چرا امروز از شاگردان برجسته امام صادق(ع) همچون أبان بن تغلب نامی برده نمی شود و برای آنان کنگره ها و همایش هایی برگزار نمی گردد تا حوزویان بیشتر آنها را بشناسند؟ آیا آنها از برخی از شاعران ما کمتر هستند؟!
عقیق:حجت الاسلام والمسلمین محمد جعفر طبسی، در دوره آموزشی امام صادق(ع) شناسی، در قم، با تبیین نقش و جایگاه أصحاب، یاران و شاگردان ششمین پیشوای شیعیان، اظهار داشت: اگر زندگی ائمه(ع) را مورد بررسی دقیق قرار دهیم، مشاهده می کنیم که برخی از امامان معصوم(ع)، منطق "سکوت" و برخی منطق "شمشیر" و دسته سوم روش "نشر حدیث" را انتخاب کرده بودند.

*سیره امامان معصوم(ع) در نشر اسلام

وی ادامه داد: این سه روش به وضعیت عصر امامان معصوم(ع) بر می گردد و نشان می دهد که یکی از خصوصیات معصوم این است که وقت شناس بوده و می داند که در چه زمانی باید قیام کند و در چه زمانی به کارهای دیگر بپردازد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی با بیان این که دوران امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) از دوران دیگر امامان معصوم(ع) کاملا متفاوت است، ابراز داشت: دوره امام ششم، دوره عباسیان بوده و با زمان بنی امیه کاملا متفاوت است. تفاوت در این بوده که در دوران بنی امیه نشر حدیث جایگاهی نداشت و از آن منع می شد؛ چون بنی امیه حدود هزار ماه بر مردم مسلط شدند و اجازه نمی دادند که روایتی خوانده و یا گفته شود، برخلاف دوران بنی عباس که خیلی از خود مخالفتی نشان نمی دادند و فقط منصور دوانیقی بود که موانع بسیاری را در برابر امام(ع) ایجاد کرده بود؛ اما حضرت از دوره بنی عباس کاملا استفاده برده و به نشر اسلام، قرآن و سیره نبی مکرم اسلام(ص) پرداخت.

استاد دوره امام صادق(ع) شناسی با اشاره به کتاب الارشاد مرحوم شیخ مفید، خاطرنشان ساخت: این کتاب بسیار ارزشمند است و اشخاصی که می خواهند درباره زندگی امامان معصوم(ع) کار کرده و یا مطالعه کنند، به این کتاب مراجعه نمایند.

حجت الاسلام والمسلمین طبسی افزود: مرحوم شیخ مفید در این کتاب درباره زندگی امام صادق(ع) جمله مهمی را یادآور می شوند و آن این است که تعداد اصحاب حدیث و شاگردان امام جعفر صادق(ع) به 4 هزار نفر رسیده و این نوع از نشر اسلام را در دوران هیچ یک از امامان معصوم(ع) نداریم.

وی با اشاره به روش های امامان معصوم(ع) در نشر اسلام، تصریح کرد: اگر سیدالشهدا(ع) با شمشیر اسلام را احیاء و امام حسن(ع) با سکوت زمینه ساز واقعه کربلا شد و به اسلام خدمت کرد، امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) با نشر روایات و احادیث نبی مکرم اسلام(ص) موجب تقویت اسلام شدند.

*دوران شکوفایی فرهنگ

این محقق حوزوی به دوره امام محمد باقر(ع) نیز اشاره کرد و اظهار داشت: عصر این امام همام، دوران شکوفایی فرهنگ بود و جابر بن یزید جوفی به تنهایی 70 هزار حدیث از امام باقر(ع) که ایشان نیز از پیامبر(ص) شنیده بودند، نقل کرده است و با این سخن می توان گفت که امام محمد باقر(ع) شخصیتی است که سنت های نبی مکرم اسلام(ص) را در دوران خود نشر داد.

*تربیت یافتگان مکتب امام صادق(ع)

حجت الاسلام والمسلمین طبسی با بیان این که تربیت یافتگان مکتب امام جعفر صادق(ع) به دو دسته تقسیم می شوند، ابراز داشت: دسته اول افرادی هستند در مکتب امام(ع) تربیت شدند؛ اما نه تنها از شیعیان نبودند؛ بلکه از اهل سنت بوده و می توان گفت برخی از بزرگان اهل سنت بوده اند و دسته دوم تربیت شدگان، خود شیعیان بوده و تبدیل به روات و محدثین شیعه شدند.

وی ادامه داد: یکی از افرادی که جزو دسته اول و گروه اهل سنت، أبوحنیفه است. او رهبر یک مکتب، جریان و تفکر بوده و کسی است که می گوید: لولا السنتان لهلك النعمان «اگر آن دو سال نبود، حتما نعمان هلاك مي‌شد».

این محقق و پژوهشگر افزود: مالک بن أنس از دیگر شاگردان امام صادق(ع) است که از فقهای أهل سنت و رئیس یک جریان و مکتب است. همچنین سفیان صوری (متوفی 161 هجری)، سفیان بن عُتینه (متوفی 198 هجری)، فضیل بن أیاذ (متوفی 187 هجری)، حاتم بن اسماعیل (متوفی 180 هجری)، حفص بن قیاس (متوفی 194 هجری)، یحیی بن سعید (متوفی 198 هجری)، اسماعیل بن جعفر انصاری (متوفی 180 هجری) و یحیی بن یحیی نیشابوری از جمله کسانی هستند که در مکتب امام صادق(ع) کسب فیض کرده و نکته جالب تر اینجاست که صحاح سته أهل سنت (صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن أبی داوود، سنن ابن ماجد، سنن ترمذی و سنن نسائی) از این افراد نقل حدیث می کنند و این افراد تربیت یافتگان مکتب پیشوای ششم شیعیان می باشند.

حجت الاسلام والمسلمین طبسی با بیان این که دسته بعدی از تربیت شدگان مکتب امام صادق(ع)، شیعیان بودند که جزء روات و محدثین شیعه قرار گرفته اند، تصریح کرد: أبان بن تغلب (متوفی 141 هجری) یکی از شاگردان برجسته امام صادق(ع) است که اهل کوفه و از قرّاء بوده و امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را درک کرده است؛ البته ابان از فقها و لغت شناسان نیز بوده و اهل سنت او را قبول دارند.

وی ادامه داد: ابان بن تغلب هر وقت وارد مدینه می شد، جایگاه اختصاصی نبی مکرم اسلام(ص) را برای ایشان خالی می کردند تا در محراب النبی(ص) نماز بخواند. او همچنین مورد عنایت ویژه امام باقر(ع) بود. روزی حضرت به ایشان فرمود "أبان تو در مسجد مدینه بنشین تا مردم از علم تو استفاده کنند"، این مسئله نشانه اعتماد امام محمد باقر(ع) به ایشان است.

*جمله امام صادق(ع) در سوگ أبان بن تغلب

استاد دئره امام صادق(ع) شناسی خاطرنشان کرد: هنگامی که خبر فوت أبان بن تغلب را به امام صادق(ع) دادند، امام(ع) فرمود "به خدا مرگ أبان دل مرا به درد آورد".

حجت الاسلام والمسلمین طبسی با اشاره به گفتار ذهبی درباره أبان بن تغلب، ابراز داشت: ذهبی در کتاب خود آورده است "اگر بخواهیم روایات أبان را کنار بزنیم، آثار نبوت و رسالت مندرس خواهد شد".

وی با طرح سئوالی مبنی بر این که چرا از بزرگانی همچون أبان بن تغلب نامی برده نمی شود و برای آنان کنگره ها و همایش ها برگزار نمی گردد تا حوزویان بیشتر آنها را بشناسند؟ آیا آنها از برخی از شاعران ما کمتر هستند؟!، خاطرنشان کرد: جمیل بن درّاج یکی دیگر از شاگردان و تربیت یافتگان مکتب امام جعفرصادق(ع) بوده که این امام همام و امام کاظم(ع) را درک کرد و در دوران امام رضا(ع) از دنیا رفت.

حجت الاسلام والمسلمین طبسی با اشاره به جایگاه و شخصیت زرارة بن اعین، تصریح کرد: او نیز محضر امامانی همچون امام باقر(ع)، امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) را درک کرد و یکی از خصوصیات مهم ایشان این است که از فقها و قرّاء بوده و در فن کلام و مناظره بسیار قوی عمل می کرده و شاعر و ادیب نیز بوده است.

وی با اشاره به سخنان امام صادق(ع) درباره زراره، ادامه داد:حضرت درباره ایشان فرموده است که زراره از أوتاد الارض و أعلام الدین و در روایت دیگر نیز بیان داشتند: اگر زراره نبود، احادیث پدرم از بین می رفت.

*سئوالی دلسوزانه

این محقق حوزوی افزود: سئوال اینجاست که امروز قبر زراره کجاست و حوزیان به چه میزان از او اطلاع دارند؟؛ همگان باید بدانند که این افراد بودند که دین را به دست ما رسانده و به نشرآثار معصومین(ع) پرداختند.

استاد دوره امام صادق(ع) شناسی یادآور شد: هشام بن الحکم نیز از جمله تربیت یافتگان مکتب امام صادق(ع) است و حضرت، افراد را در علم کلام به او ارجاع می دادند و وی بسیار قوی بود.

وی در ادامه از محمد بن مسلم به عنوان یکی دیگر از شاگردان مکتب امام صادق(ع) نام برد و اظهار داشت: مرحوم نجاشی تعبیر "وجه أصحابنا بالکوفه" «او در کوفه مورد اعتماد بود» را درباره ایشان دارد و باید گفت که وی دوران امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را درک و روایات بسیاری را از این دو امام(ع) نقل کرده است.

*پاسخی قاطع به منتقدان شیعه

حجت الاسلام والمسلمین طبسی در پایان با اشاره به این که این افراد مورد اطمینان و وثوق ائمه اطهار(ع) بودند، ابراز داشت: باید به کسانی که در کتب خود می نویسند که شیعه در حدیث نقشی نداشته و نسبت به آن بی توجه بوده است!، گفت که این افراد همان کسانی هستند که امام صادق(ع) نسبت به آنها فرمود"اگر آنها نبودند، آثار نبوت قطع می شد".

منبع:حوزه