حكايت هاي گلستان سعدي: در اخلاق پارسايان

لطف و کرم الهى باعث شد که گم گشته و گمراه شده اى در پرتو چراغ توفيق به راه راست هدايت شد و به مجلس حق پرستان راه يافت و به برکت وجود پارسايان پاک نهاد و باصفا، صفات زشت اخلاقى او به ارزشهاى عالى اخلاقى تبديل گرديد و دست از هوا و هوس کوتاه نمود، ولى عيبجوها در غياب او همچنان بد مى گفتند و اظهار مى کردند که فلانى به همان حال سابق است ، نمى توان به زهد و اطاعت او اعتماد کرد.

گویند: عابدى یک شب ده من غذا خورد و تا سحر یک ختم قرآن در نماز قرائت نمود. صاحبدلى این حکایت را شنید و گفت : ((اگر آن عابد نصف نانى مى خورد و مى خوابید، مقامش در نزد خدا برتر بود. (زیرا کیفیت قرائت مهم است نه کمیت آن …

(سعدى مدتى در مدرسه مستنصريه بغداد در نزد شيخ اجل ، ابوالفرج بن جوزى (وفات يافته در سال 636 ه . ق ) درس خوانده بود و از موعظه هاى او بهره مند شده بود. در اين رابطه سعدى مى گويد:)

کاروانى تجارتى از سرزمين يونان عبور مى کرد و همراهشان کالاهاى گرانبها و بسيارى بود. رهزنان غارتگر به آنها حمله کردند و همه اموال کاروانيان را غارت نمودند. بازرگان به گريه و زارى افتادند و خدا و پيامبرش ‍ را واسطه قرار دادند تا رهزنان به آنها رحم کنند، ولى رهزنان به گريه و زارى آنها اعتنا ننمودند.

پادشاهى عابدى را طلبید. عابد (که ریاکار بود) با خود فکر کرد که دوایى بخورد تا بدنش ضعیف و رنجور گردد تا نزد شاه قرب بیشترى بیابد. دارویى خورد. اتفاقا دارو زهر آگین بود و موجب شد که عابد مرد. آنکه چون پسته دیدمش همه مغز پوست بر پوست بود …

کاروانى از کوفه به قصد مکه براى انجام مراسم حج ، حرکت کردند. يک نفر پياده سر برهنه ، همراه ما از کوفه بيرون آمد. او پول و ثروتى نداشت . آسوده خاطر همچنان راه مى پيمود و مى گفت :

یکى از فرزانگان شایسته در عالم خواب پادشاهى را دید که در بهشت است و پارسایى را دید که در دوزخ است ، پرسید: علت بهشتى شدن شاه ، و دوزخى شدن پارسا چیست ، با اینکه مردم بر خلاف این اعتقاد داشتند؟! ندایى (غیبى )به گوش او رسید که …

پادشاهى یکى از پارسایان را دید و پرسید: ((آیا هیچ از ما یاد مى کنى ؟ )) پارسا پاسخ داد: ((آرى آن هنگام که خدا را فراموش مى کنم .)) هر سو دود آن کس ز بر خویش براند و آنرا که بخواند به در کس نداواند

یکى از تهیدستان پاک نهاد بر اثر اضطرار و ناچارى ، گلیمى را از خانه یکى از پاک مردان دزدید. قاضى دستور داد تا دست دزد را به خاطر دزدى قطع کنند. صاحب گلیم نزد قاضى آمد و گفت : ((من دزد را بخشیدم ، بنابراین حد دزدى را بر …

مرد پارسایى را در کنار دریا دیدم ، گویى پلنگ به او حمله کرده بود، زخمى جانکاه در بدنش بود و هرچه مداوا مى نمود بهبود نمى یافت . مدتها به این درد مبتلا بود و بر اثر آن رنجور شده بود. در عین حال شب و روز شکر خدا …

شبى در بيابان مکه آن چنان بى خواب شدم که ديگر نمى توانستم را بروم ، سر بر زمين نهادم تا بخوابم ، به ساربان گفتم دست از من بردار.

پاى مسکين پياده چند رود؟

در مسجد جمعه شهر بعلبک (از شهرهاى شام ) بودم .يک روز چند کلمه به عنوان پند و اندرز براى جماعتى که در آنجا بودند، مى گفتم ، ولى آن جماعت را پژمرده دل و دل مرده و بى بصيرت يافتم که آن چنان در امور مادى فرو رفته بودند که در وجود آنها راهى به جهان معنويت نبود.

یکى از عرفان و صالحان سرزمین لبنان (کوهى در شام نزدیک جبل عامل ) که در میان عرب به مقامات عالى و داراى کرامات و کارهاى فوق العاده شهرت داشت به مسجد جامع دمشق آمد، کنار حوض کلاسه رفت تا وضو بگیرد، ناگاه پایش لغزید و به داخل آب افتاد …

یکى از بزرگان را در مجلسى ، بسیار ستودند و در وصف نیکیهاى او زیاده روى کردند. او سر برداشت و گفت : ((من آنم که خود مى دانم . )) (خودم را مى شناسم ، دیگران از عیوب من بى خبرند.) شخصم به چشم عالمیان خوب منظر است وز …

به خاطرم هست که در دوران کودکى ، بسيار عبادت مى کردم و شب را با عبادت به سر مى آوردم . در زهد و پرهيز جديت داشتم . يک شب در محضر پدرم نشسته بودم و همه شب را بيدار بوده و قرآن مى خواندم ، ولى گروهى در کنار ما خوابيده بودند، حتى بامداد براى نماز صبح برنخاستند. به پدرم گفتم : ((از اين خفتگان يک نفر برخاست تا دور رکعت نماز بجاى آورد، به گونه اى در خواب غفلت فرو رفته اند که گويى نخوابيده اند بلکه مرده اند.))

زاهدنمايى مهمان پادشاه شد، وقتى که غذا آوردند، کمتر از معمول و عادت خود از آن خورد و هنگامى که مشغول نماز شد، بيش از معمول و عادت خود، نمازش را طول داد، تا بر گمان نيکى شاه به او بيفزايد.

چندتن از رهروان همدل و همدم سير و سياحت که شريک غم و شادى همديگر بودند، براى سفر حرکت کردند. من از آنها خواستم که مرا نيز رفيق شفيق همراه خود کنند و با خود ببرند. آنها با تقاضاى من موافقت نکردند، پرسيدم : ((چرا موافقت نمى کنيد؟! از اخلاق پسنديده بزرگان بعيد است که دل از رفاقت بينوايان بر کنند و آنها را از فيض و برکت خود محروم سازند، با اينکه من در خود اين قدرت و چابکى را سراغ دارم ؟ در چاکرى و همراهى نيکمردان ، يارى چابک باشم نه بارى بر دل . ))

سارقى براى دزدى به خانه يکى از پارسايان رفت ، هر چه جستجو کرد چيزى در آنجا نيافت . دلتنگ و رنجيده خاطر شد. پارسا از آمدن دزد و دلتنگى او باخبر شد. گليمى را که بر روى آن خوابيده بود بر سر راه دزد انداخت تا محروم نشود.

عبدالقادر گیلانى را در کنار کعبه دیدند، صورتش را بر روى ریگ زمین نهاده بود و چنین مى گفت : خدایا! مرا ببخش و اگر سزاوار عذاب هستم ، مرا در قیامت نابینا محشور کن تا در برابر نیکان شرمسار نگردم . روى بر خاک عجز مى گویم هر سحرگه …

پارسايى را ديدم که سر درگاه خدا (کعبه ) مى ماليد و چنين مناجات مى کرد: يا غفور و يا رحيم - تو دانى که از ظلوم و جهول چه آيد؟

(يعنى اى بخشنده مهربان ! تو آگاهى از آن کس که بسيار ستمکار و نادان است چه کارى ساخته است ؟ )