04-12-2017, 08:56 AM
احکام اعتکاف (2)
مكان اعتكاف
40- اعتكاف تنها در مسجد صحيح است،بنابر اين اگر كسى در خانه خود يا در تكيه،يا حسينيه يا در حرم معتكف شود صحيح نيست و از مساجد نيز تنها در اين مساجد،اعتكاف صحيح است.
مسجد الحرام
مسجد النبى صلى الله عليه و آله
مسجد جامع كوفه
مسجد بصره (12)
و به قصد رجاء (يعنى به نيت مطلوب بودن و به اميد پاداش و ثواب) مى‌توان در مسجد جامع هر شهر معتكف شد. (13)
41- در اين مساله فرقى بين مردان و زنان نيست،بنابر اين اگر دختران و بانوان بخواهند معتكف شوند،بايد در يكى از همين مساجد باشد.
42- س:آيا اعتكاف در غير مساجد جامع،مثل نمازخانه دانشگاه‌ها رجاءا اشكال دارد يا نه؟در صورت صحت،آيا احكام اعتكاف،از قبيل ترك محرمات جارى مى‌شود يا خير؟
آيت الله خامنه‌اى:رجاءا اشكالى ندارد.
آيت الله بهجت:ظاهرا جايز نيست و احكام اعتكاف را ندارد.
آيت الله فاضل:اعتكاف در مسجد جامع رجاءا صحيح است و در غير از مساجد جامع جايز نيست.
آيت الله سيستانى:مشروع نيست و احكام آن را ندارد.
آيت الله مكارم:اعتكاف بايد فقط در مساجد جامع باشد و منظور از مسجد جامع مسجدى است كه قشرهاى مختلف شهر در آن شركت كنند.
آيت الله تبريزى:اعتكاف بايد در مسجد جامع شهر باشد و اعتكاف در غير مساجد جامع صحيح نيست.
43- س:آيا انسان مى‌تواند نذر كند كه در شهر ديگرى معتكف شود؟
آيت الله تبريزى:مانعى ندارد،بايد روزه‌اش در آنجا صحيح باشد و نذر اعتكاف در شهر ديگر، نذر روزه نيست.
44- اگر در يك شهر،دو يا چند مسجد جامع وجود داشته باشد،در هر كدام كه بخواهد مى‌تواند معتكف شود.
45- اگر جاى خاصى از مسجد را براى اعتكاف خود مشخص كند،چنين قصدى لغو است،و لازم نيست‌حتما در آنجا معتكف شود.
46- اگر معتكف جنب شود و با حال جنابت در مسجد بماند اعتكاف او باطل است.چون توقف او در مسجد،حرام است. (14) 47- اگر جاى شخص ديگرى را غصب كند،يا عمدا بر فرش غصبى بنشيند،هر چند گناه كرده است ولى اعتكافش باطل نيست (15) .
48- اگر كسى از روى فراموشى يا جهل به مساله،بر فرش غصبى بنشيند،اعتكاف باطل نيست.
49- س:اگر جاى كسى را كه معتكف بوده غصب كند،فرموده‌اند اعتكاف او باطل است،حال اگر جاهل بود يا عامد بود و حال پشيمان شده و جاى خود را عوض كند،اعتكاف او صحيح است‌يا خير؟در صورت عمد آيا كفاره دارد يا خير؟آيت الله بهجت:در فرض مذكور اعتكاف او صحيح است و در صورت بطلان كفاره ندارد.
آيت الله خامنه‌اى:اعتكاف صحيح است و كفاره هم ندارد.
آيت الله سيستانى:عمدا هم اگر باشد اعتكاف صحيح است.
آيت الله فاضل:على اى حال اعتكاف صحيح است.
آيت الله مكارم:اگر جاهل به موضوع باشد،اعتكافش صحيح است ولى اگر غصب بودن را مى‌دانسته و حكم اعتكاف را نمى‌دانسته،اعتكاف او صحيح نيست و توبه در اينجا مشكل را حل نمى‌كند.
آيت الله تبريزى:چنانچه غافل بوده اعتكافش صحيح است و اگر جاهل متردد بوده يا عامد بوده اعتكافش صحيح نيست.لكن كفاره ندارد.
50- س:اگر كسى را كه زودتر از او در مسجد رفته،بيرون كند و جايش را بگيرد،اعتكافش صحيح است‌يا نه؟
آيت الله صافى گلپايگانى:بنابر احتياط،اعتكاف او باطل مى‌شود،بايد اگر اتمام اعتكاف بر او واجب شده، آن را تمام نمايد و اگر اعاده آن،واجب است،پس از اتمام اعاده نمايد.
آيت الله بهجت:اگر مكان منحصر به آنجا باشد بنابر اقوى اعتكافش باطل است.
آيت الله مكارم:خالى از اشكال نيست.
آيت الله فاضل:بلى اعتكاف او صحيح است و بطلان آن محل منع است.
51- س:آيا گذاشتن وسائل يا نوشتن نام و امثال آن موجب سبقت در محلى از مسجد مى‌شود؟
آيت الله مكارم:هر گاه به موقع در مسجد حضور يابند بعيد نيست موجب حق سبق باشد.
آيت الله بهجت:مى‌شود.
تعريف مسجد جامع
52- س:تعريف مسجد جامع چيست؟
آيت الله گلپايگانى:مسجد جامع مسجدى است كه اغلب اوقات بيشتر از ساير مساجد جمعيت داشته باشد. آيت الله خامنه‌اى:مسجدى كه براى اجتماع زيادى از اهالى آنجا ساخته شده و اختصاص به گروه خاصى يا اهالى محله‌اى نداشته باشد؟
53- س:مسجد جامعى در شهرى ساخته شده،بعد از آن،مسجد بسيارى بزرگترى ساخته شده و آن نيز مسجد جامع معروف گشته،كداميك از اين دو مسجد،شرعا مسجد جامع مى‌باشد،و ملاك در تعيين مسجد جامع چيست،با توجه به اينكه گاهى در اين مسجد نماز جمعه خوانده مى‌شود و گاهى در آن و حكم اعتكاف در اين دو مسجد چيست؟
آيت الله خويى:در صدق جامع بودن مسجد شرط نيست كه تنها يك مسجد باشد،پس تعدد مسجد جامع در يك شهر ضررى نمى‌زند و اعتكاف در هر دو صحيح است،اگر جامع ناميده شود و اقامه نماز جمعه دخلى در موضوع ندارد.
54- جامع بودن مسجد را از اين راهها مى‌توان فهميد: (16)
خود انسان يقين كند.
به طورى بين مردم مشهور باشد كه جامع بودن آن معلوم شود (17) .
دو نفر عادل بگويند (18) .
و چنانچه دو نفر در جامع بودن مسجدى اختلاف داشته باشند،با حكم حاكم نيز معلوم مى‌شود (19) .
55- اگر انسان در جايى به اعتقاد اينكه مسجد جامع است معتكف شود،بعدا معلوم شود مسجد نيست(مثلا تكيه يا حسينيه است)يا مسجد جامع نيست،اعتكاف باطل است.
حدود مسجد
56- پشت‌بام و سرداب و محراب مسجد،و هر چه به سبب توسعه مسجد آن افزوده شده جزو مسجد به حساب مى‌آيد،مگر آنكه بدانيم،جزو مسجد نيست (20) .
[در صورت شك،چنين جاهايى،حكم مسجد را دارد.]
57- به جز سه مكانى كه در مساله قبل گفته شد،جايى را كه انسان نداند جزو مسجد است‌يا از متعلقات آن،(مثل حياط مسجد)حكم مسجد را ندارد (21) و اعتكاف در آنجا صحيح نيست.
58- س:مسجدى كه علاوه بر شبستان،داراى حياط و صحن و راهرو است و در عرف همه آنها را مسجد مى‌خوانند،آيا احكام مسجد بر آنها جارى است‌يا نه،و در صورتى كه قصد بانى معلوم نباشد،ساختن مستراح و امثال آن در يك طرف آن صحن چه صورت دارد،دليل و قرينه بر عدم مسجديت لازم است‌يا نه؟
آيت الله گلپايگانى:با شك در آنكه صحن را جزء مسجد قرار داده،اگر اماره‌اى (علامت، نشانه‌اى) بر مسجد بودن نباشد،محكوم به مسجديت نيست،و اماره بر عدم،لازم نيست.
اعتكاف در دو مسجد
59- يك اعتكاف بايد در يك مسجد باشد،پس اعتكاف در دو مسجد كه بخشى از وقت را در يكى و بخشى از آن را در ديگرى بماند صحيح نيست،خواه آن دو مسجد،متصل (22) به هم باشند يا جداى از هم،آرى اگر به گونه‌اى وصل به يكديگر باشد،كه يك مسجد شمرده شود، صحيح است.
60- اگر در مسجد معتكف شود ولى مانعى از ادامه ماندن در آن مسجد پيش آيد،اعتكاف باطل است (23) و چنانچه آن اعتكاف،واجب باشد،بايد در مسجدى ديگر و اگر مانع بر طرف شد،در همان مسجد،بار ديگر معتكف شود،يا قضا كند.
61- اعتكافى را كه به سبب پيش آمدن مانع به هم خورده است،نمى‌توان پس از آنكه مانع بر طرف شد،ادامه دهد.چه در آن مسجد يا مسجد ديگر، (24) بنابر اين اگر پس از يك روز اعتكاف در مسجد،مانع پيش آمد،نمى‌تواند به مسجد ديگرى برود و بقيه ايام را در آن مسجد بماند،يا بعد از آنكه مانع بر طرف شد،برگردد و بقيه را در همان مسجد بماند.
خروج از مسجد
62- در موارد ذيل معتكف مى‌تواند از مسجد خارج شود:
براى گواهى دادن در دادگاه.
براى تشييع جنازه، (25) در صورتى كه ميت‌يك نحو وابستگى به معتكف داشته باشد به طورى كه شركت در تشييع جنازه او از ضرورتهاى عرفى او به حساب آيد.
و براى انجام ساير كارهاى ضرورى عرفى يا شرعى،خواه واجب باشد يا مستحب،مربوط به امور دنيوى باشد يا اخروى ولى مصلحتى در آن نهفته باشد (26) .
63- و در اين موارد،بر معتكف واجب است از مسجد خارج شود:
براى انجام غسل جنابت.
براى پرداخت طلب ديگران،در صورتى كه نتواند در مسجد آن را بپردازد.
براى انجام كار واجب ديگرى كه لازم باشد از مسجد خارج شود.
64- كسى كه خارج شدن از مسجد بر او واجب شده باشد ولى تخلف كند و خارج نشود،هر چند گناه كرده است ولى اعتكاف باطل نيست،مگر كسى كه با حال جنابت در مسجد توقف كند.
65- اگر به جهت ضرورت از مسجد خارج شد،اين امور را بايد مراعات كند:
بيش از مقدار ضرورت و نياز بيرون مسجد نماند.
در صورت امكان زير سايه ننشيند (27) .
بلكه مطلقا ننشيند،مگر در حال ضرورت.
بنابر اين احتياط واجب نزديكترين راه را انتخاب كند (28) .
66- اگر به جهت ضرورت از مسجد خارج شود و به قدرى طول بكشد كه صورت اعتكاف بر هم بخورد،اعتكاف باطل است.
67- اگر به سبب فراموشى از مسجد خارج شود،اعتكافش باطل نيست (29) .
68- س:اگر كسى از روى فراموشى محل اعتكاف را ترك كند،اعتكافش چه حكمى دارد؟
آيت الله تبريزى:ظاهر اين است كه اعتكافش باطل مى‌شود.
69- س:در چه مواردى خروج از مسجد مبطل اعتكاف است؟و در چه مواردى مبطل نيست؟
آيت الله صافى:اگر عمدا و اختيارا بدون ضرورت عقلى يا شرعى يا عادى خارج شود،اعتكاف باطل مى‌شود و اگر براى امورى كه ذكر شد بيرون رود يا او را اكراه بر بيرون رفتن نمايند باطل نمى‌شود،ولى اگر نسيانا از راه فراموشى بيرون رفت اگر اتمام آن واجب شده باشد،تمام كند و اگر اعاده واجب باشد اعاده نمايد.
آيت الله بهجت:خروج از مسجد با عمد و اختيار مبطل است.
آيت الله مكارم:عمدا و اختيارا نبايد از مسجد خارج شود ولى در مواردى كه ضرورت شرعى يا عرفى داشته باشد مانعى ندارد،مانند بيرون رفتن براى قضاى حاجت و غسل جنابت و مانند آن يا امثال تشييع جنازه نزديكانى كه اگر در آن شركت نكند امر شايسته‌اى نيست.
70- س:در مواردى كه مى‌توان از مسجد خارج شد آيا مى‌توان نشست‌يا در سايه رفت‌يا در جماعت‌حاضر شد؟آيت الله صافى:جواز بيرون رفتن براى جماعت مورد اشكال است.
71- س:خارج شدن معتكف از مسجد در موارد ذيل چه حكمى دارد؟
الف:براى وضو و غسل مستحبى و مسواك زدن.
ب:جهت تلفن زدن به خانواده در موارد غير ضرورى و امور متعارف.
ج:جهت ديدار با خانواده در بيرون و در حياط.
آيت الله خامنه‌اى:
الف- جايز است اما زياد معطل نشود.
ب- در موارد ضرورى اشكالى ندارد و در موارد غير ضرورى اگر امور مستحبى را در بر بگيرد و طول هم نكشد اشكالى ندارد. ج- در بعضى موارد اشكالى ندارد،مثل رسيدگى امور خانواده و ديدن فرزندان كه عدم ديدار باعث مفسده و اشكالاتى مى‌شود.
آيت الله بهجت: ضابطه كلى در موارد جواز خروج نيست،هر كارى كه خروج براى آن عقلا يا شرعا يا عادتا لازم است از امور واجبه باشد يا راجحه چه متعلق به امور دنيا باشد يا امور آخرت ولى بايد اقرب طرق را مراعات نمايد و اقتصار كند بر مقدار حاجت و ضرورت،البته خروج هم به قدرى طول نكشد كه محو صورت اعتكاف شود.
آيت الله سيستانى:به احتياط واجب جايز نيست،مگر در مورد حاجت ضرورى باشد.
آيت الله تبريزى:خارج شدن معتكف از مسجد در موارد مذكور جايز نيست.
آيت الله فاضل:مانعى ندارد،ولى تلاش كنند اين امور با سرعت انجام شده و هر چه سريعتر به مسجد بر گردند.آيت الله مكارم:الف-براى وضو و غسل مستحبى اشكالى ندارد و براى مسواك كه مقدمه آن باشد نيز اشكالى ندارد.
ب-اشكال ندارد.
ج-اشكال دارد.
محرمات اعتكاف
72- آنچه بر معتكف حرام است‌به طور اجمال بدين شرح است:
استفاده از عطريات و گياهان خوشبو
خريد و فروش
مجادله
استفاده شهوانى از جنس مخالف
استمناء (يعنى انسان با خود كارى كند كه از او منى بيرون آيد.)
توضيح محرمات اعتكاف
73- بوئيدن عطريات (30) و گياهان خوشبو براى كسى كه از آن لذت مى‌برد در حال اعتكاف حرام است،پس براى كسى كه حس بويايى ندارد اشكال ندارد.
74- در حال اعتكاف،خريد و فروش و بنابر احتياط واجب،هر نوع داد و ستدى،مانند اجاره و مضاربه حرام است.
75- هر چند داد و ستد در حال اعتكاف حرام است،ولى باطل كننده اعتكاف نيست.
76- اشتغال به امور دنيوى،مانند خياطى،نساجى نقاشى،مطالعه و امثال آن اشكال ندارد.
77- در حال اعتكاف مجادله در امور دنيوى و دينى در صورتى كه به قصد غلبه بر طرف مقابل و اظهار فضيلت و برترى باشد حرام است،اما اگر به قصد اظهار حق و بازداشتن طرف از طريق باطل باشد نه تنها حرام نيست،بلكه از افضل طاعات و عبادات است.
78- هر گونه استفاده شهوانى از جنس مخالف،نظير لمس،بوسه (31) و آميزش حرام است و فرقى در اين مساله بين زن و مرد نمى‌باشد.
79- در حال اعتكاف نگاه از روى شهوت به همسر خود اشكال ندارد،هر چند احتياط مستحب ترك آن است.
80- استمناء نيز بنابر احتياط واجب از محرمات اعتكاف شمرده شده است،هر چند از راه حلال آن،مانند بازى با همسر باشد.گر چه استمناء حرام در هر حال حرام و از گناهان بزرگ است ولى در حال اعتكاف گناهى بزرگتر است.
81- معتكف بايد روزها را روزه‌دار باشد و از هر كارى كه روزه را باطل مى‌كند،پرهيز كند و هر آنچه روزه را باطل مى‌كند،اعتكاف را نيز باطل مى‌كند.
82- اگر معتكف جماع كند اعتكافش باطل است ولى اگر يكى ديگر از محرمات را مرتكب شود، (32) احكام مفصلى دارد كه در بحث«قضا و كفاره اعتكاف»خواهد آمد.
83- بر معتكف واجب نيست از كارهايى كه بر محرم حرام است،مثل پوشيدن لباس دوخته و كندن مو از بدن و نگاه در آينه پرهيز كند،هر چند احتياط مستحب (33) است.
84- بجز مبطلات روزه،ساير محرمات،اختصاص به روز نداد،بلكه در شب نيز بايد از آنها پرهيز كند.
85- س:عطر و گلاب زدن يا بو كردن عطر و گلاب اعتكاف را باطل مى‌كند يا خير؟
آيت الله تبريزى : استعمال عطر و گلاب چنانچه مستلزم بو كردن آن باشد،هر چند بر معتكف حرام است لاكن بطلان اعتكاف از جهت آن محل اشكال است و اگر معتكف در روز سوم اين كار را كرده بايد اعتكافش را تمام كند.
آيت الله سيستانى: بو كردن آنها اعتكاف را باطل مى‌كند.
آيت الله بهجت:اگر با تلذذ باشد بنابر احتياط باطل مى‌شود و احتياط واجب در صورت وجوب اعتكاف [آن است كه]آن را تمام كند و سپس قضا نمايد.
86- س:آيا در صورت نياز مى‌تواند خريد و فروش نمايد؟آيا توكيل يا نقل به غير بيع لازم است (يعنى به شخص ديگرى وكالت دهد تا از طرف او خريد و فروش كند يا به غير خريد و فروش،مثلا با قرض يا بخشش نقل و انتقال كنند.)؟
آيت الله مكارم:در صورت عدم امكان توكيل يا نقل به غير بيع اشكالى ندارد.
آيت الله بهجت:در صورت اضطرار براى حاجت‌خودش مانعى ندارد.
87- س:ارتكاب سهوى محرمات اعتكاف چه حكمى دارد؟
آيت الله فاضل لنكرانى:ارتكاب سهوى سائر محرمات غير از جماع ضرورى به اعتكاف نمى‌زند.
آيت الله مكارم:خالى از اشكال نيست.
آيت الله بهجت:ارتكاب سهوى،حرام و مبطل نيست.
قطع اعتكاف
88- براى شناخت‌حكم قطع اعتكاف بايد اقسام آن را شناخت.
اقسام اعتكاف:
واجب معين: پس از شروع قطع آن جايز نيست.
واجب موسع :پس از تكميل دو روز، قطع آن جايز نيست.
مستحب: پس از تكميل دو روز، قطع آن جايز نيست.
توضيح:
اگر اعتكاف،واجب معين باشد،يعنى وقت مشخص داشته باشد،مثلا نذر كند از 21 تا 26 ماه رمضان در مسجد معتكف شود،همين كه اعتكاف را شروع كرد اتمام آن واجب و قطع آن غير جايز است.
و اگر اعتكاف،واجب موسع باشد،يعنى وقت آن وسعت دارد،مثلا نذر كرده باشد كه امسال،يا در اين ماه سه روز معتكف شود،يا اعتكاف مستحب باشد،تا قبل از تكميل دو روز مى‌تواند آن را رها كند،مثلا در روز اول،شب اول يا روز دوم،ولى اگر اعتكاف را رها نكرد و در مسجد ماند تا غروب روز سوم در اين صورت،بر او واجب است كه اعتكاف را كامل كند و روز سوم را بماند.
89- انسان مى‌تواند از آغاز،هنگام نيت،شرط كند كه اگر مشكلى پيش آمد-مثلا بگويد اگر هوا سرد شد-اعتكاف را رها مى‌كنم،در صورت پيش آمدن مانع،رها كردن اعتكاف اشكال ندارد،حتى در روز سوم.
90- در اعتكاف نذرى،انسان مى‌تواند هنگام خواندن صيغه نذر شرط كند كه اگر مانعى پيش آمد اعتكافم را رها كنم.
91- س:آيا معتكف مى‌تواند به هنگام نيت اعتكاف شرط كند كه هر زمان خواست از اعتكاف خود رجوع كند؟اگر بعد از نيت‌حكم شرط خود را ساقط نمود،آيا شرط او ساقط مى‌شود يا خير؟
آيت الله تبريزى:مى‌تواند شرط كند و با اسقاط ساقط نمى‌شود.
92- س:اگر شرط رجوع در وقت نذر كردن براى اعتكاف باشد چه حكمى دارد؟
آيت الله تبريزى:مثل شرط كردن در زمان نيت اعتكاف است و چنانچه اعتكاف را به عنوان وفاء به نذر مزبور انجام دهد،حتى در روز سوم مى‌تواند رجوع كند.
قضاء و كفاره اعتكاف
قضاء
93- اگر در حال اعتكاف جماع كند-عمدا باشد يا سهوا (34) پس اگر اعتكاف،واجب معين باشد، بايد قضاى آن را بجا آورد.و اگر واجب غير معين باشد،بايد آن را از سر بگيرد.
94- اگر يكى ديگر از محرمات اعتكاف را سهوا انجام دهد (35) و اعتكاف:
واجب معين باشد:بنابر احتياط واجب بايد اعتكاف را به پايان ببرد و قضاى آن را بجا آورد.
واجب غير معين باشد:اگر در دو روز اول باشد بايد اعتكاف را از سر بگيرد و اگر روز سوم باشد،اعتكاف را به پايان ببرد و از سر بگيرد.
اگر اعتكاف مستحب را بعد از روز دوم باطل كند،بايد (36) قضاى آن را بجا آورد.ولى اگر قبل از اتمام روز دوم باطل كند،چيزى بر عهده او نيست.
95- واجب نيست قضاى اعتكاف را فورا (37) بجا آورد،گر چه احتياط مستحب است.
96- س:اگر كسى نذر كند ايام معينى را معتكف باشد و از آن ايام معين تخلف نمايد-يك روز يا بيشتر-آيا قضاء بر او واجب است‌يا خير؟
آيت الله تبريزى:بنابر احتياط،قضاى آن واجب است.
كفاره
97- اگر اعتكاف واجب را با آميزش(جماع)باطل كند،كفاره واجب است و در ساير محرمات كفاره نيست،هر چند احتياط مستحب است.
98- اگر در دو روز اول اعتكاف مستحب آميزش كند و اعتكاف را رها نكند بنابر احتياط واجب كفاره لازم است.
99- كفاره بطلان اعتكاف،مانند كفاره روزه ماه رمضان است،يعنى،بايد:
-دو ماه روزه بگيرد.
-يا به 60 مسكين،طعام بدهد.
-يا يك برده را آزاد كند.
100- احتياط مستحب است (38) كه اگر ممكن است‌يك برده آزاد كند و در صورت ناتوانى دو ماه روزه بگيرد و چنانچه نتواند روزه بگيرد،به 60 فقير طعام بدهد.
«و الحمد لله اولا و آخرا»
پي نوشتها:
1.آيت الله سيستانى:ايمان شرط صحت اعتكاف نيست،هر چند در استحقاق ثواب معتبر است.
آيت الله مكارم:ايمان شرط قبول اعتكاف است نه صحت آن.
شرط ايمان در فتاواى حضرت آيت الله صافى ذكر نشده است.
2.آيت الله گلپايگانى:اعتكاف به نيابت از زنده بنابر احتياط واجب
صحيح نيست.
آيت الله مكارم:اعتكاف به نيابت از ديگرى،زنده يا مرده،به قصد رجاء اشكال ندارد.
حكم اعتكاف به نيابت از زنده در فتاواى حضرت آيت الله صافى ذكر نشده است.
3.آيت الله مكارم:روزه استيجارى بنابر احتياط واجب كفايت نمى‌كند.
آيت الله فاضل:بنابر احتياط واجب،روزه براى ديگرى خواه استيجارى باشد يا مثلا قضاى روزه پدر كه پسر بزرگتر واجب است‌باشد اگر اعتكاف براى همان كسى كه برايش روزه مى‌گيرد نيست كفايت نمى‌كند.
4.آيت الله فاضل:اگر نذر كرده باشد كه ايام معينى معتكف شود نمى‌تواند براى آن ايام روزه استيجارى قبول كند.
5.آيت الله گلپايگانى:مگر آنكه هر دو روزه را قصد كند كه در اين صورت،اعتكافش صحيح است هر چند به جهت مخالف با نذر گناه كرده است.نظر حضرت آيت الله صافى به دست نيامد.
6.آيت الله اراكى:نسبت‌به دو روز اول اجازه لازم است.
7.آيت الله گلپايگانى،آيت الله صافى:اجازه لازم است و اگر موجب از بين رفتن حق او نباشد، اجازه او براى اعتكاف لزومى ندارد ولى بدون اجازه شوهر نمى‌تواند از خانه بيرون رود.بنابر اين جايز بودن اعتكاف بستگى به اجازه شوهر دارد و چنانچه اجازه ندهد،اعتكاف باطل است.
آيت الله سيستانى:اگر توقف او در مسجد بدون اجازه شوهر حرام باشد،اعتكافش باطل است.
آيت الله خويى:اگر منافات با حق شوهر داشته باشد اجازه او لازم است و اگر منافات نداشته باشد و روزه او مستحبى باشد،بنابر احتياط واجب باز هم اجازه لازم است.
8.آيت الله گلپايگانى:بنابر احتياط واجب،ولى اگر فرزند را نهى كنند و مخالفت‌با آنان سبب اذيت و آزارشان باشد اعتكاف باطل است.
9 آيت الله اراكى:نسبت‌به فرزند اجازه والدين شرط است و نسبت‌به زن اجازه شوهر بنابر احتياط واجب لازم است.
10.آيت الله خويى،آيت الله سيساتى:بنابر احتياط واجب تا مغرب.
آيت الله مكارم:تا غروب آفتاب.
11.آيت الله خويى،آيت الله سيستانى:اگر همين اعتكاف مستحبى معروف را نذر كرده باشد باطل است،ولى اگر اين اعتكاف نباشد،مثلا مقصودش ماندن در مسجد باشد،صحيح است.
12.در روايتى آمده است،اعتكاف تنها در مساجدى صحيح است كه پيامبر يا وصى پيامبر در آن نماز جماعت‌خوانده باشد و در دو مسجد اول پيامبر صلى الله عليه و آله و حضرت على عليه السلام و در دو مسجد ديگر حضرت على عليه السلام نماز جماعت‌خوانده‌اند و اعتكاف در مسجد جامع نيز در برخى روايات ديگر آمده است(وسائل الشيعه،ج 7،ص 406).
13.آيات عظام،خوئى،گلپايگانى،اراكى،سيستانى،صافى،مكارم:اعتكاف در مسجد جامع نيز صحيح است هر چند احتياط آن است كه در يكى از آن چهار مسجد معتكف شود.
14.آيت الله خويى:هر چه با حال جنابت در مسجد توقف كند،جزء اعتكاف نيست.
15.آيات عظام گلپايگانى،اراكى،صافى:بنابر احتياط واجب اعتكافش باطل است.
آيت الله خويى:اگر جاى كسى را غصب كند اعتكافش اشكال دارد ولى اگر بر فرش غصبى بنشيند اعتكاف باطل نيست.
آيت الله مكارم:به احتياط واجب،اعتكافش باطل نيست.
16.نظر آيت الله صافى در اين مساله به دست نيامد.×
17.آيت الله سيستانى:يا اطمينان حاصل شود.
18.آيات عظام خويى،فاضل،مكارم:يك نفر عادل هم بگويد كفايت مى‌كند.
19.آيت الله گلپايگانى،آيت الله اراكى:به هر حال،حكم حاكم كفايت مى‌كند.
آيت الله مكارم:حكم حاكم بنابر احتياط واجب كافى نيست.
20.آيت الله سيستانى:در صورتى كه نشانه‌اى بر اينكه جزء مسجد است وجود داشته باشد حكم مسجد را دارد.
آيت الله صافى:افزوده‌هاى مسجد،تا معلوم نشود جزء مسجد است‌حكم مسجد را ندارد.
21.آيت الله سيستانى:اگر نشانه‌اى بر مسجد بودن آن وجود نداشته باشد.
آيت الله مكارم:مگر آنكه ظاهر حال دلالت داشته باشد كه جزو مسجد است.
22.آيت الله مكارم:اعتكاف در دو مسجد متصل به هم اشكال ندارد.
23.آيت الله مكارم:اعتكاف باطل نيست و ادامه آن را در مسجد ديگرى به پايان ببرد.
24.آيت الله مكارم:به حاشيه مساله قبل مراجعه شود.
25.آيات عظام اراكى،گلپايگانى،خويى:خارج شدن از مسجد براى شركت در تشييع جنازه مطلقا جايز است.
26.آيت الله اراكى،آيت الله خويى:براى شركت در نماز جماعت نيز مى‌تواند از مسجد خارج شود.
آيت الله سيستانى:در صورتى كه ناچار باشد بيرون رود.
27.آيات عظام،خويى،گلپايگانى،اراكى:و زير سايه راه نرود.
آيت الله صافى:بنابر احتياط واجب زير سايه راه نرود و مطلقا زير سايه ننشيند.
28.آيت الله مكارم:انتخاب نزديكترين راه واجب نيست،مگر آنكه اختلاف دو راه بسيار زياد باشد.
20.آيت الله خويى،آيت الله سيستانى:باطل است.
آيت الله گلپايگانى:بنابر احتياط واجب باطل است.
30.آيت الله سيستانى،آيت الله مكارم:نسبت‌به عطريات لذت بردن معتبر.
نيست،پس اگر بوى آن را احساس كند،هر چند لذت نبرد حرام است.
آيت الله فاضل:اگر بو را احساس مى‌كند ولى لذت نمى‌برد،بنابر احتياط واجب بايد پرهيز كند.
31.آيات عظام خويى،مكارم،سيستانى،صافى:لمس و بوسه،بنابر احتياط واجب حرام است.
32.آيت الله خويى،آيت الله اراكى:در غير جماع اگر سهوا باشد اعتكاف.
باطل نيست.
آيت الله گلپايگانى،آيت الله مكارم:بنابر احتياط واجب اعتكاف باطل است.
آيت الله سيستانى:جماع نيز حكم ساير محرمات را دارد.
33.آيت الله مكارم:نسبت‌به نپوشيدن لباس دوخته و پوشيدن لباسى مانند لباس احرام، احتياط مستحب نيست‌بلكه بهتر است نپوشند،چون خلاف عمل افراد متشرع و ممكن است گمان بدعت نيز داشته باشد.
34.آيات عظام گلپايگانى،خويى،اراكى:اگر در اعتكاف واجب،سهوا جماع كند،بنابر احتياط واجب،اعتكاف را دوباره انجام دهد.
35.آيت الله گلپايگانى:احتياط در تمام موارد ترك نشود.×
36.آيت الله سيستانى:بنابر احتياط واجب.
37.آيت الله سيستانى:ولى به قدرى تاخير نيندازد كه سهل انگارى به شمار آيد.
38.آيت الله خويى:بلكه واجب است‌به همين ترتيب عمل كند.
منبع: http://www.hawzah.net
/خ
مكان اعتكاف
40- اعتكاف تنها در مسجد صحيح است،بنابر اين اگر كسى در خانه خود يا در تكيه،يا حسينيه يا در حرم معتكف شود صحيح نيست و از مساجد نيز تنها در اين مساجد،اعتكاف صحيح است.
مسجد الحرام
مسجد النبى صلى الله عليه و آله
مسجد جامع كوفه
مسجد بصره (12)
و به قصد رجاء (يعنى به نيت مطلوب بودن و به اميد پاداش و ثواب) مى‌توان در مسجد جامع هر شهر معتكف شد. (13)
41- در اين مساله فرقى بين مردان و زنان نيست،بنابر اين اگر دختران و بانوان بخواهند معتكف شوند،بايد در يكى از همين مساجد باشد.
42- س:آيا اعتكاف در غير مساجد جامع،مثل نمازخانه دانشگاه‌ها رجاءا اشكال دارد يا نه؟در صورت صحت،آيا احكام اعتكاف،از قبيل ترك محرمات جارى مى‌شود يا خير؟
آيت الله خامنه‌اى:رجاءا اشكالى ندارد.
آيت الله بهجت:ظاهرا جايز نيست و احكام اعتكاف را ندارد.
آيت الله فاضل:اعتكاف در مسجد جامع رجاءا صحيح است و در غير از مساجد جامع جايز نيست.
آيت الله سيستانى:مشروع نيست و احكام آن را ندارد.
آيت الله مكارم:اعتكاف بايد فقط در مساجد جامع باشد و منظور از مسجد جامع مسجدى است كه قشرهاى مختلف شهر در آن شركت كنند.
آيت الله تبريزى:اعتكاف بايد در مسجد جامع شهر باشد و اعتكاف در غير مساجد جامع صحيح نيست.
43- س:آيا انسان مى‌تواند نذر كند كه در شهر ديگرى معتكف شود؟
آيت الله تبريزى:مانعى ندارد،بايد روزه‌اش در آنجا صحيح باشد و نذر اعتكاف در شهر ديگر، نذر روزه نيست.
44- اگر در يك شهر،دو يا چند مسجد جامع وجود داشته باشد،در هر كدام كه بخواهد مى‌تواند معتكف شود.
45- اگر جاى خاصى از مسجد را براى اعتكاف خود مشخص كند،چنين قصدى لغو است،و لازم نيست‌حتما در آنجا معتكف شود.
46- اگر معتكف جنب شود و با حال جنابت در مسجد بماند اعتكاف او باطل است.چون توقف او در مسجد،حرام است. (14) 47- اگر جاى شخص ديگرى را غصب كند،يا عمدا بر فرش غصبى بنشيند،هر چند گناه كرده است ولى اعتكافش باطل نيست (15) .
48- اگر كسى از روى فراموشى يا جهل به مساله،بر فرش غصبى بنشيند،اعتكاف باطل نيست.
49- س:اگر جاى كسى را كه معتكف بوده غصب كند،فرموده‌اند اعتكاف او باطل است،حال اگر جاهل بود يا عامد بود و حال پشيمان شده و جاى خود را عوض كند،اعتكاف او صحيح است‌يا خير؟در صورت عمد آيا كفاره دارد يا خير؟آيت الله بهجت:در فرض مذكور اعتكاف او صحيح است و در صورت بطلان كفاره ندارد.
آيت الله خامنه‌اى:اعتكاف صحيح است و كفاره هم ندارد.
آيت الله سيستانى:عمدا هم اگر باشد اعتكاف صحيح است.
آيت الله فاضل:على اى حال اعتكاف صحيح است.
آيت الله مكارم:اگر جاهل به موضوع باشد،اعتكافش صحيح است ولى اگر غصب بودن را مى‌دانسته و حكم اعتكاف را نمى‌دانسته،اعتكاف او صحيح نيست و توبه در اينجا مشكل را حل نمى‌كند.
آيت الله تبريزى:چنانچه غافل بوده اعتكافش صحيح است و اگر جاهل متردد بوده يا عامد بوده اعتكافش صحيح نيست.لكن كفاره ندارد.
50- س:اگر كسى را كه زودتر از او در مسجد رفته،بيرون كند و جايش را بگيرد،اعتكافش صحيح است‌يا نه؟
آيت الله صافى گلپايگانى:بنابر احتياط،اعتكاف او باطل مى‌شود،بايد اگر اتمام اعتكاف بر او واجب شده، آن را تمام نمايد و اگر اعاده آن،واجب است،پس از اتمام اعاده نمايد.
آيت الله بهجت:اگر مكان منحصر به آنجا باشد بنابر اقوى اعتكافش باطل است.
آيت الله مكارم:خالى از اشكال نيست.
آيت الله فاضل:بلى اعتكاف او صحيح است و بطلان آن محل منع است.
51- س:آيا گذاشتن وسائل يا نوشتن نام و امثال آن موجب سبقت در محلى از مسجد مى‌شود؟
آيت الله مكارم:هر گاه به موقع در مسجد حضور يابند بعيد نيست موجب حق سبق باشد.
آيت الله بهجت:مى‌شود.
تعريف مسجد جامع
52- س:تعريف مسجد جامع چيست؟
آيت الله گلپايگانى:مسجد جامع مسجدى است كه اغلب اوقات بيشتر از ساير مساجد جمعيت داشته باشد. آيت الله خامنه‌اى:مسجدى كه براى اجتماع زيادى از اهالى آنجا ساخته شده و اختصاص به گروه خاصى يا اهالى محله‌اى نداشته باشد؟
53- س:مسجد جامعى در شهرى ساخته شده،بعد از آن،مسجد بسيارى بزرگترى ساخته شده و آن نيز مسجد جامع معروف گشته،كداميك از اين دو مسجد،شرعا مسجد جامع مى‌باشد،و ملاك در تعيين مسجد جامع چيست،با توجه به اينكه گاهى در اين مسجد نماز جمعه خوانده مى‌شود و گاهى در آن و حكم اعتكاف در اين دو مسجد چيست؟
آيت الله خويى:در صدق جامع بودن مسجد شرط نيست كه تنها يك مسجد باشد،پس تعدد مسجد جامع در يك شهر ضررى نمى‌زند و اعتكاف در هر دو صحيح است،اگر جامع ناميده شود و اقامه نماز جمعه دخلى در موضوع ندارد.
54- جامع بودن مسجد را از اين راهها مى‌توان فهميد: (16)
خود انسان يقين كند.
به طورى بين مردم مشهور باشد كه جامع بودن آن معلوم شود (17) .
دو نفر عادل بگويند (18) .
و چنانچه دو نفر در جامع بودن مسجدى اختلاف داشته باشند،با حكم حاكم نيز معلوم مى‌شود (19) .
55- اگر انسان در جايى به اعتقاد اينكه مسجد جامع است معتكف شود،بعدا معلوم شود مسجد نيست(مثلا تكيه يا حسينيه است)يا مسجد جامع نيست،اعتكاف باطل است.
حدود مسجد
56- پشت‌بام و سرداب و محراب مسجد،و هر چه به سبب توسعه مسجد آن افزوده شده جزو مسجد به حساب مى‌آيد،مگر آنكه بدانيم،جزو مسجد نيست (20) .
[در صورت شك،چنين جاهايى،حكم مسجد را دارد.]
57- به جز سه مكانى كه در مساله قبل گفته شد،جايى را كه انسان نداند جزو مسجد است‌يا از متعلقات آن،(مثل حياط مسجد)حكم مسجد را ندارد (21) و اعتكاف در آنجا صحيح نيست.
58- س:مسجدى كه علاوه بر شبستان،داراى حياط و صحن و راهرو است و در عرف همه آنها را مسجد مى‌خوانند،آيا احكام مسجد بر آنها جارى است‌يا نه،و در صورتى كه قصد بانى معلوم نباشد،ساختن مستراح و امثال آن در يك طرف آن صحن چه صورت دارد،دليل و قرينه بر عدم مسجديت لازم است‌يا نه؟
آيت الله گلپايگانى:با شك در آنكه صحن را جزء مسجد قرار داده،اگر اماره‌اى (علامت، نشانه‌اى) بر مسجد بودن نباشد،محكوم به مسجديت نيست،و اماره بر عدم،لازم نيست.
اعتكاف در دو مسجد
59- يك اعتكاف بايد در يك مسجد باشد،پس اعتكاف در دو مسجد كه بخشى از وقت را در يكى و بخشى از آن را در ديگرى بماند صحيح نيست،خواه آن دو مسجد،متصل (22) به هم باشند يا جداى از هم،آرى اگر به گونه‌اى وصل به يكديگر باشد،كه يك مسجد شمرده شود، صحيح است.
60- اگر در مسجد معتكف شود ولى مانعى از ادامه ماندن در آن مسجد پيش آيد،اعتكاف باطل است (23) و چنانچه آن اعتكاف،واجب باشد،بايد در مسجدى ديگر و اگر مانع بر طرف شد،در همان مسجد،بار ديگر معتكف شود،يا قضا كند.
61- اعتكافى را كه به سبب پيش آمدن مانع به هم خورده است،نمى‌توان پس از آنكه مانع بر طرف شد،ادامه دهد.چه در آن مسجد يا مسجد ديگر، (24) بنابر اين اگر پس از يك روز اعتكاف در مسجد،مانع پيش آمد،نمى‌تواند به مسجد ديگرى برود و بقيه ايام را در آن مسجد بماند،يا بعد از آنكه مانع بر طرف شد،برگردد و بقيه را در همان مسجد بماند.
خروج از مسجد
62- در موارد ذيل معتكف مى‌تواند از مسجد خارج شود:
براى گواهى دادن در دادگاه.
براى تشييع جنازه، (25) در صورتى كه ميت‌يك نحو وابستگى به معتكف داشته باشد به طورى كه شركت در تشييع جنازه او از ضرورتهاى عرفى او به حساب آيد.
و براى انجام ساير كارهاى ضرورى عرفى يا شرعى،خواه واجب باشد يا مستحب،مربوط به امور دنيوى باشد يا اخروى ولى مصلحتى در آن نهفته باشد (26) .
63- و در اين موارد،بر معتكف واجب است از مسجد خارج شود:
براى انجام غسل جنابت.
براى پرداخت طلب ديگران،در صورتى كه نتواند در مسجد آن را بپردازد.
براى انجام كار واجب ديگرى كه لازم باشد از مسجد خارج شود.
64- كسى كه خارج شدن از مسجد بر او واجب شده باشد ولى تخلف كند و خارج نشود،هر چند گناه كرده است ولى اعتكاف باطل نيست،مگر كسى كه با حال جنابت در مسجد توقف كند.
65- اگر به جهت ضرورت از مسجد خارج شد،اين امور را بايد مراعات كند:
بيش از مقدار ضرورت و نياز بيرون مسجد نماند.
در صورت امكان زير سايه ننشيند (27) .
بلكه مطلقا ننشيند،مگر در حال ضرورت.
بنابر اين احتياط واجب نزديكترين راه را انتخاب كند (28) .
66- اگر به جهت ضرورت از مسجد خارج شود و به قدرى طول بكشد كه صورت اعتكاف بر هم بخورد،اعتكاف باطل است.
67- اگر به سبب فراموشى از مسجد خارج شود،اعتكافش باطل نيست (29) .
68- س:اگر كسى از روى فراموشى محل اعتكاف را ترك كند،اعتكافش چه حكمى دارد؟
آيت الله تبريزى:ظاهر اين است كه اعتكافش باطل مى‌شود.
69- س:در چه مواردى خروج از مسجد مبطل اعتكاف است؟و در چه مواردى مبطل نيست؟
آيت الله صافى:اگر عمدا و اختيارا بدون ضرورت عقلى يا شرعى يا عادى خارج شود،اعتكاف باطل مى‌شود و اگر براى امورى كه ذكر شد بيرون رود يا او را اكراه بر بيرون رفتن نمايند باطل نمى‌شود،ولى اگر نسيانا از راه فراموشى بيرون رفت اگر اتمام آن واجب شده باشد،تمام كند و اگر اعاده واجب باشد اعاده نمايد.
آيت الله بهجت:خروج از مسجد با عمد و اختيار مبطل است.
آيت الله مكارم:عمدا و اختيارا نبايد از مسجد خارج شود ولى در مواردى كه ضرورت شرعى يا عرفى داشته باشد مانعى ندارد،مانند بيرون رفتن براى قضاى حاجت و غسل جنابت و مانند آن يا امثال تشييع جنازه نزديكانى كه اگر در آن شركت نكند امر شايسته‌اى نيست.
70- س:در مواردى كه مى‌توان از مسجد خارج شد آيا مى‌توان نشست‌يا در سايه رفت‌يا در جماعت‌حاضر شد؟آيت الله صافى:جواز بيرون رفتن براى جماعت مورد اشكال است.
71- س:خارج شدن معتكف از مسجد در موارد ذيل چه حكمى دارد؟
الف:براى وضو و غسل مستحبى و مسواك زدن.
ب:جهت تلفن زدن به خانواده در موارد غير ضرورى و امور متعارف.
ج:جهت ديدار با خانواده در بيرون و در حياط.
آيت الله خامنه‌اى:
الف- جايز است اما زياد معطل نشود.
ب- در موارد ضرورى اشكالى ندارد و در موارد غير ضرورى اگر امور مستحبى را در بر بگيرد و طول هم نكشد اشكالى ندارد. ج- در بعضى موارد اشكالى ندارد،مثل رسيدگى امور خانواده و ديدن فرزندان كه عدم ديدار باعث مفسده و اشكالاتى مى‌شود.
آيت الله بهجت: ضابطه كلى در موارد جواز خروج نيست،هر كارى كه خروج براى آن عقلا يا شرعا يا عادتا لازم است از امور واجبه باشد يا راجحه چه متعلق به امور دنيا باشد يا امور آخرت ولى بايد اقرب طرق را مراعات نمايد و اقتصار كند بر مقدار حاجت و ضرورت،البته خروج هم به قدرى طول نكشد كه محو صورت اعتكاف شود.
آيت الله سيستانى:به احتياط واجب جايز نيست،مگر در مورد حاجت ضرورى باشد.
آيت الله تبريزى:خارج شدن معتكف از مسجد در موارد مذكور جايز نيست.
آيت الله فاضل:مانعى ندارد،ولى تلاش كنند اين امور با سرعت انجام شده و هر چه سريعتر به مسجد بر گردند.آيت الله مكارم:الف-براى وضو و غسل مستحبى اشكالى ندارد و براى مسواك كه مقدمه آن باشد نيز اشكالى ندارد.
ب-اشكال ندارد.
ج-اشكال دارد.
محرمات اعتكاف
72- آنچه بر معتكف حرام است‌به طور اجمال بدين شرح است:
استفاده از عطريات و گياهان خوشبو
خريد و فروش
مجادله
استفاده شهوانى از جنس مخالف
استمناء (يعنى انسان با خود كارى كند كه از او منى بيرون آيد.)
توضيح محرمات اعتكاف
73- بوئيدن عطريات (30) و گياهان خوشبو براى كسى كه از آن لذت مى‌برد در حال اعتكاف حرام است،پس براى كسى كه حس بويايى ندارد اشكال ندارد.
74- در حال اعتكاف،خريد و فروش و بنابر احتياط واجب،هر نوع داد و ستدى،مانند اجاره و مضاربه حرام است.
75- هر چند داد و ستد در حال اعتكاف حرام است،ولى باطل كننده اعتكاف نيست.
76- اشتغال به امور دنيوى،مانند خياطى،نساجى نقاشى،مطالعه و امثال آن اشكال ندارد.
77- در حال اعتكاف مجادله در امور دنيوى و دينى در صورتى كه به قصد غلبه بر طرف مقابل و اظهار فضيلت و برترى باشد حرام است،اما اگر به قصد اظهار حق و بازداشتن طرف از طريق باطل باشد نه تنها حرام نيست،بلكه از افضل طاعات و عبادات است.
78- هر گونه استفاده شهوانى از جنس مخالف،نظير لمس،بوسه (31) و آميزش حرام است و فرقى در اين مساله بين زن و مرد نمى‌باشد.
79- در حال اعتكاف نگاه از روى شهوت به همسر خود اشكال ندارد،هر چند احتياط مستحب ترك آن است.
80- استمناء نيز بنابر احتياط واجب از محرمات اعتكاف شمرده شده است،هر چند از راه حلال آن،مانند بازى با همسر باشد.گر چه استمناء حرام در هر حال حرام و از گناهان بزرگ است ولى در حال اعتكاف گناهى بزرگتر است.
81- معتكف بايد روزها را روزه‌دار باشد و از هر كارى كه روزه را باطل مى‌كند،پرهيز كند و هر آنچه روزه را باطل مى‌كند،اعتكاف را نيز باطل مى‌كند.
82- اگر معتكف جماع كند اعتكافش باطل است ولى اگر يكى ديگر از محرمات را مرتكب شود، (32) احكام مفصلى دارد كه در بحث«قضا و كفاره اعتكاف»خواهد آمد.
83- بر معتكف واجب نيست از كارهايى كه بر محرم حرام است،مثل پوشيدن لباس دوخته و كندن مو از بدن و نگاه در آينه پرهيز كند،هر چند احتياط مستحب (33) است.
84- بجز مبطلات روزه،ساير محرمات،اختصاص به روز نداد،بلكه در شب نيز بايد از آنها پرهيز كند.
85- س:عطر و گلاب زدن يا بو كردن عطر و گلاب اعتكاف را باطل مى‌كند يا خير؟
آيت الله تبريزى : استعمال عطر و گلاب چنانچه مستلزم بو كردن آن باشد،هر چند بر معتكف حرام است لاكن بطلان اعتكاف از جهت آن محل اشكال است و اگر معتكف در روز سوم اين كار را كرده بايد اعتكافش را تمام كند.
آيت الله سيستانى: بو كردن آنها اعتكاف را باطل مى‌كند.
آيت الله بهجت:اگر با تلذذ باشد بنابر احتياط باطل مى‌شود و احتياط واجب در صورت وجوب اعتكاف [آن است كه]آن را تمام كند و سپس قضا نمايد.
86- س:آيا در صورت نياز مى‌تواند خريد و فروش نمايد؟آيا توكيل يا نقل به غير بيع لازم است (يعنى به شخص ديگرى وكالت دهد تا از طرف او خريد و فروش كند يا به غير خريد و فروش،مثلا با قرض يا بخشش نقل و انتقال كنند.)؟
آيت الله مكارم:در صورت عدم امكان توكيل يا نقل به غير بيع اشكالى ندارد.
آيت الله بهجت:در صورت اضطرار براى حاجت‌خودش مانعى ندارد.
87- س:ارتكاب سهوى محرمات اعتكاف چه حكمى دارد؟
آيت الله فاضل لنكرانى:ارتكاب سهوى سائر محرمات غير از جماع ضرورى به اعتكاف نمى‌زند.
آيت الله مكارم:خالى از اشكال نيست.
آيت الله بهجت:ارتكاب سهوى،حرام و مبطل نيست.
قطع اعتكاف
88- براى شناخت‌حكم قطع اعتكاف بايد اقسام آن را شناخت.
اقسام اعتكاف:
واجب معين: پس از شروع قطع آن جايز نيست.
واجب موسع :پس از تكميل دو روز، قطع آن جايز نيست.
مستحب: پس از تكميل دو روز، قطع آن جايز نيست.
توضيح:
اگر اعتكاف،واجب معين باشد،يعنى وقت مشخص داشته باشد،مثلا نذر كند از 21 تا 26 ماه رمضان در مسجد معتكف شود،همين كه اعتكاف را شروع كرد اتمام آن واجب و قطع آن غير جايز است.
و اگر اعتكاف،واجب موسع باشد،يعنى وقت آن وسعت دارد،مثلا نذر كرده باشد كه امسال،يا در اين ماه سه روز معتكف شود،يا اعتكاف مستحب باشد،تا قبل از تكميل دو روز مى‌تواند آن را رها كند،مثلا در روز اول،شب اول يا روز دوم،ولى اگر اعتكاف را رها نكرد و در مسجد ماند تا غروب روز سوم در اين صورت،بر او واجب است كه اعتكاف را كامل كند و روز سوم را بماند.
89- انسان مى‌تواند از آغاز،هنگام نيت،شرط كند كه اگر مشكلى پيش آمد-مثلا بگويد اگر هوا سرد شد-اعتكاف را رها مى‌كنم،در صورت پيش آمدن مانع،رها كردن اعتكاف اشكال ندارد،حتى در روز سوم.
90- در اعتكاف نذرى،انسان مى‌تواند هنگام خواندن صيغه نذر شرط كند كه اگر مانعى پيش آمد اعتكافم را رها كنم.
91- س:آيا معتكف مى‌تواند به هنگام نيت اعتكاف شرط كند كه هر زمان خواست از اعتكاف خود رجوع كند؟اگر بعد از نيت‌حكم شرط خود را ساقط نمود،آيا شرط او ساقط مى‌شود يا خير؟
آيت الله تبريزى:مى‌تواند شرط كند و با اسقاط ساقط نمى‌شود.
92- س:اگر شرط رجوع در وقت نذر كردن براى اعتكاف باشد چه حكمى دارد؟
آيت الله تبريزى:مثل شرط كردن در زمان نيت اعتكاف است و چنانچه اعتكاف را به عنوان وفاء به نذر مزبور انجام دهد،حتى در روز سوم مى‌تواند رجوع كند.
قضاء و كفاره اعتكاف
قضاء
93- اگر در حال اعتكاف جماع كند-عمدا باشد يا سهوا (34) پس اگر اعتكاف،واجب معين باشد، بايد قضاى آن را بجا آورد.و اگر واجب غير معين باشد،بايد آن را از سر بگيرد.
94- اگر يكى ديگر از محرمات اعتكاف را سهوا انجام دهد (35) و اعتكاف:
واجب معين باشد:بنابر احتياط واجب بايد اعتكاف را به پايان ببرد و قضاى آن را بجا آورد.
واجب غير معين باشد:اگر در دو روز اول باشد بايد اعتكاف را از سر بگيرد و اگر روز سوم باشد،اعتكاف را به پايان ببرد و از سر بگيرد.
اگر اعتكاف مستحب را بعد از روز دوم باطل كند،بايد (36) قضاى آن را بجا آورد.ولى اگر قبل از اتمام روز دوم باطل كند،چيزى بر عهده او نيست.
95- واجب نيست قضاى اعتكاف را فورا (37) بجا آورد،گر چه احتياط مستحب است.
96- س:اگر كسى نذر كند ايام معينى را معتكف باشد و از آن ايام معين تخلف نمايد-يك روز يا بيشتر-آيا قضاء بر او واجب است‌يا خير؟
آيت الله تبريزى:بنابر احتياط،قضاى آن واجب است.
كفاره
97- اگر اعتكاف واجب را با آميزش(جماع)باطل كند،كفاره واجب است و در ساير محرمات كفاره نيست،هر چند احتياط مستحب است.
98- اگر در دو روز اول اعتكاف مستحب آميزش كند و اعتكاف را رها نكند بنابر احتياط واجب كفاره لازم است.
99- كفاره بطلان اعتكاف،مانند كفاره روزه ماه رمضان است،يعنى،بايد:
-دو ماه روزه بگيرد.
-يا به 60 مسكين،طعام بدهد.
-يا يك برده را آزاد كند.
100- احتياط مستحب است (38) كه اگر ممكن است‌يك برده آزاد كند و در صورت ناتوانى دو ماه روزه بگيرد و چنانچه نتواند روزه بگيرد،به 60 فقير طعام بدهد.
«و الحمد لله اولا و آخرا»
پي نوشتها:
1.آيت الله سيستانى:ايمان شرط صحت اعتكاف نيست،هر چند در استحقاق ثواب معتبر است.
آيت الله مكارم:ايمان شرط قبول اعتكاف است نه صحت آن.
شرط ايمان در فتاواى حضرت آيت الله صافى ذكر نشده است.
2.آيت الله گلپايگانى:اعتكاف به نيابت از زنده بنابر احتياط واجب
صحيح نيست.
آيت الله مكارم:اعتكاف به نيابت از ديگرى،زنده يا مرده،به قصد رجاء اشكال ندارد.
حكم اعتكاف به نيابت از زنده در فتاواى حضرت آيت الله صافى ذكر نشده است.
3.آيت الله مكارم:روزه استيجارى بنابر احتياط واجب كفايت نمى‌كند.
آيت الله فاضل:بنابر احتياط واجب،روزه براى ديگرى خواه استيجارى باشد يا مثلا قضاى روزه پدر كه پسر بزرگتر واجب است‌باشد اگر اعتكاف براى همان كسى كه برايش روزه مى‌گيرد نيست كفايت نمى‌كند.
4.آيت الله فاضل:اگر نذر كرده باشد كه ايام معينى معتكف شود نمى‌تواند براى آن ايام روزه استيجارى قبول كند.
5.آيت الله گلپايگانى:مگر آنكه هر دو روزه را قصد كند كه در اين صورت،اعتكافش صحيح است هر چند به جهت مخالف با نذر گناه كرده است.نظر حضرت آيت الله صافى به دست نيامد.
6.آيت الله اراكى:نسبت‌به دو روز اول اجازه لازم است.
7.آيت الله گلپايگانى،آيت الله صافى:اجازه لازم است و اگر موجب از بين رفتن حق او نباشد، اجازه او براى اعتكاف لزومى ندارد ولى بدون اجازه شوهر نمى‌تواند از خانه بيرون رود.بنابر اين جايز بودن اعتكاف بستگى به اجازه شوهر دارد و چنانچه اجازه ندهد،اعتكاف باطل است.
آيت الله سيستانى:اگر توقف او در مسجد بدون اجازه شوهر حرام باشد،اعتكافش باطل است.
آيت الله خويى:اگر منافات با حق شوهر داشته باشد اجازه او لازم است و اگر منافات نداشته باشد و روزه او مستحبى باشد،بنابر احتياط واجب باز هم اجازه لازم است.
8.آيت الله گلپايگانى:بنابر احتياط واجب،ولى اگر فرزند را نهى كنند و مخالفت‌با آنان سبب اذيت و آزارشان باشد اعتكاف باطل است.
9 آيت الله اراكى:نسبت‌به فرزند اجازه والدين شرط است و نسبت‌به زن اجازه شوهر بنابر احتياط واجب لازم است.
10.آيت الله خويى،آيت الله سيساتى:بنابر احتياط واجب تا مغرب.
آيت الله مكارم:تا غروب آفتاب.
11.آيت الله خويى،آيت الله سيستانى:اگر همين اعتكاف مستحبى معروف را نذر كرده باشد باطل است،ولى اگر اين اعتكاف نباشد،مثلا مقصودش ماندن در مسجد باشد،صحيح است.
12.در روايتى آمده است،اعتكاف تنها در مساجدى صحيح است كه پيامبر يا وصى پيامبر در آن نماز جماعت‌خوانده باشد و در دو مسجد اول پيامبر صلى الله عليه و آله و حضرت على عليه السلام و در دو مسجد ديگر حضرت على عليه السلام نماز جماعت‌خوانده‌اند و اعتكاف در مسجد جامع نيز در برخى روايات ديگر آمده است(وسائل الشيعه،ج 7،ص 406).
13.آيات عظام،خوئى،گلپايگانى،اراكى،سيستانى،صافى،مكارم:اعتكاف در مسجد جامع نيز صحيح است هر چند احتياط آن است كه در يكى از آن چهار مسجد معتكف شود.
14.آيت الله خويى:هر چه با حال جنابت در مسجد توقف كند،جزء اعتكاف نيست.
15.آيات عظام گلپايگانى،اراكى،صافى:بنابر احتياط واجب اعتكافش باطل است.
آيت الله خويى:اگر جاى كسى را غصب كند اعتكافش اشكال دارد ولى اگر بر فرش غصبى بنشيند اعتكاف باطل نيست.
آيت الله مكارم:به احتياط واجب،اعتكافش باطل نيست.
16.نظر آيت الله صافى در اين مساله به دست نيامد.×
17.آيت الله سيستانى:يا اطمينان حاصل شود.
18.آيات عظام خويى،فاضل،مكارم:يك نفر عادل هم بگويد كفايت مى‌كند.
19.آيت الله گلپايگانى،آيت الله اراكى:به هر حال،حكم حاكم كفايت مى‌كند.
آيت الله مكارم:حكم حاكم بنابر احتياط واجب كافى نيست.
20.آيت الله سيستانى:در صورتى كه نشانه‌اى بر اينكه جزء مسجد است وجود داشته باشد حكم مسجد را دارد.
آيت الله صافى:افزوده‌هاى مسجد،تا معلوم نشود جزء مسجد است‌حكم مسجد را ندارد.
21.آيت الله سيستانى:اگر نشانه‌اى بر مسجد بودن آن وجود نداشته باشد.
آيت الله مكارم:مگر آنكه ظاهر حال دلالت داشته باشد كه جزو مسجد است.
22.آيت الله مكارم:اعتكاف در دو مسجد متصل به هم اشكال ندارد.
23.آيت الله مكارم:اعتكاف باطل نيست و ادامه آن را در مسجد ديگرى به پايان ببرد.
24.آيت الله مكارم:به حاشيه مساله قبل مراجعه شود.
25.آيات عظام اراكى،گلپايگانى،خويى:خارج شدن از مسجد براى شركت در تشييع جنازه مطلقا جايز است.
26.آيت الله اراكى،آيت الله خويى:براى شركت در نماز جماعت نيز مى‌تواند از مسجد خارج شود.
آيت الله سيستانى:در صورتى كه ناچار باشد بيرون رود.
27.آيات عظام،خويى،گلپايگانى،اراكى:و زير سايه راه نرود.
آيت الله صافى:بنابر احتياط واجب زير سايه راه نرود و مطلقا زير سايه ننشيند.
28.آيت الله مكارم:انتخاب نزديكترين راه واجب نيست،مگر آنكه اختلاف دو راه بسيار زياد باشد.
20.آيت الله خويى،آيت الله سيستانى:باطل است.
آيت الله گلپايگانى:بنابر احتياط واجب باطل است.
30.آيت الله سيستانى،آيت الله مكارم:نسبت‌به عطريات لذت بردن معتبر.
نيست،پس اگر بوى آن را احساس كند،هر چند لذت نبرد حرام است.
آيت الله فاضل:اگر بو را احساس مى‌كند ولى لذت نمى‌برد،بنابر احتياط واجب بايد پرهيز كند.
31.آيات عظام خويى،مكارم،سيستانى،صافى:لمس و بوسه،بنابر احتياط واجب حرام است.
32.آيت الله خويى،آيت الله اراكى:در غير جماع اگر سهوا باشد اعتكاف.
باطل نيست.
آيت الله گلپايگانى،آيت الله مكارم:بنابر احتياط واجب اعتكاف باطل است.
آيت الله سيستانى:جماع نيز حكم ساير محرمات را دارد.
33.آيت الله مكارم:نسبت‌به نپوشيدن لباس دوخته و پوشيدن لباسى مانند لباس احرام، احتياط مستحب نيست‌بلكه بهتر است نپوشند،چون خلاف عمل افراد متشرع و ممكن است گمان بدعت نيز داشته باشد.
34.آيات عظام گلپايگانى،خويى،اراكى:اگر در اعتكاف واجب،سهوا جماع كند،بنابر احتياط واجب،اعتكاف را دوباره انجام دهد.
35.آيت الله گلپايگانى:احتياط در تمام موارد ترك نشود.×
36.آيت الله سيستانى:بنابر احتياط واجب.
37.آيت الله سيستانى:ولى به قدرى تاخير نيندازد كه سهل انگارى به شمار آيد.
38.آيت الله خويى:بلكه واجب است‌به همين ترتيب عمل كند.
منبع: http://www.hawzah.net
/خ