیه‌السلام حکایت دارند. در روایت طبری، از همسر خولی بن یزید اصبحی چنین نقل شده که وقتی خولی، سر مطهر امام‌علیه‌السلام را زیر دیگی قرار داد، همسرش ستونی از نور که از سر مطهر به سوی آسمان ساطع بود و پرندگان سفیدی در حال پرواز دور سر مطهر را مشاهده می‌کند.۴۴
در گزارش سهل بن سعد شهرزوری از چگونگی ورود اسرا به دمشق نیز می‌خوانیم که نوری از دهان مبارک امام‌علیه السلام ساطع بوده است. وی به قصد زیارت بیت‌المقدس، از شهرِ زور۴۵ حرکت کرده و درِ مسیر خود، به دمشق می‌رسد و شهر را در وضع غیرعادی مشاهده می‌کند؛ دروازه‌ها گشوده، دکان‌ها بسته، مرکب‌ها زین شده، پرچم‌ها برافراشته و مردم کوچه و بازار زینت کرده و شاد! و چون سبب این وضع را جویا می‌شود پاسخ می‌شنود که برای امیر، فتحی عظیم رخ داده و بر فردی خارجی که در عراق خروج کرده بود فائق آمده و او را کشته است! و هنگامی که نام آن فرد خروج کرده را می‌پرسد متوجه می‌شود کسی جز امام حسین‌علیه‌السلام نبوده است. ادامه ماجرا از زبان وی چنین است:
به آنان گفتم: همان حسین فرزند فاطمه دختر رسول خداصل‌الله‌علیه‌وآله؟! چنین گفتند: آری! گفتم: انا لله و انا الیه راجعون، و این شادی و زینت به خاطر قتل فرزند پیامبرتان است؟ آیا قتل او بس نبود که وی را خارجی نیز نامیدید؟!گفتند: چنین مگو که هیچکس در اینجا حسین را به نیکی یاد نکند جز آنکه سرش را از دست دهد! پس سکوت کردم و در حزن و اشک بودم که ناگاه از دروازه بزرگ شهر، عده‌ای پرچم به‌دست و طبل‌کوبان وارد شدند و گفتند: سر، از این در داخل می‌شود. و هرچه سر را نزدیک‌تر می‌کردند شادی‌شان بیشتر می‌شد! تا اینکه سر مطهر امام را داخل کردند و می‌دیدم که از دهان مبارکش، همچون نور رسول خداصلی‌الله‌علیه‌وآله، نوری ساطع بود. به صورت زدم و گریبان چاک کردم و صدای گریه‌ام بلند شد و کسانی که صدایم را می‌شنیدند نیز گریستند….
در ادامه این گزارش، وی به قرائت آیه ولا تحسبنّ الله غافلاً عمّا یعمل الظالمون توسط سر مطهر امام‌علیه‌السلام اشاره می‌کند و اینکه رفیق نصرانی‌اش نیز این صحنه را مشاهده کرده است.۴۶انتشار بوی خوش از سر مطهر نیز دیگر امور شگفت مربوط به جسم امام‌علیه‌السلام است. بنا بر نقل ابنشهرآشوب، پس از آنکه سر مطهر امام‌علیه‌السلام را وارد مجلس یزید کردند بوی خوش عجیبی از آن استشمام می‌شد به گونه‌ای که بر بوی عطرهای موجود غلبه داشت!۴۷
ج. بوی خوش و خاصیت شفادهی تربت امام حسین‌علیه‌السلام
برخی افراد، از تربت امام حسین‌علیه‌السلام بویی خوش استشمام می‌کردند. برای نمونه، بنا به نقل ابن‌کثیر، پس از آنکه بر قبر امام حسین‌علیه‌السلام آب بسته شد تا مکان آن نامعلوم گردد و پس از چهل روز آب فرونشست، عربی بیابان‌نشین به قتلگاه کربلا رفت و در حالی که خاک‌ها را مشت‌مشت بر‌داشته و می‌بویید، به کنار قبر حضرت رسید و گریست و گفت: پدر و مادرم به فدایت، چه قدر خوش‌بویی و چه قدر خوش‌بوست تربت توِِ! واین شعر را ترنّم کرد:
أرادوا لیخفوا قبره عن عداوه
فطیب تراب القبر دل علی القبر۴۸
خاصیت شفادهی تربت قبر امام حسین‌علیه‌السلام یکی از ویژگی‌ها، خصائص و امتیازاتی است که خداوند متعال به آن حضرت عطا فرموده و روایات فراوان و معتبری نیز بر آن دلالت دارد۴۹ و در طول تاریخ تا عصر حاضر، افراد زیادی به وسیله تربت قبر آن حضرت شفا یافته‌اند. در اینجا تنها به عنوان نمونه، دو روایت را که شیخ طوسی درکتاب امالی نقل کرده بازگو می‌کنیم:
در روایت اول، شیخ طوسی از فردی به نام سالم چنین نقل می‌کند: مبتلا به درد شکم شده بودم و معالجات اثربخش نبود به گونه‌ای که بر جانم ترسیدم. روزی به زنی از اهالی کوفه ـ به نام سلمه‌ـ برخوردم، گفت:ای سالم! می‌خواهی تو را به اذن الهی درمان کنم؟ گفتم: بالاترین خواسته‌ام همین است. او نیز قدح آبی به من داد، نوشیدم و درد ساکت شد. پس از گذشت چند ماه، از آن زن پرسیدم مرا با چه چیزی علاج کردی؟ پاسخ داد: به دانه‌ای از این تسبیح! پرسیدم: این تسبیح از چیست؟ گفت: از خاک قبر حسین‌علیه‌السلام. گفتم:ای رافضیه! مرا با این مداوا کردی؟! با این سخن، او غضبناک برخاست و خارج شد و درد شکم نیز بدتر از قبل، بر من مستولی گشت!۵۰
شیخ طوسی در روایتی دیگر، جریان شایان توجهی را از یک طبیب نصرانی درباره آثار بی‌حرمتی نسبت به تربت قبر امام حسین‌علیه‌السلام نقل کرده که گویای جایگاه این تربت نزد شیعیان عصر ائمه‌علیهم‌السلام است به گونه‌ای که موجب بغض و عناد فزون‌تر دشمنان تشیع می‌شده است. ابوموسی‌بن‌عبدالعزیز ـ راوی این روایت‌ـ حکایت این طبیب نصرانی را چنین نقل می‌کند:
در گذرگاه ابواحمد به یوحنا‌بن‌سراقیونِ طبیب برخوردم. وی پرسید: تو را به حق پیامبرت و دینت سوگند، بگو: کسی که گروهی از شما قبرش را در ناحیه قصر ابن‌هبیره زیارت می‌کنند کیست؟ آیا از اصحاب پیامبرتان است؟ گفتم: او فرزند دختر پیامبرمان است. اما علت پرسش تو چیست؟ گفت: من جریان جالبی در این باره دارم. گفتم: برایم بازگو کن. گفت: شبی سابور کبیر ـ خادم هارون الرشید‌ـ مرا احضار کرد و به همراه او نزد موسی‌بن‌عیسی هاشمی رفتیم. دیدیم گویا عقلش زائل شده و بر بالشی تکیه کرده و در برابرش طشتی که امعا و احشائش در آن ریخته بود، قرار داشت.
سابور از خادم موسی‌بن‌عیسی سبب این وضعیت را جویا شد. او گفت: ساعتی پیش موسی‌بن‌عیسی با ندیمانش در سلامت کامل نشسته بود و نام حسین‌بن‌علی‌علیه‌السلام به میان آمد. موسی گفت: روافض در حق او غلوّ می‌کنند به گونه‌ای که تربتش را وسیله مداوا قرار می‌دهند. در این هنگام مردی از بنی‌هاشم گفت: من بیماری سختی داشتم و هر معالجه‌ای که کردم سودی نبخشید تا اینکه با تربت حسین‌علیه‌السلام شفا گرفتم و بیماری‌ام برطرف شد. موسی پرسید: آیا از آن تربت، چیزی نزد تو مانده؟ گفت: آری، و قطعه‌ای از تربت به او داد.
موسی‌بن‌عیسی نیز تربت را گرفت و از روی تمسخر و استهزا، در نشیمن‌گاهش داخل کرد! که ناگاه فریادش بلند شد که: آتش آتش، طشت طشت! و چون برایش طشت آوردیم، آنچه در درون داشت در آن ریخته شد! و ندیمان متفرق شدند و مجلس ماتم‌سرا شد. طبیب نصرانی سپس چنین ادامه داد: «با مشاهده این وضع، سابور به من گفت: آیا می‌توانی علاجش کنی؟ گفتم: جز عیسی‌علیه‌السلام که مردگان را زنده می‌کرد از کسی کاری ساخته نیست. سابور نیز ضمن تصدیق سخنم، گفت: اما در این خانه بمان تا وضع او روشن‌تر شود. من نیز آن شب را آنجا ماندم و موسی‌بن‌عیسی تا سحر بر همان حالت بود و سرانجام هلاک شد». ۵۱
نتیجه
از خلال بررسی روایات مربوط به رخدادهای شگفت پس از شهادت امام حسین‌علیه‌السلام به چند نکته می‌توان دست یافت:
۱. شهادت امام حسین‌علیه‌السلام حادثه‌ای است منحصر به فرد و استثنایی، که آثار و لوازم مترتب بر آن در تاریخ بشریت بی نظیر است.
۲. ارتباط اجزای هستی با یکدیگر و ذی شعور بودن آنها، علاوه بر آنکه از خلال ادله قرآنی، روایی و عقلی به دست می‌آید، از بررسی روایات یادشده نیز به خوبی قابل استنباط است.
۳. عقوبت جنایت و ظلم، به جز آثار شوم اخروی، در دنیا نیز گریبان گیر انسان‌های ستم کار می‌شود. و چنانکه قرآن هشدار داده،۵۲ زندگی تلخی برای آنان رقم می‌خورد.
۴. جایگاه خاص امام حسین‌علیه‌السلام و قیام جاوید او، به مزار و تربتش نیز اثری خاص و معجزه آسا بخشیده، به گونه‌ای که انسان‌ها در طول ادوار تاریخ، شاهد بروز خوارق عادات و آثار شگفت از این مکان بوده‌اند.
پی نوشت:
۵. ر. ک: جعفربن‌محمد ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۱۳۱، باب۱۷، ح۸ / قاضی نعمان تمیمی مغربی، شرح الاخبار، ج۳، ص۱۶۹، ح۱۱۱۴.
۶. محمدبن‌علی سروی مازندرانی ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۵ / ابن‌نما، مثیر الاحزان، ص۵۷ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۱.
۷. همو، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۵.
۸. همان، ص۲۱۴.
۹. همان.
۱۰. گویا مراد حضرت این بوده که: این‌گونه با خدا ملاقات خواهم کرد.
۱۱. همان، ص۲۱۴ / ابن‌نما، مثیر الاحزان، ص۵۳ / طبری، ذخائر العقبی، ص۱۴۴ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۱.
۱۲. ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ترجمه الامام الحسین‌علیه‌السلام، ص۳۵۶، ح۲۹۴.
۱۳. همان، ص۳۶۸.
۱۴. محمدبن‌علی‌بن‌بابویه صدوق قمی، ثواب الاعمال، ص۲۱۸ـ۲۱۹.
۱۵. محمدبن‌حسن طوسی، الامالی، ص۷۲۷، ح۱۵۲۹ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۸، ح۷، ج۴۵، ص۳۲۳، ح۱۷.
۱۶. سلیمان‌بن‌احمد طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص۱۱۲، ح۲۸۳۱ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۹، ح۱۱.
۱۷. محمدبن‌حسن طوسی، الامالی، ص۱۶۳، ح۲۶۹، قاضی نعمان تمیمی مغربی، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۴۴، ح۱۱۱۴ / خوارزمی، مقتل الحسین‌علیه‌السلام، ج۲، ص۱۱۰، ح۴۳ / ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ترجمه الامام الحسین‌علیه‌السلام، ص۳۷۱، ح۳۱۳ / طبری، ذخائر العقبی، ص۱۴۵ / محمدبن‌علی سروی مازندرانی ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۶.
۱۸. محمدبن‌علی سروی مازندرانی ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۶ / ابن‌نما، مثیرالاحزان، ص۶۱ / علی‌بن‌موسی ابن‌طاووس، اللهوف، ص۸۱ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۶. قاضی نعمان تمیمی مغربی نیز در شرح الاخبار، ج۳، ص۱۷۱، ح۱۱۲۰ این روایت را با کمی اختصار، از جویر‌بن‌سعید نقل کرده است.
۱۹. ترمذی، سنن، ج۵، ص۳۲۵، ح۳۸۶۹ / محمدبن‌علی سروی مازندرانی ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۸ / یحیی‌بن‌حسن ابن‌بطریق، العمد، ص۴۰۴ / ابی‌الفداء اسماعیل ابن‌کثیر، البدایه والنهایه، ج۸، ص۳۱۵ / محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۵.
۲۰. محمدبن‌حسن طوسی، الامالی، ص۲۴۲.
۲۱ هر چند این مورد و-شاید- مورد بعدی، قبل از شهادت امام‌علیه‌السلام واقع شده، اما به لحاظ شگفت آمیز بودن و نیز ارتباط با شهادت امام‌علیه‌السلام در اینجا ذکر شد.
۲۲. نام وی، ابن‌جویره، ابن‌جوزه و ابن‌خوزه نیز ضبط شده است.
۲۳. ولی رب رحیم و شفاعه نبی مطاع، اللهم ان کان عندک کاذباً فجّره الی النار.
۲۴. حافظ‌بن‌عبدالله‌بن‌محمد ابن‌ابی‌شیبه، المصنف، ج۸، ص۴۰ـ۴۱، ح۱۷ / حسین ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، ص۵۷ / محمدبن‌علی سروی مازندرانی ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۴ / محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۱ / ر.ک: محمدبن‌یوسف صالحی شامی، سبل الهدی والرشاد، ج۱۱، ص۷۹.
۲۵. اللهم جُرّه الی النار و اذقه حرها فی الدنیا قبل مصیره الی الاخره.
۲۶. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۴.
۲۷. اللهم انا اهل بیت نبیک و ذریته و قرابته فاقصم من ظلمنا و غصبنا حقّنا انک سمیع قریب.
۲۸. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۵ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۲.
۲۹. شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۳۲ / ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۵، ص۴۸ / اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۲۱۸ / ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۵، ص۱۹۵.
۳۰. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۳ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۰، ح۱.
۳۱. طبری، تاریخ الطبری، ج۴، ص۵۳۱ـ۵۳۲.
۳۲. ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۱۳۱ـ۱۳۲، باب ۱۷، ح۸ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۹، ح۱۰.
۳۳. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۵ / ابن‌دمشقی، جواهر المطالب، ص۲۸۷ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۲.
۳۴. کهف، ۹.
۳۵. شیخ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۱۷ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۲۱.
۳۶. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۸.
۳۷. این روایت به دو صورت توسط منهال‌بن‌عمرو نقل شده: بنابر یک روایت، سر مطهر، آیه شریفه أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْکَهْفِ وَالرَّقِیمِ کَانُوا مِنْ آیَاتِنَا عَجَبًا را قرائت کرد، و مردی با دیدن این صحنه، خطاب به سر مطهر گفت: « ای فرزند رسول خداصلی‌الله‌علیه‌وآله به خدا سوگند سر تو عجیب تر است». و بنابر روایت دیگر، کسی این آیه را می‌خواند و سر مطهر به سخن آمد که: «جریان من عجیب‌تر از جریان اصحاب کهف و رقیم است» / بنگرید به: ابن‌حمزه طوسی، الثاقب فی المناقب، ص۳۳۳، ح ۱ و۲ / ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ج۶۰، ص۳۷۰ / صالحی شامی، سبل الهدی والرشاد، ج۱۱، ص۷۶.
۳۸. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۷.
۳۹. آیا امتی که حسین را کشتند امیدوار شفاعت جدّش در روز حساب هستند؟
۴۰. نه، به خداوند سوگند، آنان شفیعی نخواهند داشت، و در روز قیامت در عذاب خواهند بود.
۴۱. آنان حسین را با فرمانی ستم‌گرانه کشتند و فرمان آنان مخالف فرمان کتاب خدا بود.
۴۲. قطب‌الدین راوندی، الخرائج والجرائح، ج۲، ص۵۷۸ / ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۸ / محمدبن‌سلیمان کوفی، مناقب الامام امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام، ص۵۸۳ / طبری، ذخائر العقبی، ص۱۴۵ / بیاضی عاملی، الصراط المستقیم، ج۲، ص۱۷۹ / ابن‌نجار، ذیل تاریخ بغداد، ج۴، ص۱۵۹ / ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۵، ص۱۰۷ / ابن‌کثیر، البدایه والنهایه، ج۸، ص۲۱۸ / ابن‌حاتم عاملی، الدر النظیم، ص۵۶۲.
۴۳. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۷.
۴۴. طبری، تاریخ الطبری، ج۴، ص۳۴۸ / ابن‌کثیر، البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۰۶ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۲۵.
۴۵. ناحیه ای وسیع و کرد نشین درغرب ایران / ر.ک: یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳ ص ۳۷۵.
۴۶. خوارزمی، مقتل الحسین‌علیه‌السلام، ج۲، ص۶۷، ح۳۱ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۱۲۷ـ۱۲۸.
۴۷. ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۱۸ / مجلسی، بحار الانوار، ج۴۵، ص۳۰۵.
۴۸. خواستند قبرش را از دشمنش مخفی کنند اما بوی خاک قبر نشانه آن شد / ابن‌کثیر دمشقی، البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۲۲.
۴۹. به عنوان نمونه، بنگرید به: ابن‌قولویه، کامل الزیارات، ص۴۶۵، باب ۹۲، با عنوان: ان طین قبر الحسین شفاء و امان.
۵۰. شیخ طوسی، الامالی، ص۳۱۹، ح۶۴۸ / ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۲۰.
۵۱. شیخ طوسی، التبیان، ص۳۲۰ / ابنشهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ج۳، ص۲۲۰.
۵۲ طه، ۱۲۴.
محمدرضا جباری/دانشیار گروه تاریخ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس‌سره).
منبع: فصلنامه تاریخ در آئینه پژوهش شماره ۲۳
انتهای متن
