06-06-2011, 04:54 AM
منظور از آيه «يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشاءُ» چيست؟
سوال:عدالت خداوند از عقايد اصولي ما مسلمانان است و ما معتقديم همه كارهاي خداوند متعال بر اساس عدل و حكمت انجام مي‌‌گيرد؛ با توجّه به اين اصل، منظور از جمله «يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ» در آية 93 سوره نحل و مانند آن چيست؟ اگر هدايت و گمراهي به خواست خداست، چگونه با عدل الهي سازگار است كه ما را به جرم گمراهي كيفر و در برابر هدايت پاداش دهد؟
پاسخ:آيات قرآن مجيد يكديگر را تفسير مي‌كنند؛ بسياري از آيات هست كه بايد در برابر هم چيده شوند تا معني آنها با توجّه به يكديگر روشن گردد.
آيه مورد سؤال كه درباره «ضلالت و هدايت» سخن مي‌گويد، از اين قبيل است و بنابراين، بايد معني كامل اين آيه شريفه را با توجّه به ساير آيات كه درباره ضلالت و هدايت صحبت مي‌كند به دست آورد.
در اين آيه گفته شده: «خداوند هر كه را بخواهد هدايت مي‌كند». در آيات ديگري از قرآن مانند آيه 74 سوره مؤمن گفته شده:؟ «ك‍ذلكَ يُضِلُّ اللَّهُ الْكافِرينَ؛ اين‌گونه خداوند كافران را گمراه مي‌سازد». در آية 34 از سورة مؤمن چنين مي‌خوانيم: «كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِف مُرْتاب؛ اين‌گونه خداوند هر اسرافكار ترديد‌كننده‌را گمراه مي‌سازد.»
اين دو آيه توضيح مي‌دهند چگونه كساني توفيق و لطف الهي را از دست داده و از راه مستقيم زندگي و عادت دور مي‌افتند و ما با توجّه به اين دو آيه مي‌توانيم معني آيه اوّل مورد سؤال را بطور روشن بفهميم. وقتي دو آيه اخير را پهلوي آيه اوّل مي‌گذاريم، معلوم مي‌شود آنهايي كه به مضمون آية اوّل از هدايت پروردگار محروم مي‌شوند همان گنهكاران و افراد بي‌ايمانت و ستمگرند، نه افراد ديگر.
چنان‌كه بايد توجّه داشت كه بي‌توفيق شدن و گمراه گشتن افراد آلوده و منحرف امري است كاملاً طبيعي، سعادت هر انساني بسته به اين است كه تمام نيروها و استعدادهاي مادّي و معنوي وجود خود را بطور صحيح پرورش دهد و به اصطلاح به مقام «فعليّت» درآورد.
بهترين راه اين پرورش روحي و جسمي و رسيدن به سعادت شايستة انساني، پيروي از دستورات و تعاليمي است كه خداوند به وسيله پيامبران گرامي خود به بشر عرضه داشته است. كساني كه از عمل به اين تعالم و دستورات سرپيچي مي‌كنند و گنهكار مي‌شوند از رسيدن به سعادت بازمي‌مانند، آنان ديگر شايستگي ندارند كه لطف و توفيق الهي شامل حالشان شود هدايت يابند، آنها استعداد پذيرش توفيق الهي را از دست مي‌دهند و معني «گمراه شدن آنها در اثر گناه» كه در آيات سابق اشاره شد نيز همين است.
در آيه 79 سوره نساء به اين حقيقت به شكل ديگري اشاره شده و خداوند چنين فرموده:
«... ما اَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَما اَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ؛ ... (آري،) آنچه از نيكيها به تو مي‌رسد از طرف خداست؛ و آنچه از بدي به تو مي‌رسد، از سوي خود تو است». در جمله دوم تصريح شده كه سرچشمت هرگونه گمراهي و كنار افتادن از راه صحيح زندگي و در نتيجه دوري از سعادت مطلوب انساني، خود انسان و اعمال اوست.
در مورد هدايت الهي كه در آيه مورد سؤال به آن اشاره شده است «و هر كه را بخواهد هدايت مي‌كند» نيز مطلب همين‌طور است، منظور از هدايت همان لطف و توفيق الهي است كه شامل حال بندگان خالص مي‌شود؛ اين افراد هر روز استعداد و شايستگي خود را براي پذيرش توفيق الهي در اثر عمل به دستورات و تعاليم آسماني بيشتر مي‌كنند و از آن سهم بيشتري مي‌برند.
نتيجه اين‌كه: «هدايت الهي» به معني توفيق و كمك او بر كارهاي خير و راههاي نيكبختي و سعدت است و آن خصوص كساني است كه در راه حق گام بردارند و در اين راه مجاهده كنند (والَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا) و «ضلالت» يعني سلب اين توفيق و قطع اين كمك الهي مخصوص گنهكاران و ستمگران و مسرفان و افراد بي‌ايمان است وگرنه خداوند بدون علّت نه كسي را هدايت مي‌كند و نه هدايت خود را از كسي دريغ مي‌‌دارد.
----------------------------
منبع:پاسخ به پرسش های مذهبی،تالیف آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سبحانی،نسل جوان 1387
سوال:عدالت خداوند از عقايد اصولي ما مسلمانان است و ما معتقديم همه كارهاي خداوند متعال بر اساس عدل و حكمت انجام مي‌‌گيرد؛ با توجّه به اين اصل، منظور از جمله «يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ» در آية 93 سوره نحل و مانند آن چيست؟ اگر هدايت و گمراهي به خواست خداست، چگونه با عدل الهي سازگار است كه ما را به جرم گمراهي كيفر و در برابر هدايت پاداش دهد؟
پاسخ:آيات قرآن مجيد يكديگر را تفسير مي‌كنند؛ بسياري از آيات هست كه بايد در برابر هم چيده شوند تا معني آنها با توجّه به يكديگر روشن گردد.
آيه مورد سؤال كه درباره «ضلالت و هدايت» سخن مي‌گويد، از اين قبيل است و بنابراين، بايد معني كامل اين آيه شريفه را با توجّه به ساير آيات كه درباره ضلالت و هدايت صحبت مي‌كند به دست آورد.
در اين آيه گفته شده: «خداوند هر كه را بخواهد هدايت مي‌كند». در آيات ديگري از قرآن مانند آيه 74 سوره مؤمن گفته شده:؟ «ك‍ذلكَ يُضِلُّ اللَّهُ الْكافِرينَ؛ اين‌گونه خداوند كافران را گمراه مي‌سازد». در آية 34 از سورة مؤمن چنين مي‌خوانيم: «كَذلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِف مُرْتاب؛ اين‌گونه خداوند هر اسرافكار ترديد‌كننده‌را گمراه مي‌سازد.»
اين دو آيه توضيح مي‌دهند چگونه كساني توفيق و لطف الهي را از دست داده و از راه مستقيم زندگي و عادت دور مي‌افتند و ما با توجّه به اين دو آيه مي‌توانيم معني آيه اوّل مورد سؤال را بطور روشن بفهميم. وقتي دو آيه اخير را پهلوي آيه اوّل مي‌گذاريم، معلوم مي‌شود آنهايي كه به مضمون آية اوّل از هدايت پروردگار محروم مي‌شوند همان گنهكاران و افراد بي‌ايمانت و ستمگرند، نه افراد ديگر.
چنان‌كه بايد توجّه داشت كه بي‌توفيق شدن و گمراه گشتن افراد آلوده و منحرف امري است كاملاً طبيعي، سعادت هر انساني بسته به اين است كه تمام نيروها و استعدادهاي مادّي و معنوي وجود خود را بطور صحيح پرورش دهد و به اصطلاح به مقام «فعليّت» درآورد.
بهترين راه اين پرورش روحي و جسمي و رسيدن به سعادت شايستة انساني، پيروي از دستورات و تعاليمي است كه خداوند به وسيله پيامبران گرامي خود به بشر عرضه داشته است. كساني كه از عمل به اين تعالم و دستورات سرپيچي مي‌كنند و گنهكار مي‌شوند از رسيدن به سعادت بازمي‌مانند، آنان ديگر شايستگي ندارند كه لطف و توفيق الهي شامل حالشان شود هدايت يابند، آنها استعداد پذيرش توفيق الهي را از دست مي‌دهند و معني «گمراه شدن آنها در اثر گناه» كه در آيات سابق اشاره شد نيز همين است.
در آيه 79 سوره نساء به اين حقيقت به شكل ديگري اشاره شده و خداوند چنين فرموده:
«... ما اَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَما اَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ؛ ... (آري،) آنچه از نيكيها به تو مي‌رسد از طرف خداست؛ و آنچه از بدي به تو مي‌رسد، از سوي خود تو است». در جمله دوم تصريح شده كه سرچشمت هرگونه گمراهي و كنار افتادن از راه صحيح زندگي و در نتيجه دوري از سعادت مطلوب انساني، خود انسان و اعمال اوست.
در مورد هدايت الهي كه در آيه مورد سؤال به آن اشاره شده است «و هر كه را بخواهد هدايت مي‌كند» نيز مطلب همين‌طور است، منظور از هدايت همان لطف و توفيق الهي است كه شامل حال بندگان خالص مي‌شود؛ اين افراد هر روز استعداد و شايستگي خود را براي پذيرش توفيق الهي در اثر عمل به دستورات و تعاليم آسماني بيشتر مي‌كنند و از آن سهم بيشتري مي‌برند.
نتيجه اين‌كه: «هدايت الهي» به معني توفيق و كمك او بر كارهاي خير و راههاي نيكبختي و سعدت است و آن خصوص كساني است كه در راه حق گام بردارند و در اين راه مجاهده كنند (والَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا) و «ضلالت» يعني سلب اين توفيق و قطع اين كمك الهي مخصوص گنهكاران و ستمگران و مسرفان و افراد بي‌ايمان است وگرنه خداوند بدون علّت نه كسي را هدايت مي‌كند و نه هدايت خود را از كسي دريغ مي‌‌دارد.
----------------------------
منبع:پاسخ به پرسش های مذهبی،تالیف آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله سبحانی،نسل جوان 1387