05-13-2016, 08:01 PM
حفظ قرآن؛ بايدها و نبايدها از منظري نوين
نويسنده: كريم پارچه باف دولتي
يكي از مهم ترين مسائل در استفاده از قرآن كريم، توجه به امر قرائت آن است. قرآن كريم از آن رو «قرآن» ناميده شده كه «خواندني» است. خواندني بودن قرآن به اين معناست كه در بهره بردن از قرآن، «قرائت» مهم ترين راه است. لذاست كه خداي متعال فرمودند:
«فاقرءوا ما تيسر من القرآن». (مزمل / 20)، «[اينك] هر چه از قرآن ميسر مي شود بخوانيد.»
از رسول گرامي اسلام حضرت محمد (ص) نقل شده است:
«عليكم بتعلم القرآن و كثرة تلاوته». (كنزالعمال، حديث 2368 به نقل از ميزان الحكمه، ج 8، ص 75)، «بر شما باد به فراگيري قرآن و افزوني خواندش».
و از ششمين پيشواي معصوم حضرت امام جعفر صادق (ع) روايت شده است:
«القرآن عهد الله الي خلقه؛ فقد ينبغي للمرء المسلم ان ينظر في عهده و ان يقرا منه في كل يوم خمسين آية». (اصول كافي، ج 6، ص 414)، قرآن دستور الهي به بندگانش است؛ پس براي انسان مسلمان، شايسته است كه در دستور خدا بنگرد و هر روز پنجاه آيه از آن را بخواند.
معناي لغوي و اصطلاحي قرائت و تلاوت
«قراءة» مصدر ثلاثي مجرد از «قراَ، يقراُ» در اصل به مهناي جمع است ولي كاربرد غالب آن «خواندن» است، چون انسان در هنگام خواندن، الفاظ را كنار هم جمع مي كند. (لسان العرب، ج 11، صص 78 و 79) هر چند كلمه ي «قراءة» در قرآن به كار نرفته، اما كاربرد قرآني كلمات اين ريشه - غير از كلمات «قرآن» و «قُروء» - در همه جا خواندن مي باشد.
«تلاوة» مصدر ثلاثي مجرد از «تلا، يتلو» در اصل به معناي پيروي كردن و در پي آمدن دو چيز است به طوري كه بين آن دو، چيز ديگري نباشد. «تلاوة» به معناي خواندن نيز به كار مي رود، زيرا در خواندن، الفاظ در پي هم مي آيد و فاصله اي بين آن ها وجود ندارد. اين كلمه يك بار در قرآن به كار رفته (بقره / 121) و كلمات هم ريشه ي آن در تمام موارد به معناي خواندن به كار رفته اند مگر در يك مورد كه به معناي در پي آمدن است. (شمس / 2)
در قرآن و روايات اهل بيت (ع)، معمولا تلاوت به معناي مطلق خواندن استعمال نشده بلكه به خواندن همراه با توجه و درك مفاهيم به كار رفته است؛ بر خلاف قرائت كه معناي عام دارد و هم خواندن با توجه را در بر مي گيرد و هم بدون توجه به درك مفهوم را، (دانشنامه جهان اسلام، ج 8، مدخل «تلاوت»)
فضيلت قرائت و حفظ قرآن و قاريان آن
قرائت و تلاوت قرآن از فضيلت و اهميت والايي برخوردار است. مناسب است خود را در پرتو كلام پيامبر گرامي اسلام (ص) و خاندان پاكيزه اش (ع) قرار دهيم.
امام محمد باقر (ع) مي فرمايند:
«من قرا القرآن قائما في صلاته كتب الله له بكل حرف مائة حسنة؛ و من قراه في صلاته جالسا كتب الله له بكل حرف خمسين حسنة؛ و من قراه في غير صلاته كتب الله له بكل حرف عشر حسنات». (اصول كافي، ج 6، ص 418)
«هر كس در حال ايستاده و در نمازش قرآن بخواند، خداوند در مقابل هر حرفي يكصد حسنه برايش بنويسد؛ هر كس در حال نشسته و در نمازش قرآن بخواند، خداوند در مقابل هر حرفي پنجاه حسنه برايش بنويسد؛ و هر كس خارج از نمازش قرآن بخواند، خداوند در مقابل هر حرفي ده حسنه برايش بنويسد».
امام باقر (ع) از رسول خدا (ص) نقل مي فرمايند:
«من قرا عشر آيات في ليلة لم يكتب من الغافلين؛ و من قرا خمسين آية كتب من الذاكرين؛ و من قرا مائة آية كتب من القانتين؛ و من قرا مائتي آية كتب من الخاشعين؛ و من قرا ثلاثمائة آية كتب من الفائزين؛ و من قرا خمسائة آية كتب من المجتهدين؛ و من قرا الف آيه كتب له قنطار من تبر اصغرها مثل جبل احد و اكبرها ما بين السماء الي الارض». (اصول كافي، ج 6، ص 422)
هر كس در هر شبانه روز ده آيه از قرآن بخواند، در جمله ي غافلان نوشته نشود؛ هر كس (در شبانه روز) پنجاه آيه از قرآن بخواند، در جمله ي ذاكران نوشته شود؛ و هر كس (هر شبانه روز) يكصد آيه از قرآن بخواند، در جمله ي فرمانبرداران نوشته شود؛ هر كس (در هر شبانه روز) دويست آيه از قرآن بخواند، در جمله ي خاشعان نوشته شود؛ هر كس (در هر شبانه روز) سيصد آيه از قرآن بخواند، در جمله ي رستگاران نوشته شود؛ هر كس (در هر شبانه روز) پانصد آيه از قرآن بخواند، در جمله ي تلاشگران (در راه خدا) نوشته شود؛ و هر کس (در هر شبانه روز) هزار آيه از قرآن بخواند، قنطاري از طلا برايش نوشته شود كه كمترين آن همانند كوه احد است و بيشترين آن به اندازه ي آنچه بين زمين و آسمان است، مي باشد.
رسول اكرم (ص) فرمودند:
«اين دل ها همانند آهن زنگ مي زنند». به آن بزرگوار عرض شد: جلاي آن زنگار چيست؟
فرمودند: «تلاوت قرآن». (كنزالعمال، حديث 2441 به نقل از ميزان الحكمه، ج 8، ص 81)
حفظ قرآن
يكي از مسائلي كه در روايات مختلف و سيره ي معصومان (ع) مورد توجه و تأكيد قرار داشته، «حفظ قرآن» است.
امام صادق (ع) مي فرمايند:
«الحافظ للقرآن العامل به، مع السفرة الكرام البروة». (اصول كافي، ج 6، ص 398)
«حافظ قرآن كه به آن عمل كند، همراه با فرشتگان بزرگوار و نيكوكار الهي خواهد بود».
نكته مهم آن است كه حفظ قرآني كه در مكتب پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) مطرح است، چه ويژگي ها و كيفيتي دارد؟ آيا ايشان افراد را توصيه مي كردند كه از كار و زندگي دست كشيده و در چند ماه يا چند سال به حفظ قرآن مشغول شده و بعد هم مسلط به تمام آيات و سور شده و به اصطلاح آماده پاسخ گويي در زمينه ي حفظ آيات شوند؟! و مگر استعداد و حافظه ي تمام افراد يكسان است كه توقع داشت همه با اين توصيه ها بنشينند و حافظ قرآن بشوند؟! از اين ها هم كه بگذريم، تمام مردم بنشينند و قرآن را حفظ كنند كه چه بشود و نتيجه ي آن چه باشد؟! (البته راقم اين سطور - به حمد و عنايت الهي - قرآن كريم را ساليان پيش به شيوه هاي متداول حفظ كرده و اكنون كه اين سطور را مي نگارد با نظر و ديدي كاملا متفاوت، مسئله را تلقي مي كند. نه پشيمان از گذشته است، بلكه راه بهتر و صحيح تر را در چيز ديگري مي بيند.)
قطعا همه ي انسان ها از نظر حافظه و استعداد يكسان نيستند و حفظ و مرور آيات الهي به شكل متداول آن در عمده ي محافل و مراكز تخصصي حفظ قرآن به دلايل گوناگوني، نظير نداشتن وقت كافي، نبود فضاي مناسب براي حفظ، نوع فعاليت روزانه و ... امكان پذير نيست.
راه صحيح حفظ قرآن
پس راه حفظ شدن قرآن بدون دغدغه هاي ياد شده چيست و آيا راه اين كار مشخص شده، يا به سليقه ي ما واگذار شده است؟
بهترين راه براي حفظ آيات قرآن، «مداومت بر قرائت» است. حديث شريف امام صادق (ع) را مجددا به خاطر بياوريم كه:
«القرآن عهد الله الي خلقه؛ فقد ينبغي للمرء المسلم ان ينظر في عهده و ان يقرا منه في كل يوم خمسين آية».
همان بزرگوار در روايتي ديگر مي فرمايند:
«ما يمنع التاجر منكم المشغول في سوقه اذا رجع الي منزله ان لا ينام حتي يقرا سورة من القرآن فتكتب له مكان كل آية يقرؤها عشر حسنات و يمحي عنه عشر سيآت». (همان، ص 418)
چه چيزي فرد تاجر از ميان شما را كه در بازارش مشغول (كسب و كار) است باز مي دارد از اين كه (شب هنگام) وقتي به خانه اش بر مي گردد، نخوابد. مگر اين كه سوره اي از قرآن را بخواند تا به جاي هر آيه اي كه مي خواند ده حسنه برايش نوشته و ده گناه از او پاك شود.
پيشوايان دين بر «مداومت بر قرائت» - حتي براي تاجر و بازاري با تمام گرفتاري و مشكلات - تأكيد فراواني داشته اند. آنچه از مجموع روايات اين باب بر مي آيد، آن است كه به عنوان وظيفه ي مسلماني، هر كس بايد پنجاه آيه در شبانه روز بخواند. به عبارت ديگر در هر سال حدود سه بار ختم قرآن بايد صورت گيرد و اگر عمر طبيعي را هفتاد سال در نظر بگيريم - با احتساب و كسر دوران طفوليت - حدود يكصد و پنجاه تا دويست بار ختم قرآن انجام مي شود. اين حساب بدون در نظر گرفتن ايام ماه مبارك رمضان يا ساير ايام خاص در سال است كه معمولا ختم قرآن در يك ماه يا كم تر انجام مي شود.
در نظر بگيريد شخصي در طول عمرش ده ها بار قرآن را - با رعايت آداب و شرايط مندرج در مدونات ويژه ي آداب قرائت - قرائت كند، نتيجه ي منطقي اين امر چه خواهد بود؟! و آيا جز حفظ شدن قرآن است؟!
لذا مطابق مكبت اهل بيت (ع)، حافظ قرآن كسي است كه نه ظاهر قرآن بلكه عمق مفاهيم قرآن با گوشت و خونش آميخته باشد. لذا در اين مكتب، قرائت و حفظ قرآن در اصل تفاوتي ندارند. قرائت صحيح به حفظ منجر مي شود و حفظ صحيح از قرائت نتيجه شده است.
امام جعفر صادق (ع) مي فرمايند:
«من قرا القرآن و هو شاب مؤمن اختلط القرآن بلحمه و دمه، و جعله الله - عزوجل - مع السفرة الكرام البررة، و كان القرآن حجيزا عنه يوم القيامة».
يقول: يا رب! ان كل عام قد اصاب اجر عمله غير عاملي؛ فبلغ به اكرم عطاياك.
قال: فيكسوه الله العزيز الجبار حلتين من حلل الجنة و يوضع علي رأسه تاج الكرامة؛ ثم يقال له: هل ارضيناك فيه؟
فيقول القرآن: يا رب! قد كنت ارغب له فيما هو افضل من هذا؛ فيعطي الا من بيمينه و الخلد بيساره. ثم يدخل الجنة فيقال له: اقرأ و اصعد درجة. ثم يقال له: هل بلغنا به و ارضيناك؟ فيقول: نعم.
قال: و من قراه كثيرا و تعاهده بمشقة من شدة حفظه اعطاه الله عزوجل اجر هذا مرتين. (همان، صص 398 و 400. دقت فرماييد كه عبارت «مع السفره الكرام البرره» كه در روايت اول اين بحث آمده در اين روايت كه در باب قرائت قرآن است نيز عينا تكرار شده و يكي از مؤيدات بحث مطرح شده است.)
هر كس در جواني با ايمان قرآن بخواند، قرآن را با گوشت و خونش بياميزد و خداي عزوجل او را با فرشتگان بزرگوار و نيكوكار الهي همراه كند و قرآن در روز قيامت مانعش از قيامت باشد.
مي گويد: پروردگارا! هر كارگري مزدش را گرفته است، جز كسي كه به من عمل كرده است. تو كامل ترين عطاهايت را به او عنايت فرما.
فرمود: خداي جبار دو جامه از جامه هاي بهشتي را به او بپوشاند و تاج كرامت بر سر وي نهد؛ سپس به او گفته شود: آيا تو را درباره ي او خوشحال كرديم؟
قرآن گويد: پروردگارا! من درباره ي او به مزد بيشتري ميل داشتم؛ پس برگ امان (از آتش) را به دست راستش بدهند و ورود به بهشت را به دست چپش. سپس وارد بهشت شود و به او گفته شود: قرآن بخوان و درجه اي بالا برو. آن گاه به قرآن گويند: آيا او را به حقش رسانيديم و تو را خوشنود نموديم؟ گويد: آري.
امام فرمود: آري! هر كه قرآن بخواند و آن را براي اهتمام در حقش با رنج و مشقت درك كند، خداي عزوجل پاداش اين امر را در دو مرحله دهد.
اين بحث را با روايتي نوراني از مولاي متقيان حضرت اميرالمؤمنين(ع) به پايان مي بريم: اقرؤوا القرآن و استظهروه، فان الله تعالي لا يعذب قلبا و عي القرآن. (بحارالانوار، ج 92، ص 19)
قرآن را از پشت قلب بخوانيد، چرا كه خداي تعالي قلبي كه قرآن را در بر دارد عذاب نمي كند.
منابع:
1- اصول كافي: ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كليني؛ ترجمه و شرح فارسي محمد باقر كمره اي؛ تهران، انتشارات اسوه، چاپ چهارم، 1379 ش
2- بحارالانوار: علامه محمد باقر بن محمد تقي مجلسي؛ تهران، دارالكتب الاساميه، چاپ سوم، 1376 ش
3- دانشنامه ي جهان اسلام: زير نظر غلامعلي حداد عادل؛ تهران، بنياد دانشنامه ي جهان اسلام، چاپ اول، 382 ش
4- لسان العرب: جمال الدين ابوالفضل محمد بن مكرم معروف به ابن منظور؛ تعليق علي شيري؛ بيروت، داراحياء التراث العربي، چاپ اول، 1408 ق / 1988 م
5- ميزان الحكمه: محمد محمدي ري شهري؛ قم، مركز نشر تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1404 ق / 1363 ش
منبع: ماهنامه ايحاء شماره 1
نويسنده: كريم پارچه باف دولتي
يكي از مهم ترين مسائل در استفاده از قرآن كريم، توجه به امر قرائت آن است. قرآن كريم از آن رو «قرآن» ناميده شده كه «خواندني» است. خواندني بودن قرآن به اين معناست كه در بهره بردن از قرآن، «قرائت» مهم ترين راه است. لذاست كه خداي متعال فرمودند:
«فاقرءوا ما تيسر من القرآن». (مزمل / 20)، «[اينك] هر چه از قرآن ميسر مي شود بخوانيد.»
از رسول گرامي اسلام حضرت محمد (ص) نقل شده است:
«عليكم بتعلم القرآن و كثرة تلاوته». (كنزالعمال، حديث 2368 به نقل از ميزان الحكمه، ج 8، ص 75)، «بر شما باد به فراگيري قرآن و افزوني خواندش».
و از ششمين پيشواي معصوم حضرت امام جعفر صادق (ع) روايت شده است:
«القرآن عهد الله الي خلقه؛ فقد ينبغي للمرء المسلم ان ينظر في عهده و ان يقرا منه في كل يوم خمسين آية». (اصول كافي، ج 6، ص 414)، قرآن دستور الهي به بندگانش است؛ پس براي انسان مسلمان، شايسته است كه در دستور خدا بنگرد و هر روز پنجاه آيه از آن را بخواند.
معناي لغوي و اصطلاحي قرائت و تلاوت
«قراءة» مصدر ثلاثي مجرد از «قراَ، يقراُ» در اصل به مهناي جمع است ولي كاربرد غالب آن «خواندن» است، چون انسان در هنگام خواندن، الفاظ را كنار هم جمع مي كند. (لسان العرب، ج 11، صص 78 و 79) هر چند كلمه ي «قراءة» در قرآن به كار نرفته، اما كاربرد قرآني كلمات اين ريشه - غير از كلمات «قرآن» و «قُروء» - در همه جا خواندن مي باشد.
«تلاوة» مصدر ثلاثي مجرد از «تلا، يتلو» در اصل به معناي پيروي كردن و در پي آمدن دو چيز است به طوري كه بين آن دو، چيز ديگري نباشد. «تلاوة» به معناي خواندن نيز به كار مي رود، زيرا در خواندن، الفاظ در پي هم مي آيد و فاصله اي بين آن ها وجود ندارد. اين كلمه يك بار در قرآن به كار رفته (بقره / 121) و كلمات هم ريشه ي آن در تمام موارد به معناي خواندن به كار رفته اند مگر در يك مورد كه به معناي در پي آمدن است. (شمس / 2)
در قرآن و روايات اهل بيت (ع)، معمولا تلاوت به معناي مطلق خواندن استعمال نشده بلكه به خواندن همراه با توجه و درك مفاهيم به كار رفته است؛ بر خلاف قرائت كه معناي عام دارد و هم خواندن با توجه را در بر مي گيرد و هم بدون توجه به درك مفهوم را، (دانشنامه جهان اسلام، ج 8، مدخل «تلاوت»)
فضيلت قرائت و حفظ قرآن و قاريان آن
قرائت و تلاوت قرآن از فضيلت و اهميت والايي برخوردار است. مناسب است خود را در پرتو كلام پيامبر گرامي اسلام (ص) و خاندان پاكيزه اش (ع) قرار دهيم.
امام محمد باقر (ع) مي فرمايند:
«من قرا القرآن قائما في صلاته كتب الله له بكل حرف مائة حسنة؛ و من قراه في صلاته جالسا كتب الله له بكل حرف خمسين حسنة؛ و من قراه في غير صلاته كتب الله له بكل حرف عشر حسنات». (اصول كافي، ج 6، ص 418)
«هر كس در حال ايستاده و در نمازش قرآن بخواند، خداوند در مقابل هر حرفي يكصد حسنه برايش بنويسد؛ هر كس در حال نشسته و در نمازش قرآن بخواند، خداوند در مقابل هر حرفي پنجاه حسنه برايش بنويسد؛ و هر كس خارج از نمازش قرآن بخواند، خداوند در مقابل هر حرفي ده حسنه برايش بنويسد».
امام باقر (ع) از رسول خدا (ص) نقل مي فرمايند:
«من قرا عشر آيات في ليلة لم يكتب من الغافلين؛ و من قرا خمسين آية كتب من الذاكرين؛ و من قرا مائة آية كتب من القانتين؛ و من قرا مائتي آية كتب من الخاشعين؛ و من قرا ثلاثمائة آية كتب من الفائزين؛ و من قرا خمسائة آية كتب من المجتهدين؛ و من قرا الف آيه كتب له قنطار من تبر اصغرها مثل جبل احد و اكبرها ما بين السماء الي الارض». (اصول كافي، ج 6، ص 422)
هر كس در هر شبانه روز ده آيه از قرآن بخواند، در جمله ي غافلان نوشته نشود؛ هر كس (در شبانه روز) پنجاه آيه از قرآن بخواند، در جمله ي ذاكران نوشته شود؛ و هر كس (هر شبانه روز) يكصد آيه از قرآن بخواند، در جمله ي فرمانبرداران نوشته شود؛ هر كس (در هر شبانه روز) دويست آيه از قرآن بخواند، در جمله ي خاشعان نوشته شود؛ هر كس (در هر شبانه روز) سيصد آيه از قرآن بخواند، در جمله ي رستگاران نوشته شود؛ هر كس (در هر شبانه روز) پانصد آيه از قرآن بخواند، در جمله ي تلاشگران (در راه خدا) نوشته شود؛ و هر کس (در هر شبانه روز) هزار آيه از قرآن بخواند، قنطاري از طلا برايش نوشته شود كه كمترين آن همانند كوه احد است و بيشترين آن به اندازه ي آنچه بين زمين و آسمان است، مي باشد.
رسول اكرم (ص) فرمودند:
«اين دل ها همانند آهن زنگ مي زنند». به آن بزرگوار عرض شد: جلاي آن زنگار چيست؟
فرمودند: «تلاوت قرآن». (كنزالعمال، حديث 2441 به نقل از ميزان الحكمه، ج 8، ص 81)
حفظ قرآن
يكي از مسائلي كه در روايات مختلف و سيره ي معصومان (ع) مورد توجه و تأكيد قرار داشته، «حفظ قرآن» است.
امام صادق (ع) مي فرمايند:
«الحافظ للقرآن العامل به، مع السفرة الكرام البروة». (اصول كافي، ج 6، ص 398)
«حافظ قرآن كه به آن عمل كند، همراه با فرشتگان بزرگوار و نيكوكار الهي خواهد بود».
نكته مهم آن است كه حفظ قرآني كه در مكتب پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) مطرح است، چه ويژگي ها و كيفيتي دارد؟ آيا ايشان افراد را توصيه مي كردند كه از كار و زندگي دست كشيده و در چند ماه يا چند سال به حفظ قرآن مشغول شده و بعد هم مسلط به تمام آيات و سور شده و به اصطلاح آماده پاسخ گويي در زمينه ي حفظ آيات شوند؟! و مگر استعداد و حافظه ي تمام افراد يكسان است كه توقع داشت همه با اين توصيه ها بنشينند و حافظ قرآن بشوند؟! از اين ها هم كه بگذريم، تمام مردم بنشينند و قرآن را حفظ كنند كه چه بشود و نتيجه ي آن چه باشد؟! (البته راقم اين سطور - به حمد و عنايت الهي - قرآن كريم را ساليان پيش به شيوه هاي متداول حفظ كرده و اكنون كه اين سطور را مي نگارد با نظر و ديدي كاملا متفاوت، مسئله را تلقي مي كند. نه پشيمان از گذشته است، بلكه راه بهتر و صحيح تر را در چيز ديگري مي بيند.)
قطعا همه ي انسان ها از نظر حافظه و استعداد يكسان نيستند و حفظ و مرور آيات الهي به شكل متداول آن در عمده ي محافل و مراكز تخصصي حفظ قرآن به دلايل گوناگوني، نظير نداشتن وقت كافي، نبود فضاي مناسب براي حفظ، نوع فعاليت روزانه و ... امكان پذير نيست.
راه صحيح حفظ قرآن
پس راه حفظ شدن قرآن بدون دغدغه هاي ياد شده چيست و آيا راه اين كار مشخص شده، يا به سليقه ي ما واگذار شده است؟
بهترين راه براي حفظ آيات قرآن، «مداومت بر قرائت» است. حديث شريف امام صادق (ع) را مجددا به خاطر بياوريم كه:
«القرآن عهد الله الي خلقه؛ فقد ينبغي للمرء المسلم ان ينظر في عهده و ان يقرا منه في كل يوم خمسين آية».
همان بزرگوار در روايتي ديگر مي فرمايند:
«ما يمنع التاجر منكم المشغول في سوقه اذا رجع الي منزله ان لا ينام حتي يقرا سورة من القرآن فتكتب له مكان كل آية يقرؤها عشر حسنات و يمحي عنه عشر سيآت». (همان، ص 418)
چه چيزي فرد تاجر از ميان شما را كه در بازارش مشغول (كسب و كار) است باز مي دارد از اين كه (شب هنگام) وقتي به خانه اش بر مي گردد، نخوابد. مگر اين كه سوره اي از قرآن را بخواند تا به جاي هر آيه اي كه مي خواند ده حسنه برايش نوشته و ده گناه از او پاك شود.
پيشوايان دين بر «مداومت بر قرائت» - حتي براي تاجر و بازاري با تمام گرفتاري و مشكلات - تأكيد فراواني داشته اند. آنچه از مجموع روايات اين باب بر مي آيد، آن است كه به عنوان وظيفه ي مسلماني، هر كس بايد پنجاه آيه در شبانه روز بخواند. به عبارت ديگر در هر سال حدود سه بار ختم قرآن بايد صورت گيرد و اگر عمر طبيعي را هفتاد سال در نظر بگيريم - با احتساب و كسر دوران طفوليت - حدود يكصد و پنجاه تا دويست بار ختم قرآن انجام مي شود. اين حساب بدون در نظر گرفتن ايام ماه مبارك رمضان يا ساير ايام خاص در سال است كه معمولا ختم قرآن در يك ماه يا كم تر انجام مي شود.
در نظر بگيريد شخصي در طول عمرش ده ها بار قرآن را - با رعايت آداب و شرايط مندرج در مدونات ويژه ي آداب قرائت - قرائت كند، نتيجه ي منطقي اين امر چه خواهد بود؟! و آيا جز حفظ شدن قرآن است؟!
لذا مطابق مكبت اهل بيت (ع)، حافظ قرآن كسي است كه نه ظاهر قرآن بلكه عمق مفاهيم قرآن با گوشت و خونش آميخته باشد. لذا در اين مكتب، قرائت و حفظ قرآن در اصل تفاوتي ندارند. قرائت صحيح به حفظ منجر مي شود و حفظ صحيح از قرائت نتيجه شده است.
امام جعفر صادق (ع) مي فرمايند:
«من قرا القرآن و هو شاب مؤمن اختلط القرآن بلحمه و دمه، و جعله الله - عزوجل - مع السفرة الكرام البررة، و كان القرآن حجيزا عنه يوم القيامة».
يقول: يا رب! ان كل عام قد اصاب اجر عمله غير عاملي؛ فبلغ به اكرم عطاياك.
قال: فيكسوه الله العزيز الجبار حلتين من حلل الجنة و يوضع علي رأسه تاج الكرامة؛ ثم يقال له: هل ارضيناك فيه؟
فيقول القرآن: يا رب! قد كنت ارغب له فيما هو افضل من هذا؛ فيعطي الا من بيمينه و الخلد بيساره. ثم يدخل الجنة فيقال له: اقرأ و اصعد درجة. ثم يقال له: هل بلغنا به و ارضيناك؟ فيقول: نعم.
قال: و من قراه كثيرا و تعاهده بمشقة من شدة حفظه اعطاه الله عزوجل اجر هذا مرتين. (همان، صص 398 و 400. دقت فرماييد كه عبارت «مع السفره الكرام البرره» كه در روايت اول اين بحث آمده در اين روايت كه در باب قرائت قرآن است نيز عينا تكرار شده و يكي از مؤيدات بحث مطرح شده است.)
هر كس در جواني با ايمان قرآن بخواند، قرآن را با گوشت و خونش بياميزد و خداي عزوجل او را با فرشتگان بزرگوار و نيكوكار الهي همراه كند و قرآن در روز قيامت مانعش از قيامت باشد.
مي گويد: پروردگارا! هر كارگري مزدش را گرفته است، جز كسي كه به من عمل كرده است. تو كامل ترين عطاهايت را به او عنايت فرما.
فرمود: خداي جبار دو جامه از جامه هاي بهشتي را به او بپوشاند و تاج كرامت بر سر وي نهد؛ سپس به او گفته شود: آيا تو را درباره ي او خوشحال كرديم؟
قرآن گويد: پروردگارا! من درباره ي او به مزد بيشتري ميل داشتم؛ پس برگ امان (از آتش) را به دست راستش بدهند و ورود به بهشت را به دست چپش. سپس وارد بهشت شود و به او گفته شود: قرآن بخوان و درجه اي بالا برو. آن گاه به قرآن گويند: آيا او را به حقش رسانيديم و تو را خوشنود نموديم؟ گويد: آري.
امام فرمود: آري! هر كه قرآن بخواند و آن را براي اهتمام در حقش با رنج و مشقت درك كند، خداي عزوجل پاداش اين امر را در دو مرحله دهد.
اين بحث را با روايتي نوراني از مولاي متقيان حضرت اميرالمؤمنين(ع) به پايان مي بريم: اقرؤوا القرآن و استظهروه، فان الله تعالي لا يعذب قلبا و عي القرآن. (بحارالانوار، ج 92، ص 19)
قرآن را از پشت قلب بخوانيد، چرا كه خداي تعالي قلبي كه قرآن را در بر دارد عذاب نمي كند.
منابع:
1- اصول كافي: ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كليني؛ ترجمه و شرح فارسي محمد باقر كمره اي؛ تهران، انتشارات اسوه، چاپ چهارم، 1379 ش
2- بحارالانوار: علامه محمد باقر بن محمد تقي مجلسي؛ تهران، دارالكتب الاساميه، چاپ سوم، 1376 ش
3- دانشنامه ي جهان اسلام: زير نظر غلامعلي حداد عادل؛ تهران، بنياد دانشنامه ي جهان اسلام، چاپ اول، 382 ش
4- لسان العرب: جمال الدين ابوالفضل محمد بن مكرم معروف به ابن منظور؛ تعليق علي شيري؛ بيروت، داراحياء التراث العربي، چاپ اول، 1408 ق / 1988 م
5- ميزان الحكمه: محمد محمدي ري شهري؛ قم، مركز نشر تبليغات اسلامي، چاپ اول، 1404 ق / 1363 ش
منبع: ماهنامه ايحاء شماره 1