زمینه های ایجاد بزهکاری در کودکان
بزهکاری کودک از مسائل مهم خانواده ها و مدارس و از پدیده هایی است که در عصر ما جلوه های بیشتری پیدا کرده و موجب عوارض بسیاری است.
شناسایی شخصیت اطفال و نوجوانان بزهکار و پی بردن به علل ارتکاب بزه، از مهمترین وظایف هر دادرس دادگاه اطفال است به نحوی که از وقوع این گونه اعمال بزه در آینده جلوگیری شود.
مجازات بزهکار جنبه انتقامی ندارد، بلکه هدف آن جلوگیری از وقوع و تکرار مشابه آن است.

 

بزهکاری کودکان

 

 

معنی و مفهوم بزهکاری
غرض از بزهکاری، رفتاری نابهنجار و اغلب دارای جنبه ضد اجتماعی است. دکتر نوابی نژاد، نوجوان بزهکار را کسی دانسته است که متهم به ارتکاب رفتار ضد اجتماعی و یا قانون شکنی است، ولی به علت آن که به سن قانونی (۱۸ سالگی) نرسیده است، مانند یک مجرم بزرگسال مجازات نمی‌شود (نوابی نژاد، 1373، ص 313).

نمودهای بزهکاری
بزهکاری کودکان در محیط خانه و مدرسه نمودها و تظاهراتی دارد که اغلب آن به صورت عصیان های شدید، طغیان، سرکشی از مقررات خانواده و مدرسه، رفتار خشونت‌آمیز، انحراف جنسی به همه اشکالش، انحراف اخلاقی، حمله‌ها، دزدی، دروغ، فرار و ولگردی است.
بی عاطفگی و بی توجهی به عواقب امور در کار این گروه زیاد مشاهده می‌شود و به هم زدن نظم و آشفتگی ها در کار و رفتارشان هویدا است.

علل و عوامل بزهکاری
کودک از زمانی که در رحم مادر زندگی می کند، تحت تاثیر محیط داخلی یعنی شرایط زندگی داخل رحمی قرار دارد و پس از تولد، محیط خانواده، مهمترین عامل موثر در تکوین و تحویل شخصیت کودک است.
در اینجا به اختصار فقط به آن دسته از عواملی که در انگیزه شناسی جنایی از اهمیت بیشتری برخوردار است اشاره می شود.

1- عوامل فردی
عوامل فردی عبارت از آن دسته از عواملی هستند که باید آنها در سرشت ذاتی، وضع جسمانی، شخصیت و اختصاصات روانی و خلقی طفق جستجو کرد.
الف. وراثت
فرد وراثت استعدادها، خو و خصلت های خوب و بد اسلاف و نیاکان خود است (شامبیاتی، 1370، ص 128). برخی دانشمندان معتقدند عواملی چون کروموزوم های اضافی در ایجاد بزهکاران خطرناک و بزرگ موثر است. کروموزوم ها عبارت از اجزاء کوچک به شکل چوب های نامنظم هستند که در سلول های بدن انسان قرار دارند. هر دسته از سلول های زن و مرد دارای ۴۶ عدد که ۲۳ جفت کروموزوم را تشکیل می‌دهد، ساخته شده است. حال اگر کروموزوم ها بیش از تعداد معمول باشد، ممکن است باعث بعضی عوارض و حالات و گاه خوی بزهکاری در شخص شود.

 

بزهکاری کودکان

 

 

ب. اختلالات عاطفی و روانی
اختلالات عاطفی و رفتاری عبارتند از نقائص و عدم تعادل هایی که در رفتار و خلق و خوی فرد وجود دارد. عوامل موثر عاطفی در بروز بزهکاری عبارتند از: حسادت، انتقام، تعصب، کمبود محبت مادری، فقدان محبت، سادیسم کودکان و اختلال عصبی که منجر به اضطرابات شود.
عوامل روانی موثر در بروز بزهکاری عبارتند از: عدم تعادل روانی چون صرع، هیستری، روان رنجوری و روان پریشی ها و وسواس ها و … احساس گناه و عدم توانایی نجات خود از آن شرایط.

2- عوامل اجتماعی، خارجی و اثرات محیط
عوامل فردی به تنهایی نمی‌توانند یگانه عامل موثر در ناسازگاری و تمایلات ضد اجتماعی باشند، بلکه عامل محیط شامل خانواده، اطرافیان، مدرسه، محیط کار و دیگر محیط های اجتماعی با عوامل روانی تلفیق شده و مشترکاً شرایط بزهکاری و ناسازگاری را فراهم می سازد. خانواده و مدرسه و جامعه سه عامل مهم تکامل زندگی اجتماعی می باشند.

الف. محیط خانواده
از نظر رشد شخصیت و منش، مهم‌ترین ریشه‌ها را باید در خانواده و روابط بین والدین و فرزندان جستجو کرد. حال اگر خانواده از لحاظ عاطفی یا تربیتی و یا آرامشی که برای رشد طبیعی لازم است، به نحوی متزلزل شود این نابسامانی در وضع روانی و جسمی اثر خواهد گذاشت.
کودکانی که فاقد محبت مادر هستند، بیشتر مرتکب دزدی می شوند و گاه حاصل دزدی خود را برای جلب محبت دیگران، بلاعوض می بخشند.
بزرگترین ضربه روانی و عاطفی زمانی به طفل وارد می شود که شاهد کشمکش های پدر و مادر بوده و از طفل به عنوان شاهد یا قاضی در اثبات حقانیت خود استفاده می شود.
– بسیاری از رفتارهای ناپسند و ضد اجتماعی به وسیله خانواده طفل آموزش داده می‌شود. مانند اعتیاد و بزهکاری یکی از اعضای خانواده.
– طلاق و جدایی بین پدر و مادر موجب التهاب، نگرانی و تشویش فرزندان آنها می شود.
– فقر اقتصادی و محرومیت و ناکامی های مکرر و متوالی در بزهکاری اطفال موثر است.
– پایبند نبودن خانواده به اصول و ضوابط صحیح اخلاقی و اعتقادی نیز عامل موثر در گسترش بزهکاری اطفال است.

ب. مدرسه، محله و اطرافیان
گاه مدارس موقعیت های بسیار ناسالم و نامطلوبی برای کودکان و نوجوانان ایجاد می‌کند. شلوغ و پرجمعیت بودن مدارس برای معلمان فرصت کمی ایجاد می کند تا به مشکلات و نیازهای تحصیلی یا اجتماعی و یا شخصی رسیدگی نمایند.
صاحبنظران محقق معتقدند که درصد بزهکاری نوجوانان در پاره ای از مناطق بیش از بقیه مناطق است. به طور کلی، موقعیت شهر، وضع محله، محل سکنی و معاشرینی که طفل در محله یا محل سکنی با آنان برخورد دارد، در رفتار و عکس العمل های اجتماعی طفل موثر است.
کوچه و خیابان این گونه محلات میدان بازی بچه هایی است که به صورت گروه‌های مختلف، با تربیت های گوناگون می باشند. در این میان اطفالی که از نظر اخلاقی فاسد و یا ناسازگارند، روی دیگران موثر واقع می‌شوند.
محیط کار و کارآموزی نیز مانند مدرسه می‌توانند مفید بوده و از بسیاری از ولگردی و بیهودگی های اطفال جلوگیری کند ولی اگر محیط کار یا کارآموزی نامناسب باشد، ممکن است در انحراف نوجوانان موثر واقع شود.

ج. سینما، تلویزیون و رسانه‌های گروهی
رسانه های گروهی مانند تلویزیون، سینما، مطبوعات و اینترنت از جمله عواملی است که می تواند در هدایت و تربیت و سازندگی و بالابردن شعور اجتماعی اطفال و نوجوانان نقش موثری ایفا کند.
در نوجوانان تأثیر سینما، اینترنت، سینما و تلویزیون بیشتر از رادیو است. مشاهده فیلم های وحشتناک و فیلم های همراه با قتل ها و کشتارها، سرقت های مسلحانه، در بیننده تاثیراتی بر جای می‌گذارد که گاه ممکن است به صورت بروز عقده ها، پریشانی های روانی و انحرافات اخلاقی و حالات بیمارگونه در اطفال و نوجوانان منعکس می شود. این اثرات در اطفالی که دارای زمینه‌های روانی باشند، به مراتب شدیدتر و عمیق‌تر است.

تاثیر سینما و تلویزیون
میل نهفته سرگرم شدن، زیستن در جهانی تخیلی، شرکت غیر مستقیم در حوادث مهیج، گریز از ملاک‌های زندگی روزمره، این‌ها راز جذابیت تلویزیون و سینما است و به واسطه جذابیتشان اثرات عمیق روحی و تربیتی بر اطفال و نوجوانان می گذارد.

تاثیر مطبوعات و نشریات
مطبوعات با درج مطالب سودمند و در جهت خواسته‌های خیر و صلاح مردم به حفظ آداب و رسوم اجتماعی کمک خواهد کرد. اما اگر مطالب مطبوعات در جهت امیال و خواسته ای غیرمنطقی و بعضاً نامشروع مردم بوده است. استعداد های ناپسند و خفته آنها را بیدار و راه های مسدود فساد و تباهی را بر روی آنها می گشاید.

ویژگی‌های بزهکاران
ویژگی‌های بزهکاران آن دسته از رفتارهایی را شامل می شود که نوجوانان بزهکار را در استثمار یا سوء استفاده از دیگران قادر ساخته و آنها را از مسئولیت پذیری دور می‌سازد.
1. قدرت‌نمایی
2. ارتباطات یک طرفه
3. انرژی بیش از حد
4. غرور کاذب
5. تحلیل و فرسودگی روانی (وجدان)
به عنوان نمونه از جوانی که ۲۸ کودک ۸ تا ۱۲ ساله را به قتل رسانده و جسد آنها را در بیابان های پاکدشت مخفی کرده بود، پرسیدند آیا در مراحل مختلف جنایت ها، برای کودکی دلسوزی می کرد یا خیر؟
جواب داد: در اولین جنایت دلم سوخت، کودک هشت ساله ای بود که به من التماس می‌کرد و می‌خواست او را نزد والدینش برگردانم. با گریه های او عصبانی شدم. او را کشتم وجسدش را در کوره انداختم. پس از مرگ صدای این کودک همچنان مرا آزار می‌داد و مدام کابوس می دیدم، اما با جنایت های بعدی دیگر به هیچ چیز توجه نمی کردم، می دانستم به زودی دستگیری خواهم شد اما بی رحمانه کودکان را می‌کشتم (جام جم، شهریور 1383، ص 15).
6. مسئولیت گریزی
7. فقدان همدلی
8. فقدان تفکر
9. عدم فکر و عقیده واقعیت گرایانه
10. عدم ثبات و یکپارچگی در رفتار
11. عدم وابستگی
12. تنش درونی.