04-18-2011, 09:06 AM
مشاجره والدین و تاثیر آن روی فرزندان
خانواده پویاترین نظام اجتماعی است که برای خود قوائد، اجزا و ساختاری دارد و در بین تمامی تاسیسات اجتماعی از نقش و اهمیت خاصی برخوردار است. خانواده نشان و نماد اجتماعی و برآیند و انعکاس کل جامعه است. بنابراین خانواده را می توان معیاری برای شناخت مسائل و آسیب های اجتماعی دانست.
ارکان اصلی خانواده عبارتند از: رابطه پدر با خود و با مادر و رابطه مادر با خود و با پدر.
چگونگی این روابط، ویژگی های خانواده را نشان می دهد. این رابطه، همچون آینه ای فرد مقابل را نشان می دهد و از طریق همنشینی- که مؤثرترین شیوه بالندگی شخصیت هر فرد است- شبکه عاطفی و مشترک خانواده شکل می گیرد.
در ابتدای تشکیل هر خانواده این تعامل بین زن و شوهر برقرار می شود و با حضور فرزندان این سیستم تکمیل تر و البته پیچیده تر می شود. اما رابطه زن و شوهر همواره اصلی ترین و تاثیرگذارترین روابط است.
رابطه زن وشوهر جلوه ای از کامل ترین شکل ارتباط انسانی است و آمیزه ای است از زیباترین تلاقی چشم ها، گیراترین تبادل کلام ها، همسوترین اندیشه ها، پر رمز و رازترین محرمیت ها و برخورداری از گرمابخش ترین تن پوش هاست.(1)
این رابطه به معنی ایجاد سازگارترین سیستم و تاثیرگذارترین نظام بر روی اعضای خانواده و جامعه است. وجود رابطه سالم از مهمترین عوامل شکل گیری و بالندگی شخصیت اعضای خانواده می باشد. فرزندان در هر حال از رفتار پدر و مادر الگو می گیرند و والدین نقش آموزگاران را بازی می کنند و به طرز رفتار و فکر خانواده جهت می دهند.
داشتن رابطه سالم بین زن و شوهر، اصل اساسی و مهم تربیت فرزندان است و ناسازگاری این دو رکن خانواده می تواند تاثیرات بسیاری در شخصیت فرزندان به وجود آورد.
هر فرزندی نیاز به امنیت روانی دارد و والدین موظف هستند این نیاز را برای ایشان تامین کنند. مطالعات جدید نشان می دهد که حتی درگیری های اندک و مشاجره های محدود والدین می تواند زندگی سایر اعضاء خانواده را دچار آشفتگی و بحران جدي كند. حتي زماني كه والدين با سردی با یکدیگر برخورد می کنند و در سکوت با یکدیگر رفتار خصمانه دارند و سعی می کنند فرزندان متوجه اختلاف آنها نشوند، فرزندان احساس پریشانی و اضطراب می کنند و حقیقت اختلاف والدین را درک می نمایند. برای فهم این مطلب کافی است در این زمان که والدین به این امید هستند که فرزندانشان متوجه ناراحتی و عصبانیت ایشان نیستند، احساس کودکان را جویا شده آنها احساس ترس، عصانیت و ناراحتی را بیان می کنند.
o مشاجره زن و شوهر نه نتها نمک زندگی نیست، بلکه باعث از هم پاشیدن زندگی و تیرگی روابط می شود!
اختلافات و درگیری های زن و شوهر- حتی در درجات خفیف آن- می تواند الگوی خواب فرزندان را به هم بزند و در شرایطی حتی از ورود به مراحل اصلی خواب که برای استراحت ضروری است مانع شود و درنتیجه باعث زودرنجی در روز بعد و بروز مشکلات دیگری باشد.
آنچه مهم است، مشاجرات والدین چه در حالت پنهان و چه درحالت آشکار آن تاثیر زیادی در ایجاد اختلالات عاطفی دارد و این مشکلات با گذشت زمان کاسته نمی شود و به صورت عادت نیز درنمی آید، بلکه فرزندان روز به روز در برابر آنها حساس تر می شوند.(2)
مشاجره والدین، فرزندان را دچار نوعی «تعارض شناختی» می کند. زیرا ایشان والدین را به عنوان مرکز اصلی امنیت خود می دانند و در جریان مشاجره والدین نمی دانند باید به چه کسی پناه ببرند. همین مسئله آنها را دچار تعارض می کند. این تضاد درونی می تواند در درازمدت و در ارتباطات آینده فرد را با مشکل اساسی و جدی مواجه کند.
این فرزندان در بزرگی خود بارها شکست را تجربه می کنند.
مشاجره والدین سبب بروز رفتارهای ناسازگار در جامعه می شود و آثار زیانباری را همراه دارد.
دانشمندانی که در تشریح نظریه «وراثت اجتماعی خشونت خانگی» تحقیق کرده اند معتقدند: کسانی که شاهد خشونت و مشاجره های والدین خود بوده اند دو برابر بیشتر از سایرین با همسران خود دچار مشکل رفتاری هستند.
نتایج این مشاجرات در دختران و پسران متفاوت است. به عنوان مثال دختران در کودکی به دلیل افزایش هیجان پذیری دچار اختلال نوروتیک همانند «ناخن جویدن» می شوند و در آینده با همسران خود بدرفتاری می کنند. این اثر در پسران سبب بروز رفتارهای ضد اجتماعی می شود. این پسران در کودکی و بزرگسالی عامل بسیاری از حوادث ناخوشایند جوامع هستند. برخی از محققین معتقدند «هیتلر» و جریان حزب نازی از همین ویژگی برای تحریک جوانان در جنگ استفاده کرد و خشم گسسته میلیون ها جوان را برانگیخت که نوعی برون ریزی ناخودآگاه مشکلات خانوادگی بود.
آنچه مسلم است، شایع ترین رویدادهای استرس آمیز، ناشی از حساسیت بیش از حد افراد در زمینه مشکلات خانوادگی است.
متاسفانه گهگاهی ما به تنهایی بر مسند قضاوت می نشینیم و دور از فهم آثار سوء دعوای والدین، همسران خود را محکوم می کنیم و در بعضی موارد باور اشتباه «نمکین شدن زندگی» را به خود تلقین می کنیم! واقعیت این است که مشاجره زن و شوهر نه تنها نمک زندگی نیست بلکه باعث از هم پاشیدن زندگی و تیرگی روابط و ناراحتی اعصاب، بالارفتن فشارخون، سوء هاضمه، بی خوابی و مهمتر از همه از بین رفتن محبت در زندگی زن و شوهر و فرزندان می شود.
خوشبینی مفرط و ساده اندیشی برخی زن و شوهرها، این تصور را به وجود می آورد که مشاجرات ساده امروز در فردا به خوشی و خوبی ختم می شود، در حالی که کانون آرامش را به هم زده و ایجاد بحران می نماید. نتایج این بحران با چهار جلوه رفتاری همراه می شود که هرکدام برای مدت کوتاهی آرامش بخش هستند ولی در درازمدت باعث واکنش معکوس می شوند. این جلوه ها عبارتند از:
الف- تهاجم: شعار این افراد این است. بهترین دفاع یک حمله قوی است. این افراد با سرزنش یا محکومیت، انتقاد و مقصر نشان دادن طرف مقابل به یکدیگر ضربه می زنند. وقتی هم طرف مقابل عقب نشینی کرد، آنها فکر می کنند برنده شده اند، ولی در واقع باخته اند. چرا که در ایجاد ارتباط شکست خورده و صمیمیت را از دست داده اند.
ب- فراز: یکی از راه های مشاجره است که به جنگ سرد خانوادگی مشهور می باشد. در این حالت که بیشتر از سوی مردان انجام می شود، می خواهند همسرشان را با سکوت تنبیه کنند و به آرامش کوتاه مدت و صلح می رسند. معمولا این افراد برای رهایی از شرایط ایجاد شده، دچار زیاده روی در خوردن و کارشده و به اعتیاد روی می آورند.
ج- خود فریبی: این حالت نیز بیشتر مخصوص خانم هاست. طوری که برای اجتناب از صدمات رویارویی وانمود می کنند مشکلی وجود ندارد و با لبخندی بر لب تظاهر می کنند که نسبت به همه چیز راضی و خوشحال هستند. این رفتار زندگی را آماده یک طوفان سهمگین می کند. چون یک نفر همیشه از خودگذشتگی می کند تا از دعوا جلوگیری کند.
د- کنارآمدن: این حالت هم مختص خانم هاست. در این جلوه، زن به جای بحث کردن می پذیرد که مقصر است و خود را فدای شوهر می کند. در این روش نیز نهایتا خستگی پیش می آید و در طولانی مدت به صورت بیماری های مختلف خود را نشان می دهد.
برای از بین بردن ناسازگاری ها روش های مختلفی وجود دارد ولی مهم تر از همه یادگیری مهارت های ارتباط موثر است که می توان از طریق مطالعه کتب علمی و مشاوره های تخصصی کسب کرد.
مهمترین مهارت ارتبط موثر، گوش دادن واقعی به همسر است. هرچند گاهی اوقات این مهارت ساده چندان دشوار می شود که افراد خود را به نشنیدن می زنند، جواب از قبل حاضر و آماده دارند، مدارک و دلایلی برای اثبات ادعای خود جمع آوری می کنند و داوری می کنند و ... ولی گوش دادن مهمترین مهارتی است که می تواند صمیمیت را به وجود آورد و آن را حفظ نماید. وقتی خوب گوش می دهید، همسرتان را بهتر درک می کنید، با او هماهنگ می شوید، از روابط خود بیشتر لذت می برید و با چشمان همسرتان به مسائل نگاه می کنید.
در این روش فرزندان شما قدرت تصمیم گیری صحیح و راه گفتگوی سالم را یاد می گیرند و به دور از تاثیرات ناسالم روانی، آینده بالقوه ای برای خود پیش بینی می کنند و شور و اشتیاق به الگوپذیری مناسب را از پدر و مادر به ارث می برند.
این فرزندان چنان محیط خانواده را امن و آرام بخش می دانند که همواره در مواجهه با مشکلات درونی و بیرونی جامعه، پدر و مادر را تکیه گاه همیشگی خود می دانند.
داشتن رابطه سالم بین زن و شوهر اصل اساسی و مهم تربیت فرزندان است.
امام صادق(ع) می فرمایند: «خداوند کسی را که معاشرت و روابط خویش را با همسرش به طور شایسته و پسندیده برقرار می کند رحمت می نماید.»(3)
و پیامبراکرم(ص) نیز فرمودند: «بهترین شما کسی است که با خانواده اش بهتر و نیکوتر رفتار کند و من از همه شما نسبت به خانواده ام مهربان و خوش رفتارم.(4)
نتایج ارتباط مناسب بروز بازخوردها و به عبارت دیگر نشان دادن واکنش هاست. در این عرصه باید بدون داوری به آرامی افکار، اندیشه و احساسات، نقطه نظرها و خواسته های خود و موارد دیگر را مطرح کنید. برداشت درونی خود را با همسرتان در میان بگذارید و مراقب باشید تا اسیر موانع سر راه ارتباط مؤثر نشوید.
بازخورد سه عمل مهم انجام می دهد:
نخست: وقتی برداشت خود را با همسرتان در میان می گذارید، درستی آن را محک می زنید و اگر برداشت شما از حرف او اشتباه باشد در مقام اصلاح حرف شما برمی آید.
دوم: این که به همسرتان کمک می کنید تا در زمینه درستی از تاثیر ارتباط خود اطلاعاتی به دست آورد.
سوم: همسر شما با دیدگاه ها و برداشت های جدید شما آشنا می شود.
به یاد داشته باشید، فرزندان همواره والدین خود را برترین الگو می دانند و سعی در شبیه سازی مستقیم یا غیرمستقیم اعمال ایشان در طول زندگی حال و آینده خود دارند.
منابع:
1- سوره بقره، آیه187
2- محققان الگوی خواب 54 کودک سالم و والدین آنها توسط دستگاهی شبیه ساعت به نام Actgraph بررسی کردند و دریافتند اظهارات توهین آمیز والدین و مشاجرات حتی خفیف آنها، می تواند خواب کودکان را مختل کند. این کودکان هر شب حداقل نیم ساعت از خواب ضروری شبانه را از دست می دهند.
http://www.emoshaver.com
خانواده پویاترین نظام اجتماعی است که برای خود قوائد، اجزا و ساختاری دارد و در بین تمامی تاسیسات اجتماعی از نقش و اهمیت خاصی برخوردار است. خانواده نشان و نماد اجتماعی و برآیند و انعکاس کل جامعه است. بنابراین خانواده را می توان معیاری برای شناخت مسائل و آسیب های اجتماعی دانست.
ارکان اصلی خانواده عبارتند از: رابطه پدر با خود و با مادر و رابطه مادر با خود و با پدر.
چگونگی این روابط، ویژگی های خانواده را نشان می دهد. این رابطه، همچون آینه ای فرد مقابل را نشان می دهد و از طریق همنشینی- که مؤثرترین شیوه بالندگی شخصیت هر فرد است- شبکه عاطفی و مشترک خانواده شکل می گیرد.
در ابتدای تشکیل هر خانواده این تعامل بین زن و شوهر برقرار می شود و با حضور فرزندان این سیستم تکمیل تر و البته پیچیده تر می شود. اما رابطه زن و شوهر همواره اصلی ترین و تاثیرگذارترین روابط است.
رابطه زن وشوهر جلوه ای از کامل ترین شکل ارتباط انسانی است و آمیزه ای است از زیباترین تلاقی چشم ها، گیراترین تبادل کلام ها، همسوترین اندیشه ها، پر رمز و رازترین محرمیت ها و برخورداری از گرمابخش ترین تن پوش هاست.(1)
این رابطه به معنی ایجاد سازگارترین سیستم و تاثیرگذارترین نظام بر روی اعضای خانواده و جامعه است. وجود رابطه سالم از مهمترین عوامل شکل گیری و بالندگی شخصیت اعضای خانواده می باشد. فرزندان در هر حال از رفتار پدر و مادر الگو می گیرند و والدین نقش آموزگاران را بازی می کنند و به طرز رفتار و فکر خانواده جهت می دهند.
داشتن رابطه سالم بین زن و شوهر، اصل اساسی و مهم تربیت فرزندان است و ناسازگاری این دو رکن خانواده می تواند تاثیرات بسیاری در شخصیت فرزندان به وجود آورد.
هر فرزندی نیاز به امنیت روانی دارد و والدین موظف هستند این نیاز را برای ایشان تامین کنند. مطالعات جدید نشان می دهد که حتی درگیری های اندک و مشاجره های محدود والدین می تواند زندگی سایر اعضاء خانواده را دچار آشفتگی و بحران جدي كند. حتي زماني كه والدين با سردی با یکدیگر برخورد می کنند و در سکوت با یکدیگر رفتار خصمانه دارند و سعی می کنند فرزندان متوجه اختلاف آنها نشوند، فرزندان احساس پریشانی و اضطراب می کنند و حقیقت اختلاف والدین را درک می نمایند. برای فهم این مطلب کافی است در این زمان که والدین به این امید هستند که فرزندانشان متوجه ناراحتی و عصبانیت ایشان نیستند، احساس کودکان را جویا شده آنها احساس ترس، عصانیت و ناراحتی را بیان می کنند.
o مشاجره زن و شوهر نه نتها نمک زندگی نیست، بلکه باعث از هم پاشیدن زندگی و تیرگی روابط می شود!
اختلافات و درگیری های زن و شوهر- حتی در درجات خفیف آن- می تواند الگوی خواب فرزندان را به هم بزند و در شرایطی حتی از ورود به مراحل اصلی خواب که برای استراحت ضروری است مانع شود و درنتیجه باعث زودرنجی در روز بعد و بروز مشکلات دیگری باشد.
آنچه مهم است، مشاجرات والدین چه در حالت پنهان و چه درحالت آشکار آن تاثیر زیادی در ایجاد اختلالات عاطفی دارد و این مشکلات با گذشت زمان کاسته نمی شود و به صورت عادت نیز درنمی آید، بلکه فرزندان روز به روز در برابر آنها حساس تر می شوند.(2)
مشاجره والدین، فرزندان را دچار نوعی «تعارض شناختی» می کند. زیرا ایشان والدین را به عنوان مرکز اصلی امنیت خود می دانند و در جریان مشاجره والدین نمی دانند باید به چه کسی پناه ببرند. همین مسئله آنها را دچار تعارض می کند. این تضاد درونی می تواند در درازمدت و در ارتباطات آینده فرد را با مشکل اساسی و جدی مواجه کند.
این فرزندان در بزرگی خود بارها شکست را تجربه می کنند.
مشاجره والدین سبب بروز رفتارهای ناسازگار در جامعه می شود و آثار زیانباری را همراه دارد.
دانشمندانی که در تشریح نظریه «وراثت اجتماعی خشونت خانگی» تحقیق کرده اند معتقدند: کسانی که شاهد خشونت و مشاجره های والدین خود بوده اند دو برابر بیشتر از سایرین با همسران خود دچار مشکل رفتاری هستند.
نتایج این مشاجرات در دختران و پسران متفاوت است. به عنوان مثال دختران در کودکی به دلیل افزایش هیجان پذیری دچار اختلال نوروتیک همانند «ناخن جویدن» می شوند و در آینده با همسران خود بدرفتاری می کنند. این اثر در پسران سبب بروز رفتارهای ضد اجتماعی می شود. این پسران در کودکی و بزرگسالی عامل بسیاری از حوادث ناخوشایند جوامع هستند. برخی از محققین معتقدند «هیتلر» و جریان حزب نازی از همین ویژگی برای تحریک جوانان در جنگ استفاده کرد و خشم گسسته میلیون ها جوان را برانگیخت که نوعی برون ریزی ناخودآگاه مشکلات خانوادگی بود.
آنچه مسلم است، شایع ترین رویدادهای استرس آمیز، ناشی از حساسیت بیش از حد افراد در زمینه مشکلات خانوادگی است.
متاسفانه گهگاهی ما به تنهایی بر مسند قضاوت می نشینیم و دور از فهم آثار سوء دعوای والدین، همسران خود را محکوم می کنیم و در بعضی موارد باور اشتباه «نمکین شدن زندگی» را به خود تلقین می کنیم! واقعیت این است که مشاجره زن و شوهر نه تنها نمک زندگی نیست بلکه باعث از هم پاشیدن زندگی و تیرگی روابط و ناراحتی اعصاب، بالارفتن فشارخون، سوء هاضمه، بی خوابی و مهمتر از همه از بین رفتن محبت در زندگی زن و شوهر و فرزندان می شود.
خوشبینی مفرط و ساده اندیشی برخی زن و شوهرها، این تصور را به وجود می آورد که مشاجرات ساده امروز در فردا به خوشی و خوبی ختم می شود، در حالی که کانون آرامش را به هم زده و ایجاد بحران می نماید. نتایج این بحران با چهار جلوه رفتاری همراه می شود که هرکدام برای مدت کوتاهی آرامش بخش هستند ولی در درازمدت باعث واکنش معکوس می شوند. این جلوه ها عبارتند از:
الف- تهاجم: شعار این افراد این است. بهترین دفاع یک حمله قوی است. این افراد با سرزنش یا محکومیت، انتقاد و مقصر نشان دادن طرف مقابل به یکدیگر ضربه می زنند. وقتی هم طرف مقابل عقب نشینی کرد، آنها فکر می کنند برنده شده اند، ولی در واقع باخته اند. چرا که در ایجاد ارتباط شکست خورده و صمیمیت را از دست داده اند.
ب- فراز: یکی از راه های مشاجره است که به جنگ سرد خانوادگی مشهور می باشد. در این حالت که بیشتر از سوی مردان انجام می شود، می خواهند همسرشان را با سکوت تنبیه کنند و به آرامش کوتاه مدت و صلح می رسند. معمولا این افراد برای رهایی از شرایط ایجاد شده، دچار زیاده روی در خوردن و کارشده و به اعتیاد روی می آورند.
ج- خود فریبی: این حالت نیز بیشتر مخصوص خانم هاست. طوری که برای اجتناب از صدمات رویارویی وانمود می کنند مشکلی وجود ندارد و با لبخندی بر لب تظاهر می کنند که نسبت به همه چیز راضی و خوشحال هستند. این رفتار زندگی را آماده یک طوفان سهمگین می کند. چون یک نفر همیشه از خودگذشتگی می کند تا از دعوا جلوگیری کند.
د- کنارآمدن: این حالت هم مختص خانم هاست. در این جلوه، زن به جای بحث کردن می پذیرد که مقصر است و خود را فدای شوهر می کند. در این روش نیز نهایتا خستگی پیش می آید و در طولانی مدت به صورت بیماری های مختلف خود را نشان می دهد.
برای از بین بردن ناسازگاری ها روش های مختلفی وجود دارد ولی مهم تر از همه یادگیری مهارت های ارتباط موثر است که می توان از طریق مطالعه کتب علمی و مشاوره های تخصصی کسب کرد.
مهمترین مهارت ارتبط موثر، گوش دادن واقعی به همسر است. هرچند گاهی اوقات این مهارت ساده چندان دشوار می شود که افراد خود را به نشنیدن می زنند، جواب از قبل حاضر و آماده دارند، مدارک و دلایلی برای اثبات ادعای خود جمع آوری می کنند و داوری می کنند و ... ولی گوش دادن مهمترین مهارتی است که می تواند صمیمیت را به وجود آورد و آن را حفظ نماید. وقتی خوب گوش می دهید، همسرتان را بهتر درک می کنید، با او هماهنگ می شوید، از روابط خود بیشتر لذت می برید و با چشمان همسرتان به مسائل نگاه می کنید.
در این روش فرزندان شما قدرت تصمیم گیری صحیح و راه گفتگوی سالم را یاد می گیرند و به دور از تاثیرات ناسالم روانی، آینده بالقوه ای برای خود پیش بینی می کنند و شور و اشتیاق به الگوپذیری مناسب را از پدر و مادر به ارث می برند.
این فرزندان چنان محیط خانواده را امن و آرام بخش می دانند که همواره در مواجهه با مشکلات درونی و بیرونی جامعه، پدر و مادر را تکیه گاه همیشگی خود می دانند.
داشتن رابطه سالم بین زن و شوهر اصل اساسی و مهم تربیت فرزندان است.
امام صادق(ع) می فرمایند: «خداوند کسی را که معاشرت و روابط خویش را با همسرش به طور شایسته و پسندیده برقرار می کند رحمت می نماید.»(3)
و پیامبراکرم(ص) نیز فرمودند: «بهترین شما کسی است که با خانواده اش بهتر و نیکوتر رفتار کند و من از همه شما نسبت به خانواده ام مهربان و خوش رفتارم.(4)
نتایج ارتباط مناسب بروز بازخوردها و به عبارت دیگر نشان دادن واکنش هاست. در این عرصه باید بدون داوری به آرامی افکار، اندیشه و احساسات، نقطه نظرها و خواسته های خود و موارد دیگر را مطرح کنید. برداشت درونی خود را با همسرتان در میان بگذارید و مراقب باشید تا اسیر موانع سر راه ارتباط مؤثر نشوید.
بازخورد سه عمل مهم انجام می دهد:
نخست: وقتی برداشت خود را با همسرتان در میان می گذارید، درستی آن را محک می زنید و اگر برداشت شما از حرف او اشتباه باشد در مقام اصلاح حرف شما برمی آید.
دوم: این که به همسرتان کمک می کنید تا در زمینه درستی از تاثیر ارتباط خود اطلاعاتی به دست آورد.
سوم: همسر شما با دیدگاه ها و برداشت های جدید شما آشنا می شود.
به یاد داشته باشید، فرزندان همواره والدین خود را برترین الگو می دانند و سعی در شبیه سازی مستقیم یا غیرمستقیم اعمال ایشان در طول زندگی حال و آینده خود دارند.
منابع:
1- سوره بقره، آیه187
2- محققان الگوی خواب 54 کودک سالم و والدین آنها توسط دستگاهی شبیه ساعت به نام Actgraph بررسی کردند و دریافتند اظهارات توهین آمیز والدین و مشاجرات حتی خفیف آنها، می تواند خواب کودکان را مختل کند. این کودکان هر شب حداقل نیم ساعت از خواب ضروری شبانه را از دست می دهند.
http://www.emoshaver.com